Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΥ
Το παλαιό κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης, έργο του Παύλου Μυλωνά και του Δημήτρη Φατούρου (σε συνεργασία με τον Νίκο Μουτσόπουλο στην πρώτη φάση) είχε προκαλέσει μεγάλη συζήτηση. Ο πανελλήνιος διαγωνισμός για την ανέγερση νέου κτιρίου Εθνικής Πινακοθήκης είχε προκηρυχθεί στις 14 Ιουνίου 1956 και είχε προκαλέσει την υποβολή 40 μελετών, ορίζοντας με σαφήνεια τους όρους: «Να είναι αρχιτεκτονικόν μνημείον. Να εκφράζη την έννοιαν της Πινακοθήκης και ν’ ανταποκρίνεται εις τον προορισμόν της… Να εκφράζη την εποχήν του με ύφος στηριζόμενον εις αξίας ελληνικάς, χωρίς δουλικήν αντιγραφήν παλαιοτέρων ρυθμών». Ζητούσε δηλαδή ο διαγωνισμός ένα κτίριο μοντέρνο, αλλά μνημειακό, με υπαινικτική, έστω, αναφορά στον τόπο.
Το κτίριο προοριζόταν για το οικόπεδο στη γωνία Βασιλίσσης Σοφίας και Ριζάρη, για το οποίο είχε δώσει μάχη ο τότε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνος Καλλιγάς. Το τμήμα της Βασιλίσσης Σοφίας από το Χίλτον έως το Βυζαντινό Μουσείο ήταν μοιρασμένο ανάμεσα στα ωραία, χαμηλά κτίρια της Ριζαρείου Σχολής και σε εκτάσεις που ανήκαν στον στρατό. Η Εθνική Πινακοθήκη θα χτιζόταν εκεί όπου το σχέδιο του Καραμανλή προέβλεπε, λίγο μετά, το μεγάλο έργο του Πνευματικού Κέντρου με διασπορά κτιρίων πολιτιστικής χρήσης. Η νέα θέση, που γνωρίζουμε σήμερα, απέναντι από το Χίλτον ήταν η αντιπρόταση.
Ο Αρης Κωνσταντινίδης είχε επίσης λάβει μέρος στον διαγωνισμό και είχε κερδίσει το τρίτο βραβείο εξ ημισείας μαζί με την πρόταση των Σάββα Κονταράτου, Βασίλη Μπογάκου και Νίκου Σαπουντζή. Η μελέτη του Αρη Κωνσταντινίδη έδινε έναν περίπτερο ναό, με κλειστό κάναβο σε μεγάλο τμήμα των ορόφων για έλεγχο του φυσικού φωτισμού. Απαντούσε με άνεση στους όρους του διαγωνισμού, καθώς υπηρετούσε τις ιδέες του μοντερνισμού, της μνημειακότητας και της εντοπιότητας. Το δεύτερο βραβείο είχε δοθεί στη μελέτη των αρχιτεκτόνων Γιώργου Αναιρούση και Λέανδρου Γεροντάκη. Το περιοδικό «Αρχιτεκτονική», που εξέδιδε ο αρχιτέκτων Αντώνης Κιτσίκης, είχε εκφράσει έντονη δυσφορία για το αποτέλεσμα του διαγωνισμού και είχε σπεύσει να παρουσιάσει τα τρία βραβεία (τέσσερις μελέτες) διατυπώνοντας «βασίμους επιφυλάξεις». «Η “Αρχιτεκτονική” θέλει να πιστεύη ότι η κρίσις της Επιτροπής του διαγωνισμού της Πινακοθήκης δεν θα είναι το τελευταίον στάδιον της προεργασίας του σπουδαίου θέματος. Πριν το νέον κτίριον γίνη οριστικόν και “ανεπανόρθωτον” πρέπει να τεθή υπό την βάσανον και τον έλεγχον των αρμοδίων και υπευθύνων παραγόντων της αρχιτεκτονικής, καλλιτεχνικής και πνευματικής μας ζωής».
Την ευθύνη ανέλαβε ο παλαίμαχος τότε, αλλά ενεργός, αρχιτέκτων καθηγητής Κώστας Κιτσίκης (πατέρας του Αντώνη Κιτσίκη), ο οποίος διατύπωσε εγγράφως την απαρέσκειά του για το πρώτο βραβείο. Συσχέτισε, δε, το σχέδιο της Πινακοθήκης με τα μόλις αποκαλυφθέντα, τότε, σχέδια της αμερικανικής πρεσβείας από τον Γκρόπιους, για να δείξει με την αντιπαράθεση αυτή τι σημαίνει μνημειακότητα και σεβασμός στην παράδοση του τόπου.
