Μετά από δέκα χρόνια ο εικαστικός Σάββας Χριστοδουλίδης εκθέτει τη νέα του δουλειά στη Eins Γκαλερί στη Λεμεσό, με τίτλο της έκθεσης «Tools & Other Stories». Αντικρίζοντας τα μεγάλα σε κλίμακα έργα του, αντιλήφθηκα ότι μέσα από την αρχιτεκτονική τους έβγαζαν προς τον θεατή μια ποιητικότητα. Λίγες μέρες αργότερα συναντήθηκα με το Σάββα Χριστοδουλίδη στο Καφεαναγνωστήριο Έρμα στη Λευκωσία για να συζητήσουμε για την έκθεση. Ο Σάββας Χριστοδουλίδης είπε στην «Κ» ότι τα έργα της έκθεσης γεννήθηκαν μέσα στο πολύ ιδιαίτερο πλαίσιο που βιώνει η κοινωνία μας. Για τα έργα του λέει «Από τη στιγμή που η επεξεργασία του έργου γίνεται τεχνικά περίπλοκη δεν με ενδιαφέρει πλέον, διότι χάνεται η αξία της αμεσότητας που είναι πολύ σημαντική για εμένα. Τα έργα σε αυτή την έκθεση τα στοιχειοθέτησα σαν μια μονοκοντυλιά σε ένα χαρτί». Να σημειώσουμε ότι στην παρέα μας ήταν και ο Μπέκετ, το σκυλάκι του Σάββα.
Έργα από τη έκθεση Tools & Other Stories
–Επιστρέφετε μετά από δέκα χρόνια με ατομική έκθεση στη Λεμεσό…
–Η τελευταία έκθεση ήταν στην γκαλερί Όμικρον στη Λευκωσία, μετά ακολούθησε μια ατομική έκθεση στην Αθήνα και μετά η Μπιενάλε του Σάο Πάολο. Αλλά τι έκανα τα τελευταία 10 χρόνια, ποτέ δεν έδειχνα τη δουλειά μου τόσο συχνά, πάντα έκανα μεγάλα διαλείμματα, διότι θεωρώ ότι για να μπορέσει να υπάρξει μια πρόταση, χρειάζεται απόσταση χρόνου. Δεν είναι ότι δεν εργαζόμουν, ασχολήθηκα με τη μελέτη, με το γράψιμο που ήρθαν ως ισχυρά συμπληρώματα στην εικαστική πρακτική. Αυτά ενδυναμώνουν ακόμη περισσότερο το έργο και όλη τη διαδικασία της δημιουργίας. Δεν έδειξα μέχρι τώρα, διότι θεωρούσα ότι ήμουν πολύ κοντά σε παλιές πρακτικές. Τώρα ήταν τέτοια η συγκύρια, ήθελα μέσα σε αυτή την εμβληματική περίοδο, την πολύ χαρακτηριστική περίοδο να δώσω ένα στίγμα. Και είναι πολύ σημαντικό για εμένα ότι τα έργα γεννήθηκαν μέσα σε αυτό το πολύ ιδιαίτερο πλαίσιο. Επέλεξα να δείξω τη δουλειά στη Λεμεσό, πρώτον γιατί ήθελα να στηρίξω τον θεσμό της γκαλερί και να στηρίξω τον Τάσο, ο οποίος κάνει μια αξιόλογη προσπάθεια. Επίσης, το γεγονός ότι μετατοπίζεσαι, και επίσης ότι τα έργα σου μετατοπίζονται δημιουργείται τόσο με εσένα και το ίδιο το έργο, ένας διάλογος, αλλά και ένας νέος διάλογος με ένα καινούργιο κοινό.
