Kathimerini.gr
ΤΗΣ ΕΥΗΣ ΜΑΛΛΙΑΡΟΥ
ΛΙΖΑ ΡΑΝΤΑΛ
Η σκοτεινή ύλη και η εξαφάνιση
των δεινοσαύρων. Η εκπληκτική
συνέχεια του Σύμπαντος
μτφρ. Σοφία Παπαλεξίου
εκδ. Ροπή, σελ. 416
Τι είναι η σκοτεινή ύλη; Η Λίζα Ράνταλ, θεωρητική φυσικός του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, εξηγεί ότι καλύπτει μια μυστηριώδης αύρα αυτήν την επιστημονική έννοια, λόγω του χαρακτηρισμού «σκοτεινός». Το σκοτάδι απορροφά το φως, ενώ η σκοτεινή ύλη δεν αντιδρά με το φως, διότι είναι διάφανη. Βρίσκεται παντού και μας διαπερνά, παρότι δεν τη βλέπουμε και δεν τη νιώθουμε. Αντίθετα, η συνήθης ύλη, όπως τα ουράνια σώματα, τα φυτά, τα μέταλλα, τα ζώα κ.λπ., είναι φανερή και αλληλεπιδρούμε εμπειρικά μαζί της. Οι επιστήμονες έχουν μετρήσει την κοσμική ακτινοβολία και έχουν αποφανθεί ότι στις απαρχές του Big Bang, της Μεγάλης Εκρηξης με την οποία δημιουργήθηκε το σύμπαν, κατενεμήθη η ύλη στη συνήθη (5 τοις εκατό), στη σκοτεινή (25 τοις εκατό) και στη σκοτεινή ενέργεια (70 τοις εκατό). Η σκοτεινή ενέργεια είναι άγνωστη, αλλά εξαιτίας αυτής το σύμπαν διαστέλλεται, καθώς επιδρά στην επιτάχυνσή του.
Η Ράνταλ συνδυάζει με λεπτομερή μεθοδικότητα επιστήμες όπως η κοσμολογία, η αστροφυσική και η σωματιδιακή φυσική, προκειμένου να προσεγγίσει τις ιδιότητες της σκοτεινής ύλης. Αποτελείται από σωματίδια η σκοτεινή ύλη; Και αν ναι, μπορεί κάποιο μικρό μέρος της να αντιδρά με τη συνήθη ύλη; Εχει τεκμηριωθεί ότι η συνήθης ύλη καταρρέει όταν ψύχεται και σχηματίζει δίσκο, όπως ο αστρικός δίσκος ενός γαλαξία. Αν η σκοτεινή ύλη ακτινοβολεί, περιέχοντας δηλαδή το δικό της «σκοτεινό φως», μήπως τότε και εκείνη ψύχεται καταρρέοντας σε δίσκο, έναν διάφανο δίσκο; Οι επιστήμονες επί δεκαετίες στηρίζουν την υπόθεση ότι η σκοτεινή ύλη είναι υπεύθυνη για την κίνηση των αστέρων και τη δομή των γαλαξιακών σμηνών, εκεί όπου οι γαλαξίες ενώνονται. Τα τελευταία χρόνια, οι παρατηρήσεις του δορυφόρου ΓΑΙΑ (GAIA), ο οποίος υπολογίζει τη θέση και την κίνηση δισεκατομμυρίων αστεριών, ίσως στο μέλλον να αποδειχθούν αποκαλυπτικές όσον αφορά την ύπαρξη ή μη και τις ιδιότητες του διάφανου δίσκου της σκοτεινής ύλης.
Το βιβλίο συνδυάζει με λεπτομερή μεθοδικότητα επιστήμες όπως η κοσμολογία, η αστροφυσική και η σωματιδιακή φυσική, προκειμένου να προσεγγίσει τις ιδιότητες της σκοτεινής ύλης.
Η Ράνταλ σημειώνει ότι η μελέτη των μετεωροειδών, δηλαδή των αστεροειδών και των κομητών, θεωρείται εξίσου σημαντική με εκείνη των πλανητών τα τελευταία είκοσι χρόνια. Η θεωρητική φυσικός και οι συνεργάτες της άρχισαν να χτίζουν ένα ερευνητικό μοντέλο όπου ο μαζικός αφανισμός των δεινοσαύρων και των δύο τρίτων της ζωής στη Γη πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια θα συνδεόταν με τη δραστική παρέμβαση της σκοτεινής ύλης πάνω στο ηλιακό μας σύστημα. Οι περισσότεροι αστεροειδείς βρίσκονται στην περιοχή ανάμεσα στον Αρη και στον Δία, ενώ στις απόμακρες περιοχές του ηλιακού συστήματος βρίσκεται το νέφος του Οορτ απ’ όπου προέρχονται οι κομήτες με τροχιές μεγάλης περιόδου. Καθώς το ηλιακό σύστημα ολοκληρώνει κάθε 240 εκατομμύρια χρόνια τον γύρο του γαλαξιακού δίσκου, ταλαντώνεται κατακόρυφα. Η ρηξικέλευθη έρευνα της Ράνταλ υποστηρίζει ότι ο κομήτης που έπεσε στο Μεξικό και εξαφάνισε τους δεινοσαύρους ήταν συνέπεια επίδρασης του διάφανου δίσκου σκοτεινής ύλης στις τροχιές των κομητών του νέφους Οορτ. Περικλείοντας το ηλιακό σύστημα κατά την κατακόρυφη ταλάντωσή του διαμέσου του γαλαξιακού επιπέδου, ο σκοτεινός δίσκος εκσφενδόνισε έναν κομήτη από το νέφος Οορτ μέσα στο ηλιακό σύστημα με κατεύθυνση τη Γη.
Μικρού και μεγάλου μεγέθους αντικείμενα περνούσαν πάντα μέσα στην ατμόσφαιρα της Γης και εξαερώνονταν. Υπήρξαν καταγραφές κρατήρων από μετεωροειδή μεγάλων διαστάσεων που είχαν προσκρούσει στην επιφάνεια της Γης, ξεχωρίζοντας, λόγω των εξωγήινων μετάλλων τους, από παρόμοιους κρατήρες ηφαιστείων. Η Ράνταλ περιγράφει τον θαυμασμό των ανθρώπων για τα αστροφυσικά φαινόμενα, όπως όταν τον 14ο αιώνα η τεράστια ουρά του κομήτη του Χάλεϊ, η οποία εκτεινόταν σε ένα σημαντικό μέρος του ουρανού τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1301, αποτυπώθηκε ως το λαμπρό αστέρι-οδηγός των Μάγων στον πίνακα «Η προσκύνηση των Μάγων» του Ιταλού ζωγράφου της Αναγέννησης Τζότο.
Εξήντα εκατομμύρια χρόνια ιστορίας βρίσκονται στα πετρώματα του γεωλογικού θησαυρού κατά μήκος του κατακόρυφου βράχου που απλώνεται στην παραλία του Γεωπάρκου της Χώρας των Βάσκων. Μια γραμμή απολιθωμάτων σηματοδοτεί την πιο πρόσφατη μαζική εξαφάνιση των ειδών, καλά διατηρημένη στην ήσυχη αυτή τοποθεσία.
