Του Απόστολου Κουρουπάκη
Με αφορμή το πρόγραμμα της Στέγης Χορού Λευκωσίας Artists in Progress 2020, το οποίο ξεκίνησε το 2014 μιλήσαμε μεν τον εικαστικό PASHIAS, ο οποίος ήταν ο μέντορας των δημιουργών που έλαβαν μέρος και που τα έργα τους παρουσιάστηκαν στη Στέγη το Σαββατοκύριακο 12-13 Σεπτεμβρίου. Με τον PASHIAS μιλήσαμε για την περφόρμανς αρτ και πώς αυτή συνδέεται με την κοινωνία.
–Να ξεκινήσουμε με τα εργαστήρια στη Στέγη Χορού Λευκωσίας…
–Να πούμε πώς ό,τι έγινε στη Στέγη ήταν επικεντρωμένο στο εργαστηριακό κομμάτι, άρα ας θεωρήσουμε την παρουσίαση μια τελική άσκηση. Οι συμμετέχουσες που είχαν ως κεντρικό άξονα το σώμα ως υλικό δημιουργίας, με έναν άλλο τρόπο, ήθελα να καταφέρουν να ενσωματώσουν ένα καινούργιο λεξιλόγιο (εικόνες, εργαλεία, έννοιες κ.λπ.) μέσα στη δική τους πρακτική. Έτσι, το τελικό αποτέλεσμα δεν χρειαζόταν να μοιάζει σε περφόρμανς αρτ, αλλά να καταφέρουν εν τέλει οι συμμετέχουσες να το εφαρμόσουν σε αυτές.
–Υπάρχει ορισμός για το σε περφόρμανς αρτ;
–Αν θα κάναμε ένα σχεδιάγραμμα θα είχαμε δύο άξονες, ο ένας είναι ο χώρος και ο άλλος ο χρόνος. Ό,τι και να κάνεις στην περφόρμανς αρτ θα κινείται σε αυτούς τους δύο άξονες. Έπειτα προστίθενται και άλλες παράμετροι, όπως το σώμα, που είναι ένα και είναι αυτό του εικαστικού. Μετά έχουμε τα σώματα των θεατών, επομένως η πρώτη διαπίστωση που γίνεται είναι ότι και τα σώματα των θεατών είναι υλικό του έργου σου, και όχι μόνο το σώμα του εικαστικού, χορευτή, ηθοποιού που είναι επί σκηνής. Πού στέκεσαι, πώς στέκεσαι, γιατί είσαι σε εκείνη τη θέση και πώς κινείσαι στον χώρο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τον καλλιτέχνη, και να διαμορφώνεται η δράση και η ροή του έργου.
–Τι είναι σημαντικό στην περφόρμανς αρτ;
–Είναι σημαντική η υλικότητα και η ενέργεια. Επίσης, πολύ σημαντικό συστατικό είναι τα αντικείμενα, τα οποία σε πρακτικές χορού ή θεάτρου είναι λιγότερο σημαντικά, γιατί δεν είναι πάντα βοηθητικά. Μία ακόμη σημαντική διάσταση –άυλη ωστόσο– είναι η πρόθεση εναντίον συνθήκης. Ποια είναι η πρόθεσή μου, άρα όχι τι έχω ακριβώς να σου πω, αλλά τι σκοπεύω να κάνω, εκτός σεναρίου, γιατί δεν υπάρχει σενάριο, δεν υπάρχει πρόβα και φυσικά πώς εκείνη τη στιγμή συναντώ τη συνθήκη, την κατάσταση… Ουσιαστικά, το περφόρμανς έργο είναι κάτι εφήμερο, κάτι που αλλάζει συνεχώς σχήμα. Φυσικά, στη γέννησή του θα πρέπει να έχει ένα αυστηρό σχήμα, να διαθέτει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, αλλά κατά τη διάρκεια του έργου θα πρέπει να είμαι έτοιμος να το μεταλλάξω, να αλλάξω το έργο εκείνη τη στιγμή.
