Λίγο πριν μπούμε για ακόμη μία φορά σε lockdown επισκέφτηκα τον χώρο DriveDive οπού συναντήθηκα με τον καλλιτέχνη Κυριάκο Θεοχάρους για να με ξεναγήσει στον χώρο και στα έργα που παρουσίαζε στην έκθεση «Performing Silence» μαζί με τον Πέτρο Κονναρή. Στον συγκεκριμένο χώρο το κοινό θα μπορούσε δει τρία διαφορετικά επίπεδα, με το κάθε επίπεδο να έχει τη δική του ιστορία να αφηγηθεί. Ο Κυριάκος, ένα νέος χαράκτης στην Κύπρο, μου μίλησε για τα όνειρά του, πώς θέλει να δώσει ένα φρέσκο πνεύμα στη χαρακτική, ένας καλλιτέχνης που ψάχνεται και ενδιαφέρεται για την τέχνη του. Ο Κυριάκος Θεοχάρους μίλησε στην «Κ» με αφορμή την έκθεση πού παρουσίασε στο DriveDive, ανοίγοντας μια συζήτηση γύρω από την τέχνη της χαρακτικής στην Κύπρο.
«Η τέχνη της χαρακτικής δεν μπορεί να εγγράφεται μέσα σε μια παραδοσιακή μορφολογία. Όπως η γλυπτική, η φωτογραφία, το περφόρμανς και κάθε άλλη μορφή τέχνης εξελίσσει τη γλώσσα της έτσι πρέπει να γίνει και με τη χαρακτική».
Το πρότζεκτ «Performing Silence» του Πέτρου Κονναρή ήταν μια σειρά από περφόρμανς σε μια απολυτή ησυχία, όπου οι συμμετέχοντες περφόρμερς παρατηρούσαν τον χώρο και εκτελούσαν μια ήρεμη συνάντηση των χεριών τους. Όπως αναφέρει ο Κυριάκος στόχος ήταν η εύρεση των μυστικών της πυκνότητας της σιγής και η παράταση του χρόνου της συνειδητής προσοχής, πως παραμένει κάποιος ενεργός ακόμα και όταν παραμένει σε μια ησυχία. Για εμένα αυτή η σιγή και η παράταση του χρόνου δημιουργείται μόνο μέσα από μια απουσία. Η απουσία είναι κάτι που είναι πάντα παρούσα στο έργο μου και στην προκειμένη περίπτωση η απώλεια του Νεοπτόλεμου Μιχαηλίδη –αρχιτέκτονας του χώρου που φιλοξενεί το πρότζεκτ– αποτέλεσε την αφετηρία δημιουργίας. Τα έργα και οι in situ εγκαταστάσεις είναι φτιαγμένα με υλικά που δομούν το κτίριο και προβάλλονται καθαρά μέσα από την ειλικρινή αρχιτεκτονική του Νεοπτόλεμου. Γίνεται άμεση συσχέτιση αρχιτεκτονικής και χαρακτικής. Δημιουργείται έτσι μια αποδόμηση της υλικότητας του χώρου και μια ανάλυση της διαδικασίας της χαρακτικής. Μια ταυτόχρονη ερευνητική διαδικασία τόσο τεχνικά όσο και εννοιολογικά με στόχο την πολιτική ανίχνευση της πραγματικότητας. Ο καθρέφτης ακουμπημένος στο πάτωμα, το αυτοκόλλητο στο τζάμι, η κουρτίνα, τα έργα μοιάζουν ότι προϋπήρχαν στον χώρο και ο θεατής ίσως να μην τα αντιλήφθηκε ποτέ ως μέρος της έκθεσης. Οι χαρακτικές εκτυπώσεις έχουν αναφορές στον αρχιτεκτονικό κάναβο, τα πλέγματα σιδεροσύνδεσης, ικριώματα, περιφράξεις και ό,τι άλλο συνέβαλε στη στοιχειοθέτηση του κτιρίου».