–«Tools & Other Stories», λοιπόν…
–Εργαλεία και άλλες ιστορίες, με αυτόν το τίτλο θέλω να επισημάνω τη σημασία του υλικού στη διαμόρφωση της ιδέας και κατ’ επέκταση του έργου τέχνης. Στην ουσία το υλικό είναι το εργαλείο και το υλικό ως εργαλείο είναι με αυτό που αναμοχλεύω την ιδέα, την πλάθω και τη διαμορφώνω. Το υλικό στην περίπτωση της δικής μου δουλειάς μένει ανέφικτο, δηλαδή πρόκειται για οικειοποιημένο αντικείμενο, το οποίο τις περισσότερες φορές παραχωρείται για τη διαμόρφωση του έργου ως έχει, αυτούσιο. Επομένως, όταν λέω πλάθω, δεν πλάθω υπό την έννοια που τη χρησιμοποιεί ο γλύπτης αλλά υπό την έννοια ότι πλάθω την ιδέα. Το υλικό είναι άρρηκτα συνυφασμένο με την ιδέα. Το ζήτημα της υλικότητας είναι εμφανές σε όλα τα έργα και στη δουλειά μου τον τελευταίο χρόνο. Η υλικότητα είναι η αρχή γύρω από την οποία στοιχειοθετείται το έργο, η ιδέα έρχεται και συνταιριάζεται και επισυνάπτεται στην υλικότητα προκειμένου να την ενισχύσει εννοιολογικά. Το υλικό είναι ο υποδοχέας μιας ιδέας.
–Για ποιο λόγο χρησιμοποιείτε στα έργα σας το «έτοιμο - υλικό»;
–Υποστηρίζω σε μεγάλο βαθμό την αρχή του Andre Breton που πίστευε ότι στο συναπάντημα του καλλιτέχνη με το εύρημα, εκεί –έλεγε– συντελείται ένα γεγονός. Εγώ υιοθετώ αυτή την ιδέα και πιστεύω ότι η συνεύρεση του καλλιτέχνη με το αντικείμενο, με το εύρημα, αποτελεί ένα γεγονός. Για τη στοιχειοθέτηση του έργου τέχνης προϋπόθεση είναι αυτό το γεγονός.
–Επιμένοντας στον τίτλο «εργαλεία και άλλες ιστορίες», ποιες είναι αυτές οι άλλες ιστορίες που θα θέλατε να αφηγηθείτε;
–Οι άλλες ιστορίες είναι όλες αυτές οι έννοιες τις οποίες το έργο αποπνέει με τη στοιχειοθέτηση του, με την ολοκλήρωσή του. Είναι οι ιστορίες, οι οποίες γεννιούνται μέσα από το έργο, είναι οι ιστορίες οι οποίες συνεπάγονται την ολοκλήρωση του έργου. Οι άλλες ιστορίες είναι αυτές που ο θεατής, ο παρατηρητής καλείται να ερμηνεύσει.
–Δημιουργείτε τα έργα τέχνης σας μέσα από βιώματα;
–H διάρκεια δημιουργίας του έργου είναι το λιγότερο σημαντικό τμήμα της στοιχειοθέτησής του. Η επεξεργασία του έργου δεν έχει διάρκεια, πολλές φορές πρόκειται για την εναπόθεση των υλικών. Πολλές φορές η συγκρότηση του έργου περιορίζεται σε μια χειρονομία. Δεν είναι τόσο η παρασκευή, η δημιουργία του έργου όσο αυτό που προηγείται και αυτό που έπεται. Αυτό που προηγείται της χειρονομίας, δηλαδή το φανέρωμα του αντικειμένου, η εξεύρεση του αντικειμένου και κατ’ επέκταση η οικειοποίηση