Του Απόστολου Κουρουπάκη
«Μια στιγμή θα συγκατατεθεί ο καιρός. Πώς αλλιώς, αφού αγαπιούνται οι άνθρωποι»… είπε ο ποιητής, κι εγώ σκέφτομαι την Ελοΐζα να σιγοψάλλει το παλαιοβιβλικό… «ότι κραταιά ως θάνατος αγάπη, σκληρός ως άδης ζήλος», όταν απευθύνεται στον Αβελάρδο… «Suo specialiter, sua singulariter» και του γράφει έχοντας στον νου της ότι «εκ περισσεύματος της καρδίας το στόμα λαλεί», που όμως δεν μπορεί παρά να το καταπνίξει… οι καιροί ου μενετοί, για έναν έρωτα που έμελλε να μη ζητήσει τα εαυτής, αυτόν του Αβελάρδου και της Ελοΐζας. Ο επαναστατικός Αβελάρδος, ένας από τους πιο ονομαστούς καθηγητές του 12ου αιώνα ερωτεύεται την ανιψιά ενός εκκλησιαστικού αξιωματούχου του Παρισιού, σε μια εποχή που ο έρωτας είναι για τους άλλους, τα κατώτερα στρώματα, οι κόρες καλών οικογενειών έχουν άλλες τύχες, μα και οι καθηγητές δεν επιτρέπεται να ασχολούνται με τέτοια πράγματα. Και έτσι αμφότεροι έπεσαν θύματα…
Μπορεί να μοιάζει ότι αυτό μόνο είναι το κυρίως θέμα του έργου του Γιάννη Καλαβριανού «Αβελάρδος και Ελοΐζα» που ανεβαίνει από την Κεντρική Σκηνή της ΕΘΑΛ, σε σκηνοθεσία Κώστα Σιλβέστρου. Κατά την άποψή μου δεν είναι μόνο αυτό, το εξαιρετικό κείμενο του Γιάννη Καλαβριανου έχει εγκιβωτισμένα τόσα πολλά, που δεν ξέρεις από πού να πιαστείς ως θεατής. Φυσικά, ο έρωτας του φιλόσοφου και θεολόγου Αβελάρδου και της έφηβης Ελοΐζας είναι το κύριο όχημα της αφήγησης. Δύο άνθρωποι που ερωτεύονται σφόδρα σε μια εποχή και ένα περιβάλλον αντιερωτικό, έχοντας να αντιμετωπίσουν χίλιες δυο δυσκολίες, και πάνω από όλα τους ίδιους τους τους εαυτούς.
Ο Γιάννης Καλαβριανός έγραψε ένα μεστό, καθόλου φλύαρο κείμενο και ο Κώστας Σιλβέστρος το σεβάστηκε απόλυτα, το ανέδειξε με αριστοτεχνικό τρόπο, δεν έκρυψε καμία από τις αρετές του κειμένου, ηθελημένα ή μη. Πιστεύω ακράδαντα ότι τέτοιου είδους έργα μπορούν εύκολα να πέσουν θύμα στα χέρια επίδοξων πρωτοποριακών σκηνοθετών και εύκολα να ξεστρατίσει ο πρωτότυπος θεατρικός λόγος. Φαινομενικά είναι ένα αντικληρικό και αντιθρησκευτικό έργο, ένα αντιεκκλησιαστικό κείμενο και ως τέτοιο να το οδηγήσουμε εκών άκων στο να στηλιτεύσει τα κακώς έχοντα της Εκκλησίας που εμποδίζει τον έρωτα. Ο Κώστας Σιλβέστρος με σεμνότητα δεν έπεσε στην παγίδα, κράτησε την παράσταση στο ύψος της, σκηνοθέτησε με χειρουργική ακρίβεια.
Ο Θανάσης Γεωργίου, ο Αβελάρδος, έπαιξε τον ρόλο του ήσυχα, χωρίς αχρείαστες εξάρσεις, ως καθηγητής και μοναχός ήξερε ότι είχε δίκιο, ακόμα και όταν είχε τις αμφιβολίες του… εκείνη η ήρεμη ερμηνεία που σιγοβράζει και σε υποβάλλει, καθηγητής, μοναχός, αγαπημένος γαρ… Και ναι και όχι, η αγάπη του για την έφηβη κόρη… Η Ελοΐζα ήταν για τον Αβελάρδο μια άμορφη μάζα που ήθελε να πλάσει όπως ήθελε, σχεδόν άθυρμα στα χέρια του, ήταν ο έχων το γενικό πρόσταγμα, ο άνθρωπος που προσεβλήθη βάναυσα και αγάπησε, και ναί και όχι. Μετρημένη και ζυγισμένη ερμηνεία, τίποτα λιγότερο και τίποτε περισσότερο.
Η Ελοΐζα, όμως, αγάπησε τον Αβελάρδο πέραν του λογικού, που εκείνος πρέσβευε και δίδασκε… Βασιλική Κυπραίου και Αντωνία Χαραλάμπους, η Ελοΐζα των νιάτων, του γήρατος, της μοναστικής ζωής, συνοδοιπόρησαν επί σκηνής υποδειγματικά, ενσαρκώνοντας και τους άλλους, τον «επίσκοπο», τον κόσμο, τους ψίθυρους, όλα. Ερμηνείες που ήθελαν κόπο, ψυχή και αμφότερες δεν εφείσθησαν, έδωσαν την ψυχή τους, όπως η Ελοΐζα.
Η Αγία Τριάδα, την οποία ο Αβελάρδος με τη διδασκαλία του αμφισβητεί όπως αυτή διδάσκεται στην εποχή του, μετουσιώνεται στα μάτια μου ως η επί σκηνής τριάδα (Βασιλική Κυπραίου, Αντωνία Χαραλάμπους, Θανάσης Γεωργίου), που λειτουργεί ως ένα σώμα, το οποίο όμως συντίθεται από τρία μέρη, το καθένα με τη δική του ποιότητα. Ο συγχρονισμός των τριών ηθοποιών στην κίνηση και στον λόγο επετεύχθη, χωρίς χάσματα, χωρίς να επηρεάζεται η ιδιοσυστασία των ηθοποιών, οι οποίοι απέδειξαν την υποκριτική τους επάρκεια και με το παραπάνω.
Αποκάλυψη, μιας και χρησιμοποιούμε όρους θεολογικούς και η μουσική της Αντρούλας Καφά, που δεν προσθέτει απλώς στην παράσταση, αλλά γίνεται συστατικό μέρος, πρωταγωνίστρια στην παράσταση. Το λειτουργικό σκηνικό της Μαρίνας Χατζηλουκά μού θύμισε μια άλλη ιστορία αγάπης, του Λέανδρου και της Ηρώς. Δύο σκάλες ο κόσμος τους και η απόστασή τους και εν τω μέσω αυτών ο κοινός τάφος τους, ο χώρος ένθα απέδρα οδύνη, λύπη και στεναγμός. Οι φωτισμοί του Βασίλη Πετεινάρη ήλθαν να προσθέσουν στην ατμόσφαιρα της παράστασης, ορίζοντας χρόνο, δράση, μα και συναίσθημα.
Η παράσταση «Αβελάρδος και Ελοΐζα» της ΕΘΑΛ είναι μία απολύτως επιτυχημένη παράσταση, με όλα τα συστατικά της μέρη να έχουν τηχθεί σε μήτρα αλαβάστρινη. Loquere tu nobis et audiemus. Vale!
