ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ένα συναπάντημα με λέξεις και με νότες

Μιλάμε με τη Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου και τον Γιώργο Περρή για την εκδήλωση «Η αναπνοή δεν είναι δεδομένη» στη Λεμεσό

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Το Βιβλιοτρόπιο αρχίζει τις εκδηλώσεις του στη Λεμεσό με μία πολύ ενδιαφέρουσα συνάντηση, μία κουβέντα, όπως τη λέει, στη σκηνή του θεάτρου Ριάλτο με τη στιχουργό Λίνα Νικολακοπούλου και την ποιήτρια Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου. Μαζί τους θα είναι ο συνθέτης Νεοκλής Νεοφυτίδης στο πιάνο και ο Γιώργος Περρής στο τραγούδι, με τον συντονισμό της συζήτησης να έχει αναλάβει η Μαρίνα Μαλένη. Στην «Κ» μίλησαν η Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου και ο Γιώργος Περρής για τις λέξεις, τη μουσική, το τραγούδι σήμερα.

Η σχέση της τέχνης με την ελευθερία είναι πρωταρχικής σημασίας

ΣΤΕΛΛΑ ΒΟΣΚΑΡΙΔΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

Κάθε μετατόπιση της γλώσσας επηρεάζει και τον τρόπο που αυτή λειτουργεί μέσα στη λογοτεχνία ή μέσα στο τραγούδι. Λιγότερος χώρος μέσα στη γλώσσα, λιγότερο οξυγόνο μέσα στη σκέψη, λέει η Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου

–Μία καλή στιχουργός μπορεί να είναι καλή ποιήτρια και τανάπαλιν; Πώς διαχωρίζεται ο στίχος κατάλληλος για ένα τραγούδι και εκείνος για ένα ποίημα; Έχει στεγανά η στιχουργική;

–Θα διαβάσω την ερώτηση ανάποδα για να πω με όση περισσότερη έμφαση μπορώ πως ο στίχος, το τραγούδι ή και, ακόμη ευρύτερα, η τέχνη δεν μου αρέσουν καθόλου στην ίδια πρόταση με τα στεγανά. Για μένα η σχέση της τέχνης με την ελευθερία είναι πρωταρχικής σημασίας και γι’ αυτό θα έλεγα πολύ χοντρικά ότι τίποτε δεν αποκλείεται. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως το καθένα από όσα προανέφερα δεν έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, που επηρεάζουν τους τρόπους που συνυπάρχει με άλλα μέσα. Περισσότερο όμως από το να βλέπω στεγανά και απαγορεύσεις στην τέχνη, προτιμώ να βλέπω δυνατότητες, μια πολλαπλότητα δρόμων και διεξόδων που συνδέεται άρρηκτα με τον περιπετειώδη και μαγικό της χαρακτήρα.

–Πώς η σύγχρονη πραγματικότητα μπορεί να γίνει λόγος, είτε για τραγούδι είτε για ποίημα; Μπορεί τόσο σύντομα να αποτυπωθεί κάτι που δεν το έχουμε χωνέψει;

–Και πάλι θα αποφύγω να αποκλείσω πιθανότητες. Ο μεταβολισμός της πραγματικότητας έχει στον καθένα έναν άλλο ρυθμό: άλλος μπορεί να έχει την ανάγκη να πάρει μια απόσταση μηνών ή και χρόνων από μια εμπειρία για να είναι σε θέση να το αποτυπώσει καλλιτεχνικά, κι άλλος να το κάνει αμέσως. Αυτό που έχει περισσότερη σημασία νομίζω να διαχωρίσουμε, είναι η καλλιτεχνική –λογοτεχνική εν προκειμένω– αποτύπωση από την ημερολογιακή. Άλλο πράγμα είναι να αφήνεις μερικές αράδες σε ένα τετράδιο για να λύσεις τις διαφορές σου με την πραγματικότητα, και άλλο, συνδιαλεγόμενος μαζί της, να ανοίγεις ένα εντελώς καινούργιο παράθυρο στον αναγνώστη, να μπολιάζεις την ίδια τη γλώσσα και την όραση. Κάπου εκεί θα έλεγα ότι αρχίζει η λογοτεχνία.

–Είναι εύκολο να γράψει κανείς χωρίς να έχει το «βίωμα», αλλά μόνο εικόνα;

–Εδώ θα σας καλέσω να κάνετε μια βόλτα γύρω από τη λέξη βίωμα, για να διαπιστώσετε και μόνοι σας πόσο ασαφή είναι τα όριά της. Σαφώς μια βιωμένη από πρώτο χέρι εμπειρία έχει τη δική της βαρύτητα, όμως οι συμπαθητικές δονήσεις που αφήνει ένα τράνταγμα και στον διπλανό δεν είναι καθόλου λιγότερης σημασίας. Αυτός που γράφει, ασκείται νομίζω ολοένα και περισσότερο στην παρατήρηση αυτών των δονήσεων – ή, για να το πω κι αλλιώς, μαθαίνει να οπλίζεται με ολοένα και περισσότερη ενσυναίσθηση.

