ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Σφαίρες πάνω από τη «Λάλκα»

Μια μικρού μήκους ταινία από την καθημερινότητα στον ομώνυμο οικισμό της ορεινής Ναυπακτίας

Kathimerini.gr

ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΖΩΗ

Πριν από δύο εβδομάδες, στο site της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση αναρτήθηκε ένα βίντεο της συγγραφέως, σκηνοθέτιδος και ηθοποιού Λένας Κιτσοπούλου, με τίτλο «Λάλκα». Μια μικρού μήκους ταινία από την καθημερινότητα στον ομώνυμο οικισμό της ορεινής Ναυπακτίας, «όπου τα ένστικτα ανθρώπου και ζώου ζουν απελευθερωμένα και σε αρμονία με τη φύση τους». Η ταινία, κατάλληλη άνω των 18 ετών, υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του πρότζεκτ «ENTER» του Ιδρύματος Ωνάση, που αναθέτει σε καλλιτέχνες να δημιουργήσουν μέσα στο σπίτι τους, εντός 120 ωρών, πρωτότυπα έργα τέχνης «που θα δώσουν φωνή στο σήμερα».

Αν συνοψίσουμε το έργο, ίσως το αδικήσουμε ή το υπερεκτιμήσουμε. Το βέβαιο είναι το εξής: η εκδορά και η σφαγή ενός ζαρκαδιού που απεικονίζονται στην ταινία, προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στο κοινό και σε φιλοζωικές οργανώσεις. Στα social media έγινε λόγος για «ωμή κακοποίηση», γράφτηκαν χαρακτηρισμοί όπως «φρίκη» και «αίσχος», ενώ αρνητικά σχολιάστηκαν και κάποιες παραινέσεις της δημιουργού («πυροβολήστε τις ΤV, τον φόβο του θανάτου») ή το ύφος της, όταν καπνίζει και πυροβολεί στον αέρα. Οι υπερασπιστές της παρατήρησαν ότι η «Λάλκα» απλώς καταγράφει αφιλτράριστα πρακτικές ετών. Στο σκηνοθετικό σημείωμα της Κιτσοπούλου υπάρχει η προτροπή «να αγαπήσουμε τα ένστικτά μας, να τα γιορτάσουμε, τουλάχιστον να μην τα καταπιέζουμε άλλο στον βωμό μιας δήθεν πολιτισμένης και ανελεύθερης ζωής». Αντί ωστόσο να συνεχίσουμε τη σταχυολόγηση, καλύτερα να συμβάλουμε στη συζήτηση με δύο απόψεις που προσεγγίζουν από διαφορετικό σημείο εκκίνησης τη «Λάλκα» και τον θόρυβο που προκάλεσε. Τα έργα μιλούν και από μόνα τους. Το ίδιο και η κριτική σε αυτά.

ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ, πολιτικός επιστήμων - συγγραφέας
Μια πρόκληση που έχει κάψει όλα τα χαρτιά της

Εχει θέση η ωμότητα στην τέχνη; Ιδίως μετά τον δέκατο ένατο αιώνα ξέρουμε την απάντηση: περιγραφές σφαγών σε μυθιστορήματα, κρεουργημένα σώματα σε πίνακες και έπειτα, φυσικά, η νέα ήπειρος της κινούμενης εικόνας. Κάποιος θα μπορούσε να πει πως τα έχουμε δει όλα, ότι το ερώτημα είναι «τι κάνουμε μετά το όργιο;» όπως ρωτούσε, με το συνηθισμένο στυλ του, ο Μπωντριγιάρ.

Οπως όμως στη σκληρή πορνογραφία καιροφυλακτεί η πλήξη –εκτός και αν ο πορνογράφος είναι σημαντικός συγγραφέας– έτσι και στην αποδεσμευμένη ωμότητα ελλοχεύει μια άλλη πηγή ανίας: μια στομωμένη καταγγελία. Η ιδέα πως δείχνω κάτι ωμό για να ξεσκεπάσω την υποκρισία «σας», για να αφαιρέσω τις μάσκες της ψεύτικης αιδούς και των καλών «σας» τρόπων, αυτή η ιδέα σπάνια βγάζει κάτι που να στέκει αισθητικά. Γιατί μοιάζει να συντηρεί μια παρωχημένη αντίληψη της εξουσίας ως υποκρισίας, ως αστικού πέπλου. Ενώ, ξέρουμε, ότι κάτι τέτοιο παραπέμπει στις μάχες του μοντερνισμού ή έστω των ύστερων χειρονομιών του.

Τι κάνει η Λένα Κιτσοπούλου στο βίντεό της; Στήνει κάποιες αηδιαστικές σκηνές παίζοντας με τις ευαισθησίες των συγχρόνων, για παράδειγμα με τη φιλοζωία και την απώθηση του αίματος και των σπλάχνων. Τηρουμένων των αναλογιών, σαν να βλέπει κανείς πνεύμονες καπνιστών ή το εσωτερικό ενός καρκινοπαθούς: ιδού, λοιπόν, η συγκεκαλυμμένη τερατωδία του πολιτισμού και των αξιών του.

