ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Οι τέχνες θα ανθίσουν και θα φέρουν κι άλλο

Πέντε εικαστικοί μιλούν στην «Κ» για την ψηφιακή τεχνολογία και την Τέχνη, αλλά και για την έννοια της εντοπιότητας

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Είναι άραγε ευκαιρία να δούμε την τέχνη με ψηφιακό μάτι; Οι διάφοροι περιορισμοί πώς επηρέασαν την/τον εικαστικό; Πέντε εικαστικοί απαντάνε στην «Κ» σε δύο ερωτήματα που αφορούν τη νέα κατάσταση πραγμάτων εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Η Βίκυ Περικλέους, η Κυριακή Κώστα, η Μαρία Λοϊζίδου, ο Λεόντιος Τουμπουρής και η Ελένη Νικοδήμου μάς λένε τη γνώμη τους για την ψηφιακή τέχνη και πώς ο εγκλεισμός πυροδοτεί νέες ιδέες ή αναδιαμορφώνει παλαιές ιδέες. Ενδιαφέρουσες οι προσεγγίσεις τους για την έννοια της εντοπιότητας, με τον καθένα να δίνει τη δική του ερμηνεία.

ΒΙΚΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ (εικαστικός / επίκουρη καθηγήτρια στη Σχολή Τεχνών, Επικοινωνίας & Πολιτισμικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Frederick)

–Είναι ο καιρός να δούμε διαφορετικά τη σχέση ψηφιακής τεχνολογίας και Τέχνης;

–Το κατεπείγον ερώτημα της εποχής, κατά τον Bruno Latour, εντοπίζεται στο να βρει η ανθρωπότητα πού θα προσγειωθεί μέσα από το μετέωρο διάκενο που εδώ και δεκαετίες έχει δημιουργήσει. Σε αυτή λοιπόν τη περίοδο, ο κυρίαρχος(!) –τουλάχιστον– κόσμος της τέχνης, φαίνεται να μετα-κόμισε, να μετα-τοπίστηκε αλλά και συνάμα να εγκλωβίστηκε σε online περιβάλλοντα. Η νέα αυτή συνθήκη, εντατικοποιεί την ανάπτυξη της αμφίδρομης και δημιουργικής σχέσης ψηφιακών τεχνολογιών και τεχνών, ενεργοποιώντας τις δυνατότητες που αυτή η σχέση –μπορεί να– προσφέρει. Την ίδια ώρα, επανέρχονται επιτακτικά μια σωρεία ερωτημάτων: Εντατικοποιούνται ζητήματα ουσιαστικής επιβίωσης των πολιτισμικών παραγωγών. Τίθενται θέματα ορατότητας και θέασης στα ψηφιακά αυτά περιβάλλοντα. Αναδύεται όλο και πιο επιτακτικά ο προβληματισμός για την ίδια την έννοια της σωματικότητας της τέχνης. Αν η νέα τάξη της βιοπολιτικής ρητορικής θέλει το σπίτι ως το νέο καταφύγιο, μήπως σε μια αντιστοιχία, τα ψηφιακά περιβάλλοντα αποτελούν για την ώρα το μόνο ασφαλές, μαζικά προσβάσιμο, αλλά και –αγοραστικά– βιώσιμο καταφύγιο της τέχνης; Το ίντερνετ είναι ένα εξαιρετικά ναρκισσιστικό μέσο σημειώνει ο Borris Groys, «ένας καθρέφτης συγκεκριμένων ενδιαφερόντων και επιθυμιών…» (βλ. Boris Groys, «Curating in the Post-Internet Age», «e-flux journal», Journal #94, October 2018)

–Πώς ο εγκλεισμός πυροδοτεί νέες ιδέες ή αναδιαμορφώνει παλαιές ιδέες; Ενισχύεται άραγε η εντοπιότητα;

–Εάν η συνθήκη που διανύουμε, μετατρέπει το –βιολογικό– σώμα ως το νέο πεδίο βιοπολιτικής διαβούλευσης ορίων, η αντιστοιχία αυτή ίσως εν τέλει επεκταθεί στη βιοπολιτική της παραγωγής και επιτέλεσης της σωματικότητας(ων) της τέχνης(ων) και του πολιτισμού(ων). Ο εγκλεισμός αυτός φαίνεται να προσπερνά το δίπολο εντοπιότητας και παγκοσμιότητας. Επεκτείνει το κατεπείγον ερώτημα στη «φύση» των εδαφών/χώρων που θέλουμε –να παραγάγουμε– για να προσγειωθούμε αλλά και τη «φύση» και τους μηχανισμούς παραγωγής των σωμάτων μέσω των οποίων θα προσγειωθούμε.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΩΣΤΑ, εικαστικός