του αντικειμένου και μετά τη χειρονομία θέσπισης του αντικειμένου αυτό που έπεται. Αυτό που έπεται είναι ένας λόγος, ο οποίος –θεωρώ– είναι καθαρά αφηγηματικός, έστω και εάν προς τη φόρμα αποπνέει μια διάθεση αφαίρεσης. Η κατάληξη του έργου είναι καθαρά αφηγηματική. Πρόκειται για μια ιστορία, ένα βίωμα κυρίως όσον αφορά τη σχέση μου με τη ζωγραφική, με το σχέδιο. Μέσα από τα συγκεκριμένα έργα επισημαίνω επίσης τις εικαστικές αξίες. Οι εικαστικές αξίες είναι η γλώσσα της τέχνης, είναι οι αξίες που σου επιτρέπουν να αρθρώσεις τον λόγο για το έργο τέχνης, αλλά και να αρθρώσεις και το ίδιο το έργο τέχνης. Επισημαίνω ότι αυτό στις νέες γενιές δεν το συναντούμε τόσο συχνά. Η εικαστική όψη του έργου έρχεται δεύτερη, θεωρώ ότι γίνεται αυτό είτε από άγνοια, είτε εσκεμμένα. Οι νέοι καλλιτέχνες εστιάζουν περισσότερο στο ιδεολογικό κομμάτι του έργου, αφήνοντας κατά μέρος, ή σε δεύτερη μοίρα τη φόρμα. Η έκθεση αυτή είναι θρύμματα ιδεών, τα οποία προσπαθώ να συνταιριάξω προκειμένου να υπάρχει αυτό το σώμα, το καθεστώς, αυτό το μορφικό αποτέλεσμα, αλλά και αυτό το εννοιολογικό καθεστώς.
Έργα από τη έκθεση Tools & Other Stories
Αμέτρητα Λυτρωμένος
–Δηλαδή πρώτα έρχεται η αισθητική, το υλικό και μετά η αφηγηματική επεξήγηση του έργου;
–Η επιλογή του έργου δεν υπόκειται μόνο σε αισθητικό κριτήριο. Με ενδιαφέρει αισθητικά αλλά με ενδιαφέρει και εννοιολογικά. Δηλαδή αυτό το τσαλάκωμα της ύλης, αυτό το βιωμένο της ύλης, αυτό το παρελθόν της ύλης, έρχομαι να το ακουμπήσω και πάλι, να το αναβιώσω, να του δώσω μια νέα ζωή σε ένα νέο πλαίσιο. Συγκριτικά με παλαιότερες δουλειές η καινούργια αυτή δουλειά διακρίνεται τόσο για την καθαρότητά της, όσο και για τη δυναμική της. Είναι έργα στωικά, αρκούνται στην ελάχιστη πληροφορία, αλλά αυτό δεν τα παρεμποδίζει να αποπνέουν συγκίνηση.
–Εσείς κατά τη διάρκεια δημιουργίας αυτών των έργων τι ανακαλύψατε;
–Ανακάλυψα ότι η στοιχειοθέτηση του έργου τέχνης με την πάροδο του χρόνου και την εμπειρία που έχω αποτελεί τη χειρονομία στην ελάχιστή της μορφή. Μπορεί σε παλαιότερες εποχές, αλλά και έργα να αφιέρωνα περισσότερο χρόνο για τη δημιουργία του έργου, τώρα νιώθω αμέτρητα λυτρωμένος από το τεχνικό τμήμα του έργου. Από τη στιγμή που η επεξεργασία του έργου γίνεται τεχνικά περίπλοκη δεν με ενδιαφέρει πλέον, διότι χάνεται η αξία της αμεσότητας που είναι πολύ σημαντική για εμένα. Τα έργα σε αυτή την έκθεση τα στοιχειοθέτησα σαν μια μονοκοντυλιά σε ένα χαρτί.