Στη συνέχεια ο καλλιτέχνης εξήγησε στην «Κ» τι σήμαινε χαρακτική για τον ίδιο, την τέχνη που αποφάσισε να ακολουθήσει: «Η χαρακτική απαιτεί μια αυστηρότατη πειθαρχία σε θέματα τεχνικών και αφοσίωσης χρόνου, γεγονός που ισχύει ακόμη και στις πιο πειραματικές μεθόδους. Το εργαστήριο της χαρακτικής μοιάζει συνήθως κάτι μεταξύ πεδίου βολής και αίθουσας χειρουργείου. Δουλεύοντας κάποιο έργο προκύπτουν διάφορες τεχνικές δυσκολίες, στην προσπάθεια να λύσεις αυτές τις δυσκολίες διαμορφώνεται το τελικό αποτέλεσμα. Η διαδικασία η ίδια είναι ο κυρίαρχος δημιουργός του έργο σου. Ο χαράκτης θα είναι πάντα το μέσον. Ναι μεν από τον ίδιο εξαρτάται ποσό σωστά έχει προετοιμάσει το υλικό χάραξης, αν έχει μαλακώσει το μελάνι σωστά, πόσο έχει στεγνώσει το χαρτί και πόσο έσφιξε την πρέσα αλλά πάντα ο χαράκτης είναι δέσμιος της τέχνης του».
Νέα μέσα
Ο Κυριάκος μάς διευκρίνισε ότι πρέπει να ερευνηθεί το θέμα της χαρακτικής στην Κύπρο, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Χαρακτική στο νησί υπάρχει, αλλά συχνά αδίκως την μπερδεύουν με μια μορφή χειροτεχνίας. Και από το κοινό και από καλλιτέχνες που ασχολούνται με τη χαρακτική. Ίσως λόγω όλων των μορφοπλαστικών διαδικασιών που περιλαμβάνει, ίσως λόγω της σύνδεσής της με τη μαυρόασπρη στάμπα. Η τέχνη της χαρακτικής δεν μπορεί να εγγράφεται μέσα σε μια παραδοσιακή μορφολογία. Όπως η γλυπτική, η φωτογραφία, το περφόρμανς και κάθε άλλη μορφή τέχνης εξελίσσει τη γλώσσα της έτσι πρέπει να γίνει και με τη χαρακτική. Να μην ξεχνάμε ότι χαρακτικό έργο είναι αυτό που προκύπτει μέσα από μια εκτύπωση άρα μιλάμε για χαρακτικές εκτυπώσεις που είτε αντλούνται από μια κλασική χάραξη σε λινόλεουμ ή οξυγραφία, είτε από ηλεκτρονική χάραξη με laser. Αλλά και χαρακτικές εκτυπώσεις που δημιουργούνται με οποιοδήποτε τρόπο. Ρωτώντας τον τι θα μπορούσε να προσφέρει στον τομέα της χαρακτικής, ο ίδιος απάντησε, «Είμαστε πληθυσμιακά μικρή χώρα και γι’ αυτό ελάχιστοι ασχολούνται με τη χαρακτική πράγμα που σημαίνει ότι καθυστερούν να γίνουν αυτές οι εξελίξεις. Αλλά όταν παρουσιαστούν είναι ραγδαίες. Όπως τα διπλωμένα χαρτιά της Ελένης Παναγίδου, τα μπλε παγώνια της Έβελυν Αναστασίου. Δεν είναι τόσο απλό να εγκαταλείψεις τεχνικές που έκανες χρόνια να κατακτήσεις και η προσφορά απαιτεί μια συλλογικότητα. Το μοίρασμα ιδεών και ανταλλαγή πρακτικών με άλλους καλλιτέχνες είναι και αυτό μέρος της διαδικασίας. Επίσης, σε ένα εργαστήριο χαρακτικής συγκατοικείς με άλλα άτομα με σκοπό τη χρήση της πρέσας εκτύπωσης.
Με καινούργιες τεχνολογίες και νέα μέσα ο Κυριάκος Θεοχάρους επιθυμεί να δώσει μια φρέσκια ματιά στη χαρακτική της Κύπρου, «Εκτιμούμε την παλιά χαρακτική που απεικόνιζε τοπία και πρόσωπα, υπήρξαν χαράκτες που δημιούργησαν σημαντικά έργα, όπως ο Κάνθος που με το έργο του απέδειξε ότι η χαρακτική δεν είναι μία απλή αναπαραγωγή της ζωγραφικής εικόνας σε πολλαπλά αντίγραφα. Αλλά για ξεφύγουμε από την “παλιά” τέχνη της χαρακτικής πρέπει να χρησιμοποιηθούν νέα μέσα χωρίς να ακυρώνουν τη χειρονομία. Δημιούργησα ένα video animation από σειρά από οξυγραφίες, δηλαδή από το απτό αντικείμενο στο ψηφιακό και αντιστρόφως μια εκτύπωση σε χαρτί από τσίγκο με φωτοευαίσθητα υλικά».