–Είναι ο καιρός να δούμε διαφορετικά τη σχέση ψηφιακής τεχνολογίας και Τέχνης;

Για τους σημερινούς καλλιτέχνες δεν υπάρχει απομακρυσμένη σχέση με την τεχνολογία. Πολλά χρόνια τώρα κινούνται ταυτόχρονα σε χώρους όπως αυτόν της επιστήμης, της τεχνολογίας των ανθρωπιστικών και περιβαλλοντικών θεμάτων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αρνούνται την παραδοσιακή καλλιτεχνική φύση τους. Η τεχνολογία είναι εργαλείο, ένα μέσο για τους δημιουργούς. Αν φανεί χρήσιμη και χρειαστεί για να υλοποιήσουν το έργο τους, θα το πράξουν. Αυτό που έχει ενδιαφέρον σήμερα είναι η ερώτηση αν είναι το ίδιο να παρακολουθείς τέχνη από παρουσιάσεις που γίνονται μέσω διαδικτύου ή να είσαι αυτοπροσώπως μπροστά στο έργο και να αφουγκράζεσαι ολόκληρο το περιβάλλον που έχει κτιστεί επί τούτου. Οτιδήποτε είναι ανοιχτό και προσβάσιμο κάνει καλό. Κατά τη γνώμη μου όμως και αφού υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, το κάθε έργο θα πρέπει να παρουσιάζεται στο περιβάλλον που έχει ορίσει το ίδιο σε διάλογο με τον δημιουργό του.

–Πώς ο εγκλεισμός πυροδοτεί νέες ιδέες ή αναδιαμορφώνει παλαιές ιδέες; Ενισχύεται άραγε η εντοπιότητα;

–Σίγουρα μέσα σε αυτή την αναστάτωση μας έχει δοθεί χρόνος για να σκεφτούμε το ποια ήταν η κανονικότητά μας και αν θέλουμε να γυρίσουμε πίσω σε αυτή. Το σκοτάδι των πρόσφατων γεγονότων είναι για όλους μας δοκιμασία. Η «καραντίνα», αυτή η νέα συνθήκη του ελάχιστου, της αδράνειας, τα έκανε όλα να φαντάζουν ακίνητα και παγωμένα, ενώ υπόκωφα κυριαρχεί οχλοβοή και ανησυχία για το πώς θα είναι το μέλλον. Θα ήταν καλά μέσα σε αυτή την παύση να κάνουμε στροφή προς τα μέσα, να κάνουμε αυτοκριτική και να επανέλθουμε με ουσία, με ταπεινές και ειλικρινής αξίες για τον τόπο, τον άνθρωπο, για τις τέχνες και τον πολιτισμό.

ΜΑΡΙΑ ΛΟΪΖΙΔΟΥ, εικαστικός

–Είναι ο καιρός να δούμε διαφορετικά τη σχέση ψηφιακής τεχνολογίας και Τέχνης;

–Η ψηφιακή τεχνολογία αποτελεί από τη μια μέσον έκφρασης στη τέχνη και από την άλλη εργαλείο επικοινωνίας. Ως μέσον έκφρασης στη τέχνη από τη δεκαετία του ’80 αποδίδει έργα εξαιρετικής δύναμης και συναισθηματικής φόρτισης. Ως εργαλείο επικοινωνίας η πρακτική αυτή, σηματοδότησε από τα μέσα του 20ού αιώνα τη ψηφιακή επανάσταση και την έναρξη της εποχής της πληροφορίας. Η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας την περίοδο του εγκλεισμού λειτουργεί πρωτίστως ως μέσο επικοινωνίας και καταγραφής δράσεων, εκθέσεων, ένα είδος αρχειοθέτησης πραγμάτων που μας δίνεται η ευκαιρία να αναζητήσουμε εκτός πλαισίου. Ενδυναμώνει την ιστορικότητα των συμβάντων χωρίς να αντικαθιστά την δράση.

