Του Παύλου Ξανθούλη
Η Τουρκία είναι και με την «πολιτική βούλα», του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων (ΣΓΥ) της Ε.Ε., μέρος της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής άμυνας και ασφάλειας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το καθεστώς Ερντογάν, σε πολιτικό, αμυντικό αλλά και σε οικονομικό επίπεδο. Το ΣΓΥ ενέκρινε την απόφαση που είχε λάβει η Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων, την περασμένη Τετάρτη, με τους ίδιους «συσχετισμούς δυνάμεων». Συνολικά 26 κράτη-μέλη, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπερψήφισαν τη νέα δομή άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε. και τον Κανονισμό SAFE, με την Ουγγαρία να είναι η μοναδική χώρα που τήρησε αποχή. Απόφαση, η οποία λήφθηκε με ειδική πλειοψηφία (χωρίς δυνατότητας άσκησης βέτο) και ανοίγει την πόρτα της ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας στην Τουρκία.
Ως αποτέλεσμα της χθεσινής απόφασης, τα 27 κράτη-μέλη θα έχουν χρονικό περιθώριο δύο μηνών για να υποβάλουν το γενικό περίγραμμα των αμυντικών τους σχεδιασμών, ώστε να δρομολογηθεί η διαδικασία δανειοδότησής τους, στο πλαίσιο του SAFE. Ακριβώς, όσο χρονικό περιθώριο θα έχουν (μετά τη δημοσίευση της απόφασης στην εφημερίδα της Ε.Ε.), όσοι έχουν έννομο συμφέρον και επιθυμούν να προσφύγουν κατά της απόφασης του Συμβουλίου της Ε.Ε., κάτι που ενδέχεται να πράξει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το οποίο άλλωστε, από τον περασμένο Απρίλιο, είχε διά της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, εκδώσει γνωμοδότηση που απέρριπτε τη νομική βάση που επέλεξε η Κομισιόν. Για λόγους που αφορούν στην παράκαμψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και παραπέμπουν στη γνωστή διαθεσμική κόντρα με τα λοιπά θεσμικά όργανα. Και όχι λόγω της Τουρκίας και του εύρους της εμπλοκής της στη νέα αρχιτεκτονική άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε.
Η μόνη πλέον δυνατότητα που παρέχεται στη Λευκωσία (και την Αθήνα), είναι να επικεντρώσει την αντίδρασή της στον «μετριασμό» της εμπλοκής της Τουρκίας στην αρχιτεκτονική άμυνας και ασφάλειας
Αμφίβολο αποτέλεσμα
Η πρόεδρος της Ευρωβουλής Ρομπέρτα Μέτσολα, απέστειλε όπως πληροφορούμαστε δύο επιστολές πριν από μερικές εβδομάδες, μια στην πρόεδρο της Κομισιόν και μια στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Χρέωσε στους δύο άλλους θεσμούς, «υπονόμευση των νομοθετικών και ελεγκτικών λειτουργιών της Ευρωβουλής», κάτι που όπως υποστήριξε «θέτει σε κίνδυνο τη δημοκρατική νομιμότητα», ενώ προειδοποίησε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα εξετάσει το ενδεχόμενο προσφυγής στο Δικαστήριο της Ε.Ε.
Ακόμη πάντως και εάν η Ευρωβουλή προχωρήσει με προσφυγή στο Δικαστήριο της Ε.Ε., θεωρείται απίθανο να καταστεί δυνατή η ανατροπή της απόφασης που λήφθηκε, κυρίως λόγω των ταχύτατων διαδικασιών που δρομολόγησε η Κομισιόν, οι οποίες εκτιμάται ότι θα ενεργοποιήσουν τις εκταμιεύσεις για αγορά εξοπλισμών, πριν από την όποια απόφαση του Δικαστηρίου. Καθώς, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της Επιτροπής, οι πρώτες εκταμιεύσεις για την αγορά εξοπλισμών, θα μπορούσαν να γίνουν πριν το τέλος του τρέχοντος έτους, ενώ η απόφαση του Δικαστηρίου της Ε.Ε. εκτιμάται ότι θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο.