–Για να μπορέσει κάποιος να φτάσει τεχνικά σε αυτό το επίπεδο που εξηγείτε, πρέπει πρώτα να περάσει από κάποια αλλά στάδια;
–Φυσικά! Η αφετηρία στην πρακτική μου ήταν ζωγραφική, μετά πέρασα σε έργα μικρής κλίμακας, πέρασα σε έργα πολύ πιο περίτεχνα, πέρασα από διάφορες πρακτικές και μπορώ να τις ονομάσω πρακτικές προσήλωσης. Τελικά, με την αλλαγή κλίμακας αυτή η προσήλωση αλλοιώνεται και ευρύνεται. Ερμηνεύεται ως ευρύτητα ως προς τη χειρονομία, αλλά και του βλέμματος. Από το μικρό το οποίο απαιτεί μια προσήλωση με τα χρόνια οδηγήθηκα σιγά και σταδιακά στη μεγάλη κλίμακα και σε αυτού του τύπου την πρακτική. Την ελεύθερη πρακτική που το έργο στοιχειοθετείται αβίαστα. Τα υλικά που χρησιμοποιώ σε καμία περίπτωση δεν ξεπερνούν τα τρία, μετά γίνεται ένα άλλο πράγμα, δεν με ενδιαφέρει να απλώσω το έργο στον χώρο, με ενδιαφέρει η αυτονομία του έργου και η αυτάρκειά του. Το έργο να υπάρχει εκεί χωρίς να αποπνέει την ανάγκη μιας επεξήγησης, χωρίς να αποπνέει την ανάγκη ενός συμπληρωματικού τμήματος. Το έργο θέλω να υποστηρίζεται από μόνο του. Φυσικά αυτό είναι καθαρά αποτέλεσμα μιας εσωτερικής διεργασίας, να νιώθεις αυτάρκης και να είσαι ικανός να το αφήσεις, να το εγκαταλείψεις εκεί μόνο του σε διάλογο με τον θεατή.
Έργα από τη έκθεση Tools & Other Stories
Πρόταση κλίμακας
–Πώς νιώθετε την ώρα που αφήνετε τα έργα σας στον θεατή;
–Δεν θεωρώ ότι αξιολογούμαι, απλώς αυτό που με ενδιαφέρει είναι να μελετήσω το ξένο κοίταγμα, δηλαδή η πληροφορία την οποία θα εισπράξω από την προσέγγιση του άλλου. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι πώς το ξένο μάτι στέκει απέναντι.
–Πώς έγινε η επιλογή των συγκεκριμένων έργων;
–Το στήσιμο έγινε στη βάση των δύο μεγάλων έργων. Σε μεγάλο βαθμό η σημασία της έκθεσης είναι ότι αποτελεί πρόταση κλίμακας, πέρα από το υλικό και τη θεματική. Η ανάγνωση ενός μικρού έργου δεν είναι η ίδια με την ανάγνωση ενός μεγάλου έργου, ούτε η αντίστοιχη θέαση. Οπότε δεν μπορείς, όταν προτείνεις ένα μεγάλο έργο ξαφνικά να απαιτείς από τον παρατηρητή να προσηλωθεί επίσης σε ένα μικρό που το κοιτάς από απόσταση αναπνοής. Είναι και θέμα θέσης του σώματος, αλλά και θέση του βλέμματος. (Συμφωνεί και ο Beckett το σκυλάκι του Σάββα που ήταν μαζί μας καθ’ όλη τη διάρκεια της συνέντευξης).
–Τι επιζητάτε από το έργο σας;
–Αυτό που επιζητώ στο έργο είναι το μεγάλο έργο να διατηρεί τη φρεσκάδα και την αμεσότητα που μπορεί να σου χαρίσει ένα μικρό έργο. Έστω και εάν μεγαλώνει σε κλίμακα το έργο να παραμείνει κοντά στον θεατή. Η κλίμακα να μην αποτελεί αφορμή ώστε να δημιουργείται χάσμα ανάμεσα στον παρατηρητή και το έργο. Να μη φοβάται ο άλλος να προσεγγίσει το έργο, να μη νιώθει ότι απειλείται από το έργο. Το έργο έτσι και αλλιώς από τη στιγμή που προκαλεί συγκίνηση έχει ως επακόλουθο να είναι φιλόξενο. Κάθε έργο που σε συγκινεί δεν είναι τίποτε αλλά παρά ένα κάλεσμα, μια πρόσκληση.
Πληροφορίες
«Tools & Other Stories», Eins Gallery, στη Λεμεσό. Διάρκεια έκθεσης 10 Απριλίου 2021