–Η γλωσσική πενία επηρεάζει φαντάζομαι και το στιχουργικό αποτέλεσμα, περισσότερο στο τραγούδι, ισχύει;

–Κάθε μετατόπιση της γλώσσας επηρεάζει και τον τρόπο που αυτή λειτουργεί μέσα στη λογοτεχνία ή μέσα στο τραγούδι. Λιγότερος χώρος μέσα στη γλώσσα, λιγότερο οξυγόνο μέσα στη σκέψη. Κι ακόμα πιο πέρα: μικρότερες δόσεις αλήθειας θα έλεγα.

–Έχουμε στην εποχή μας στρατευμένη δημιουργία;

–Βεβαίως έχουμε στρατευμένη δημιουργία, την οποία, για να είμαι ειλικρινής, αντιμετωπίζω με σκεπτικισμό: θεωρώ πως υπάρχει, ή τέλος πάντων μπορεί να υπάρξει, κάτι βαθύτατα ευγενές μέσα στην τέχνη που να διαπερνά ή να υπερβαίνει κάθε ιδεολογία και να «αφοπλίζει» με την πιο κυριολεκτική έννοια της λέξης τον άνθρωπο, να τον καθιστά ανίκανο για οποιοδήποτε είδος πολέμου, και ικανό να δει στην πιο καθαρή του μορφή τον Άλλον. Όταν το αφουγκραστώ συγκινούμαι βαθιά και το αναζητώ, τόσο ως παραλήπτης όσο και ως δημιουργός. Με τρομάζει η ιδέα ότι η στρατευμένη τέχνη μπορεί να συνδέεται με κάποιο είδος εξαργύρωσης – όσο και να εκτιμώ καλλιτέχνες που έχουν την ανάγκη να υπηρετούν την ιδεολογία τους και μέσα από το καλλιτεχνικό τους έργο, φοβάμαι πως πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος του ευτελούς.

–Η αναπνοή δεν είναι δεδομένη», φιλοσοφική ή πολιτική διάσταση;

–Και τα δύο. Συγκοινωνούντα δοχεία είμαστε οι άνθρωποι. Κι ακόμα: συγκοινωνούντα δοχεία η αρχή και το τέλος, η αλήθεια και το ψέμα.

Όλα ξεκινάνε από το όραμα του καλλιτέχνη

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΡΡΗΣ

Βρισκόμαστε σε μία μοναδική ιστορική στιγμή: είναι η πρώτη φορά μετά από πάρα πολλά χρόνια που όλη η ανθρωπότητα συλλογικά έζησε την ίδια εμπειρία. Δεν ξέρω πώς θα αποτυπωθεί στην τέχνη, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα βρεθεί ο τρόπος, λέει ο Γιώργος Περρής για το αν η σύγχρονη πραγματικότητα μπορεί να γίνει λόγος...

–Πόσο έχει αλλάξει το τραγούδι τα τελευταία χρόνια;

–Έχουν αλλάξει τα πάντα γύρω από το τραγούδι, από το πώς λειτουργεί η μουσική βιομηχανία, το πώς ακούμε ή επεξεργαζόμαστε τη μουσική, εκτός από το πιο βασικό: την ζωτική ανάγκη και σχέση του ανθρώπου με το τραγούδι. Ο κόσμος εξακολουθεί να συνδέεται με τα τραγούδια, να γιατρεύεται μέσα από αυτά. Ξέρετε, είναι μεγάλη υπόθεση το τραγούδι, γιατί μέσα σε αυτά τα τρία λεπτά, έρχεσαι σε επαφή με το τραύμα σου, με την πληγή σου με τον πιο ασφαλή τρόπο. Ο άνθρωπος μπορεί να κρατήσει την ψυχή του όρθια με ένα τραγούδι. Από την άλλη, όλοι ξέρουμε ότι η δισκογραφία κολυμπάει σε λιμνάζοντα νερά εδώ και πολύ καιρό. Σε αυτό συνέβαλαν και η αναπόφευκτη πρόοδος της τεχνολογίας αλλά και η ανεύθυνη λειτουργία της βιομηχανίας που έβαλε στο περιθώριο αυτούς στους οποίους βασίζεται, τους δημιουργούς. Είμαι αισιόδοξος όμως βλέποντας τον κόσμο και το πόσο ευχαρίστηση και αγάπη παίρνει μέσα από τη μουσική.

–Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η ανάγνωση μαζί με τον συνθέτη, αλλά και τον ίδιο τον στιχουργό, στην ερμηνεία;

–Τον πιο σημαντικό. Νομίζω πως αυτό το κυνήγι προς το βάθος του τραγουδιού κάνει όλη τη διαφορά. Γιατί η ανάγνωση αυτή δεν σου δίνει μόνο τη σκοπιά των δημιουργών, αλλά και τη δική σου. Βρίσκεις το δικό σου αίτημα σε σχέση με το κάθε τραγούδι. Στη δική μας περίπτωση, όλες οι ηχογραφήσεις μας με την Ευανθία Ρεμπούτσικα και τη Λίνα Νικολακοπούλου έγιναν συλλογικά, ήμασταν συνέχεια όλοι μαζί στο στούντιο. Δοκιμάζαμε, γράφαμε, σβήναμε, εμβαθύναμε και ξανά από την αρχή. Την ίδια εμπειρία είχα και με τον Michel Legrand, όταν συνεργαστήκαμε, που είναι ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες που έχουν υπάρξει ποτέ. Τον θυμάμαι να μου λέει «καθήκον μας είναι να κάνουμε οτιδήποτε περνάει από το χέρι μας για να αγγίξουμε την τελειότητα, νότα-νότα και λέξη προς λέξη, ακόμα και αν δεν την φτάσουμε ποτέ». Ήταν πολύ μεγάλο μάθημα για μένα αυτό.

–Οι σημερινοί ταχείς ρυθμοί, αλλά και η τεχνολογία επηρεάζουν τη δημιουργία, την τέχνη του τραγουδιού;

–Πιστεύω πως έχει να κάνει με το πώς αντιλαμβάνεται ο κάθε καλλιτέχνης τη σχέση του με τη μουσική. Προσωπικά, επειδή ως καλλιτέχνης πάντα πορευόμουν παράλληλα με τις μόδες, δεν αισθανόμουν την πίεση να είμαι της μόδας, δεν μπορώ να σας πω ότι επηρεάστηκα ιδιαίτερα. Περισσότερο βάρος είχα από το δικό μου άγχος να κάνω μουσική, παρά από τους σημερινούς ρυθμούς. Πιστεύω πάντως πως η διαδικασία της δημιουργίας στην ουσία της παραμένει ίδια. Ξεκινάει από το όραμα του καλλιτέχνη, όταν βρίσκεται απομονωμένος και θέλει κάτι να επικοινωνήσει με τον κόσμο.

–Πώς η σύγχρονη πραγματικότητα μπορεί να γίνει λόγος, είτε για τραγούδι είτε για ποίημα; Μπορεί τόσο σύντομα να αποτυπωθεί κάτι που δεν το έχουμε χωνέψει;

–Ίσως να είναι όντως πολύ νωρίς, καθώς θεωρώ πως ακόμα βρισκόμαστε σε μία μεταβατική εποχή που όλα αλλάζουν, κοινωνικά, οικονομικά, τεχνολογικά, ανεξάρτητα από την πανδημία. Ωστόσο, βρισκόμαστε σε μία μοναδική ιστορική στιγμή: είναι η πρώτη φορά μετά από πάρα πολλά χρόνια που όλη η ανθρωπότητα συλλογικά έζησε την ίδια εμπειρία. Δεν ξέρω πώς θα αποτυπωθεί στην τέχνη, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα βρεθεί ο τρόπος, γιατί αυτή είναι η φύση του ανθρώπου και της τέχνης από την αρχαιότητα έως σήμερα. Προς το παρόν ίσως απλά να χρειαζόμαστε το απαραίτητο κουράγιο για να περάσουμε την μπόρα κι αυτό να είναι αρκετό.

–«Η αναπνοή δεν είναι δεδομένη», φιλοσοφική ή πολιτική διάσταση;

–Είναι αλληλένδετα αυτά τα δύο, δεν μπορεί μία φιλοσοφική τοποθέτηση να μην είναι και πολιτική με την ευρεία έννοια. Ίσως φέτος περισσότερο από ποτέ να το εμπεδώσαμε ότι η αναπνοή δεν είναι δεδομένη, ότι πρέπει να χαιρόμαστε το κάθε τι για όσο διαρκεί το πέρασμά μας πάνω στη γη. Ο άνθρωπος όμως πάντα είχε την «υπεροψία» να τη θεωρεί δεδομένη, ίσως και γι’ αυτό να κατόρθωσε τόσα απίστευτα πράγματα, να αψήφησε τα όρια. Προσωπικά θα ήθελα αυτή η αναπνοή να φέρνει ελευθερία. Να μπορούμε δηλαδή όλοι μας να αποδεχτούμε τη φύση τη δική μας πρώτα, τα λουλούδια του δικού μας κήπου κι ας μην είναι όλα τριαντάφυλλα και κατόπιν του διπλανού μας. Πιστεύω πως αυτή η αναπνοή θα φέρει πολύ οξυγόνο.

Πληροφορίες

«Η αναπνοή δεν είναι δεδομένη», Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου, ώρα 8:30. Θέατρο Ριάλτο, Λεμεσός

 

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Πολιτισμός: Τελευταία Ενημέρωση

X