–Πώς ο εγκλεισμός πυροδοτεί νέες ιδέες ή αναδιαμορφώνει παλαιές ιδέες; Ενισχύεται άραγε η εντοπιότητα;

–Νέες προτάσεις δεν είμαστε ακόμη σε θέση να αξιολογήσουμε. Θα έλεγα ότι ακροβατούμε στη προσπάθειά μας να συντηρήσουμε το είδος μιας κοινότητας, η οποία βρίσκεται ευνουχισμένη απέναντι στη δυνατότητα της δράσης. Ο εγκλεισμός πυροδοτεί τη διεκδίκηση της ελευθερίας προκειμένου οι άνθρωποι και τα πράγματα να μπορούν να έχουν την ακριβή τους θέση και να αντιστέκονται στη βούληση μιας επιβεβλημένης ανάγκης που ακρωτηριάζει πρωτίστως την παρατήρηση του άλλου. Σήμερα καμία εικόνα δεν είναι αυτόχθων. Η ιδιότητα του ντόπιου έχει ξεπεραστεί ακριβώς μέσα από την ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας. Έχουμε να κάνουμε με εικόνες που ανήκουν σε όλους και που σε καμιά περίπτωση δεν αντικαθιστούν τη συγκίνηση, η οποία ορίζεται από την αναμεταξύ των ανθρώπων και πραγμάτων θέση.

ΛΕΟΝΤΙΟΣ ΤΟΥΜΠΟΥΡΗΣ, εικαστικός, συντονιστής του διαδικτυακού πρότζεκτ D-S (data-saturated.com) *

–Είναι ο καιρός να δούμε διαφορετικά τη σχέση ψηφιακής τεχνολογίας και Τέχνης;
–Η online πραγματικότητα φαίνεται να μεταβάλλεται και να εξελίσσεται συνεχώς από τους χρήστες της ως μία εν δυνάμει μέθοδος διαπραγμάτευσης με το περιβάλλον μας, όπως αυτό δημιουργείται και προσλαμβάνεται από τ@ κάθε χρήστ@. Οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των χρηστών, των θεατών, των αναγνωστών, των καλλιτεχνών, αναδιαμορφώνονται και ορίζουν συνεχώς εναλλακτικές μεθόδους θέασης, πρόσληψης και διαχείρισης της τέχνης.

–Πώς ο εγκλεισμός πυροδοτεί νέες ιδέες ή αναδιαμορφώνει παλαιές ιδέες; Ενισχύεται άραγε η εντοπιότητα;

–Η παρατήρηση και προσπάθεια κατανόησης των προσωπικών και συλλογικών μας αναγκών και ενδιαφερόντων προκαλεί τη διαπραγμάτευση με τις ιδέες, προθέσεις και στόχους μας. Ο εγκλεισμός αποτελεί μία ακόμη σύμβαση μέσω της οποίας καλούμαστε να αποκτήσουμε συνειδητή στάση, ατομικά και συλλογικά, μέσω αυτής της διαπραγμάτευσης. Εναπόκειται σε εμάς να επιλέξουμε τον βαθμό σύνδεσής μας με το τοπίο και τα χαρακτηριστικά του, σε γεωγραφικό ή/και εννοιολογικό επίπεδο.

* Το διαδικτυακό πρότζεκτ And oh those eyes that were data-saturated (D-S) είναι μια πρωτοβουλία του εικαστικού Λεόντιου Τουμπουρή και του Πολιτιστικού Τμήματος της Ύπατης Αρμοστείας της Κύπρου στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στηρίζεται από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες – ΥΠΠΑΝ και τον Σύνδεσμο Εικαστικών Καλλιτεχνών Κύπρου (ΕΙ.ΚΑ).


ΕΛΕΝΗ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ, εικαστικός
–Είναι ο καιρός να δούμε διαφορετικά τη σχέση ψηφιακής τεχνολογίας και Τέχνης;