Με βάση τη διαδικασία που δρομολογείται και μετά το γενικό πλαίσιο στοχεύσεων που θα υποβάλουν τα κράτη-μέλη εντός της προσεχούς διμηνίας, η Κομισιόν θα προβεί σε αξιολόγηση, εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών. Στη συνέχεια, τα κράτη-μέλη θα έχουν νέο χρονικό περιθώριο τεσσάρων εβδομάδων, ώστε να υποβάλουν τα τελικά τους πλάνα, προκειμένου να τύχουν έγκρισης και να εκταμιευθούν τα κονδύλια, στο πλαίσιο του Κανονισμού SAFE, συνολικού ύψους 150 δισ. ευρώ.
Επιχείρηση «μετριασμού»
Με βάση την απόφαση που λήφθηκε, η πόρτα άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε. έχει ήδη ανοίξει για την Τουρκία. Κι αυτό αναμφισβήτητα είναι το σημαντικότερο κέρδος για τον Ερντογάν, σε πολιτικό επίπεδο. Άλλωστε η Κύπρος (και η Ελλάδα) δεν είχε τη δυνατότητα άσκησης βέτο, υπό το φως της αμφιλεγόμενης νομικής βάσης που επέλεξε η Κομισιόν, δρομολογώντας τη λήψη απόφασης για τον Κανονισμό SAFE, με ειδική πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία. Κατά συνέπεια, η μόνη πλέον δυνατότητα που παρέχεται, στη Λευκωσία (και την Αθήνα), είναι να επικεντρώσει την αντίδρασή της στον «μετριασμό» της εμπλοκής της Τουρκίας στην αρχιτεκτονική άμυνας και ασφάλειας, και όχι στην είσοδο αυτή καθ’ αυτήν της χώρας στη νέα δομή, η οποία ήταν πλέον δεδομένη και με πολιτική απόφαση του ΣΓΥ.
Κι αυτό επιχειρείται, μέσω της δήλωσης της Κομισιόν στα πρακτικά της COREPER, της 21ης Μαΐου, ότι οι συμβάσεις για τις πωλήσεις εξοπλισμών που θα καταρτίζονται (αφορούν μόνο το 35% του προγράμματος SAFE), θα προϋποθέτουν διμερή συμφωνία της Κομισιόν με την υποψήφια χώρα και ομόφωνη έγκριση από τα κράτη-μέλη, με βάση το άρθρο 212 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε. (ΣΛΕΕ). Ωστόσο, το υπόλοιπο 65% του SAFE, (συνολικού ύψους 150 δισ. ευρώ), αφήνει ανοικτό παράθυρο στην Τουρκία για συμμετοχή διά της πλαγίας, μέσω εξαγορών ευρωπαϊκών εταιρειών από τουρκικές αμυντικές βιομηχανίες και μέσω κοινοπραξιών, που εγκαθιδρύθηκαν σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Σημειώνεται ότι όπως δημοσίευσε η «Κ», στην κυριακάτικη έκδοση, η Κύπρος και η Ελλάδα κατέθεσαν μονομερείς δηλώσεις, υποδεικνύοντας μεταξύ άλλων, ότι καμιά προμήθεια που αφορά τρίτες χώρες ή οντότητες τρίτων χωρών και η οποία αντιβαίνει στα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ένωσης και των κρατών-μελών της, όπως ορίζονται στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, δεν μπορεί να είναι επιλέξιμη. Στη λογική αυτή κινήθηκαν και οι δηλώσεις της υφυπουργού Ευρωπαϊκών Θεμάτων, Μαριλένας Ραουνά, η οποία ανέφερε ότι θα ήταν αδιανόητο να μπορούν να επωφεληθούν στο πλαίσιο αυτό, χώρες οι οποίες δεν σέβονται την ασφάλεια, την κυριαρχία και τα συμφέροντα της Ένωσης και των κρατών μελών. Η κα Ραουνά χαρακτήρισε ως σημαντική τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η όποια περιορισμένη συμμετοχή οντοτήτων σε κοινοπραξίες από τρίτες χώρες, θα γίνει εφόσον προηγηθούν διμερείς συμφωνίες στη βάση του άρθρου 212 της ΣΛΕΕ.
Σημειώνεται πάντως ότι πέραν του SAFE, δυνατότητα διάθεσης εξοπλισμών παρέχεται στην Τουρκία και απευθείας, προς κράτη-μέλη, στο μεγαλύτερο πακέτο των 650 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το οποίο δημιουργείται μέσω της «εθνικής ρήτρας διαφυγής» του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, «ανοίγοντας» δημοσιονομικό χώρο στους εθνικούς προϋπολογισμούς «27», για αύξηση των αμυντικών τους δαπανών.