–Πώς εκφράζεται ο καλλιτέχνης μέσα από αυτή την τέχνη;
–Με την περφόρμανς αρτ σου δίνεται η ευκαιρία να κινηθείς ως σώμα, αλλά και ως πνεύμα. Στο περφόρμανς έργο σου δίνεται η ευκαιρία να κινηθείς, να με δεις από πολλές και διαφορετικές γωνιές, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Άρα σαν σύσταση έργου πιστεύω ότι δίνονται περισσότερες διόδους για να πάρεις έναν δικό σου δρόμο, αρκεί εγώ ως καλλιτέχνης να σου τις δείξω.
–Χρειάζεται ένα εκπαιδευμένο κοινό για να παρακολουθήσει ένα περφόρμανς έργο;
–Όχι, το κοινό δεν πρέπει να είναι εκπαιδευμένο, δεν χρειάζεται να έχει γνώση της ιστορίας του κανόνα της περφόρμανς αρτ ή της ιστορίας της τέχνης, αλλά να είναι εκπαιδευμένο με μία ανοικτή στάση εν γένει προς τον πολιτισμό. Σαφώς, δεν πρέπει να είναι στο μυαλό του θεατή «τι θέλει να μου πει ο άλλος», γιατί, αν θέλει να μου πει «κάτι» ο καλλιτέχνης, αμέσως τον ανεβάζω στη θέση της ιδιοφυίας, ότι γνωρίζει μια αλήθεια, μια απάντηση που θέλει να μοιραστεί μαζί μου και εγώ, ο θεατής, ως ανόητος, προσπαθώ να κατανοήσω το ακατανόητο. Σε καμία περίπτωση δεν συμβαίνει αυτό στην περφόρμανς αρτ, ο καλλιτέχνης και ο θεατής βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, αν θα βρούμε κάτι θα το εντοπίσουμε μαζί. Ως καλλιτέχνης δεν γνωρίζω από πριν, δεν έχω μια αλήθεια που θέλω να σου παρουσιάσω. Ο κύριος ρόλος της περφόρμανς αρτ είναι να αναγνωρίσεις το σώμα δίπλα σου, ακόμα και ως αναφορά στην απουσία του σώματος. Το μόνο είδος παιδείας που χρειάζεται είναι να είναι κάποιος ανοικτός στο άγνωστο, δηλαδή να έχεις την παιδεία της καθημερινότητας. Όπως όλες οι τέχνες έτσι και η περφόρμανς αρτ είναι για όλους.
–Πότε αποτυγχάνει ένα περφόρμανς έργο;
–Όταν είναι πολύ εσωτερική. Ξεκινάει δηλαδή από τον άνθρωπο-καλλιτέχνη και επιστρέφει στον ίδιο. Αν το έργο αφορά μόνο εμένα, τότε δεν υπάρχει λόγος να το δώσω προς τα έξω κα αυτό συμβαίνει όταν δεν καταφέρνω εγώ ως καλλιτέχνης να το αποτυπώσω ως μια δράση ή εικόνα που να χωράει και άλλους μέσα.
Περφόρμανς αρτ στην Κύπρο…
Ο εικαστικό PASHIAS σημειώνει ότι δεν υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες στη χώρα οι οποίοι να έχουν επενδύσει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Γίνονται, ωστόσο, όπως μου λέει, πολλές προσπάθειες από κάποιους να αγγίξουν αυτή την τέχνη, οι οποίες δυστυχώς κάποιες φορές έχουν την ανειλικρίνεια ως συστατικό τους, που είναι το πόσο σύγχρονο μοιάζει και επομένως το χρησιμοποιώ απλώς γιατί μοιάζει σύγχρονο, ενώ δεν είναι… για να μπει στο κύμα της main streem δημιουργίας. «Χρειαζόμαστε, νομίζω, ακόμα χρόνο για αυτή την τέχνη στην Κύπρο για να εδραιωθεί, και πρώτο βήμα είναι να την κατανοήσουμε ως εικαστική τέχνη, να την παρουσιάζουμε και να τη στηρίζουμε ως τέτοια, και να δείξει η Πολιτεία περισσότερη εμπιστοσύνη σε καλλιτέχνες που ασχολούνται με αυτή την τέχνη».