–Σίγουρα η ψηφιακή τεχνολογία έχει εισβάλει για τα καλά στη ζωή μας, όπως και στην τέχνη. Είτε το θέλουμε, είτε όχι δεν μπορούμε να αρνηθούμε αυτή τη σχέση. Οι άνθρωποι αυτές της μέρες της πολιορκίας κλείστηκαν στα σπίτια τους και για να δραπετεύσουν, κλείστηκαν ακόμα πιο πολύ στα κομπιούτερ τους –σαν έξοδο κινδύνου; Κάποιοι από μας λόγω ηλικίας και σχεδόν αναλφάβητοι στην ψηφιακή τεχνολογία ανήμποροι στέκονται με δέος μπροστά στα θαυματουργά κουμπούθκια που ανοίγουν πύλες στην άβυσσο ή στον παράδεισο. Πρέπει απλώς να επιλέξεις. Μπορείς, όμως, να επιλέξεις ελεύθερα; Εδώ γεννιούνται διάφορα ερωτήματα: Ποιος κρύβεται πίσω από τα κουμπούθκια; Τα καθοδηγεί; Με ποιο στόχο και σε πιο βαθμό παρεμβαίνει; Πώς προφυλάσσεται το δικό σου πρωτογενές υλικό; Η γοητεία της αφής της χειροποίητης δημιουργίας; Πού πάει εκείνη η ανείπωτη χαρά του ποιείν ομορφιά από το τίποτα; Αντισταθμίζεται; Κι εκείνο το σπαραχτικό βύθισμα της γέννας στο σημείο μηδέν την ώρα του λυκόφωτος πού πάει; Μπορεί να υπάρξει δημιουργία σε κατάσταση ανελευθερίας; Όλα αυτά αναμένουν να απαντηθούν. Όπως και να έχει, αναμφίβολα η ψηφιακή τεχνολογία έχει ρόλο. Προσοχή, όμως, ως εργαλείο χρήσης και μόνο. Για να μη ζει τη ζωή μας ερήμην μας. Το ίδιο και στην τέχνη. Όχι τέχνη για την τέχνη.

–Πώς ο εγκλεισμός πυροδοτεί νέες ιδέες ή αναδιαμορφώνει παλαιές ιδέες; Ενισχύεται άραγε η εντοπιότητα;

–Και τώρα; Τώρα που χάσαμε τις βεβαιότητές μας εγκλωβισμένοι τι κάνουμε; Ενώπιος ενωπίω. Με τον ένα εαυτό απέναντι στον έτερο εαυτό να θέτει ακατάπαυστα ερωτήματα, αναζητώντας έναν κοινό τόπο καταγωγής. Έτσι βίωσα τον εγκλεισμό, σαν ένα πεδίο μάχης με φίλια πυρά που έπεφταν καταιγιστικά. Είναι κι αυτή μια εσωτερική εντοπιότητα. Πριν προλάβει να απαντήσει ο ένας, ο άλλος αμείλικτα τον βομβάρδιζε με αβυσσαλέα γιατί, που έμεναν μετέωρα. Ερωτήματα ουσιώδη, για τη ζωή, για την τέχνη, για τις βασικές μας αρχές, για το νόημα. Τώρα που με τον εγκλεισμό έπρεπε να κρατήσουμε αποστάσεις αυτοί πάλευαν να συναντηθούν. Είναι κι αυτό ένα από τα παράδοξα. Μέσα σε αυτή τη χαοτική εντροπία, αυτοί μάχονταν μέχρι τελικής πτώσεως. Κάποτε τα πυρομαχικά στέρεψαν. Απέμειναν σιωπηλοί με βλέμμα απλανές στον ουρανό. Αίφνης διαπίστωσαν πως η φύση γύρω συνέχιζε ανεπηρέαστη τον κύκλο της. Η άνοιξη ανθούσε, τα τριαντάφυλλα μοσχοβολούσαν, τα πουλιά κελαηδούσαν, οι πεταλούδες φτερούγιζαν ανέμελα, ο ήλιος έλαμπε, το φεγγάρι νυχτοπερπατούσε. Μόνο εμείς απουσιάζαμε. Έκπτωτοι του Παραδείσου, η φύση μας απέβαλε –ίσως για να καταλάβουμε την κοινή μας εντοπιότητα. Η τέχνη έπεται, ελπίζω ανθοφορούσα σε μια διαφορετική κανονικότητα.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Εικαστικά: Τελευταία Ενημέρωση

Στο Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στα Πλατανίσκια θα παρουσιαστούν χαρακτικές εικονογραφήσεις μιας περιόδου 46 χρόνων, από το ...
Του Απόστολου Κουρουπάκη
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Το κοινό προσκαλείται να παρακολουθήσει τη δημιουργική διαδικασία του καλλιτέχνη από τις 28 Φεβρουαρίου, ενώ η μεγάλη τελετή ...
Kathimerini.com.cy
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
X