Υπάρχει πια λόγος για μια τέτοια χειρονομία; Δεν συζητώ αν δικαιούται κάποιος να σκοτώνει ζώο στο πλαίσιο μιας «παράστασης» (μπορεί να αποκαλυφθεί πως επρόκειτο για ειδικό εφέ), αλλά για το αν έχει πια νόημα να θεωρείς πως η ωμότητα αγγίζει μια αλήθεια και μάλιστα μια αλήθεια καλλιτεχνικά ενδιαφέρουσα. Σήμερα, η αποστροφή έχει άπειρες ευκαιρίες στη διάθεσή της. Και η βία, ιδίως η βανδαλιστική και σαδιστική βία που διαχέεται σε κάθε λογής clips. Αλλη μία φορά είδαμε, πάντως, τη νεκρανάσταση μιας πρόκλησης που έχει κάψει όλα τα χαρτιά της από την υπερβολική χρήση και τις παραλλαγές του στερεοτύπου.

Στιγμιότυπα από το έργο της Λένας Κιτσοπούλου με τίτλο «Λάλκα».

ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΑΘΑΝΟΣ, σκηνοθέτης - ηθοποιός
Τέχνη medium, rare ή well done;

Διανύουμε μια περίοδο που η κακία μας βγαίνει σαν αγριάδα, σαν τα χόρτα που θέλουν ξεχέρσωμα. Ετσι φυτρώνουν και οι γνώμες μας για την τέχνη. Ενα έργο τέχνης, όμως, παλεύει μόνο του να ρωτήσει τον εαυτό του αν είναι όντως τέτοιο, αν ταράζει τη συνείδησή μας· έτσι επαληθεύεται.

Αφήστε τον καλλιτέχνη ήσυχο. Αν τον στοχοποιούμε, τότε να κόψουμε και τα πουλιά από τα αγάλματα και να αυτοκτονούμε μπροστά στο ψυγείο μας όταν το ανοίγουμε. Μια τέτοια εποχή, δεν δέρνεις ανθρώπους με λέξεις. Αν δεν σου αρέσει κάτι, γυρνάς την πλάτη και φεύγεις. Οπως λέει ο Τσέχοφ στον «Βυσσινόκηπο», «μη βλέπετε παραστάσεις, τα μούτρα σας να βλέπετε, την άχρωμη και άχαρη ζωή σας».

Εχουμε πολύ κοντή μνήμη στα περί τέχνης. Για ποιο σοκ μιλάμε; Τώρα ανακαλύπτουμε τι έχει γίνει στον κόσμο; Είναι λυμένα αυτά, καιρό τώρα. Αν θέλουμε να ρίχνουμε αφειδώς σκάγια σε ανθρώπους, τότε ελάτε να πυροβοληθούμε, να δούμε τι διαμέτρημα έχει κάθε σφαίρα και πώς μας διαπερνά. Υπάρχουν άνθρωποι, καλλιτέχνες, που πρέπει να ευωδιάζει το στόμα μας όταν μιλάμε για αυτούς. Που σκοπός της ζωής μας είναι να τους ανακαλύψουμε, να τους προστατέψουμε, ό,τι κι αν κάνουν.

Ας μη δημιουργούμε θέμα εκεί που δεν υφίσταται. Ολα αυτά, πρόσωπο με πρόσωπο, δεν θα τα λέγαμε. Η μόνη, η καλύτερη απάντηση που υπάρχει, κλεμμένη από την παράσταση «ELENIT» του Ευριπίδη Λασκαρίδη, είναι μία: «what’s your problem?». Ποιο είναι το πρόβλημά σου; Ενώ εμείς, αναρωτιόμαστε αν η τέχνη είναι medium rare ή well done. Εχει μια έλξη η βία, έχει μια γοητεία μεγάλη, καλή· σε κάνει να αισθάνεσαι.

Κάποια πράγματα ζητούν τη γνώμη μας, που πρέπει να εκφέρεται: το πώς ζούμε μεταξύ μας, τα δικαιώματά μας. Υπάρχουν όμως και εκείνα που αδιαφορούν για τη γνώμη του άλλου. Κι εμείς, υπολογίζουμε κάθε φράση, το κάθε τι που λέγεται, σε ένα κομπολόι απόψεων, σε μια αρρωστημένη, αφύσικη δημοκρατία. Ετσι, μοιάζουμε με το Αγαλμα της Ελευθερίας που κρατάει τον πυρσό και κάνει: «αχ, μου κάηκε το χέρι».

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Εικαστικά: Τελευταία Ενημέρωση

Στο Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στα Πλατανίσκια θα παρουσιαστούν χαρακτικές εικονογραφήσεις μιας περιόδου 46 χρόνων, από το ...
Του Απόστολου Κουρουπάκη
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Το κοινό προσκαλείται να παρακολουθήσει τη δημιουργική διαδικασία του καλλιτέχνη από τις 28 Φεβρουαρίου, ενώ η μεγάλη τελετή ...
Kathimerini.com.cy
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
X