ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Διόρθωση ή όχι των γλωσσικών «λαθών» από τους παιδαγωγούς;

ΓΛΩΣΣΟ-ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Μία σημαντική διαφορά ανάμεσα στις επιστήμες της γλωσσολογίας και της παιδαγωγικής είναι ότι η πρώτη διέπεται από περιγραφικό χαρακτήρα, ενώ η δεύτερη από ρυθμιστικό. Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση του γλωσσικού «λάθους», οι γλωσσολόγοι καλούνται να περιγράψουν τη φύση και τις συνθήκες διενέργειάς του, ενώ οι παιδαγωγοί οφείλουν να το διορθώσουν και υποδείξουν το «σωστό».
Μηχανισμοί πάνω στους οποίους στηρίζεται το γλωσσικό σύστημα, όπως η αναλογία, η παρετυμολογία και η ενίσχυση, υποκινούν τη διενέργεια «λαθών». Για παράδειγμα, η αναλογία δημιουργεί τη λέξη φεύγα, με την κατάληξη –α να εκλαμβάνεται ως ανάλογη με αυτήν στη λέξη τράβα. Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί ότι διαχρονικά οι γλωσσικές αλλαγές προέρχονται από τα «λάθη», τα οποία στην ουσία εξελίσσουν τη γλώσσα. Πολλοί τύποι ξεκίνησαν ως γλωσσικά «λάθη», στη συνέχεια συνυπήρξαν μαζί με άλλους τύπους και σε τελική φάση κατάφεραν να υπερισχύσουν και να ενταχθούν στη νόρμα (π.χ. νοικοκύρης αντί οικοκύρης). Η συνύπαρξη ενός τύπου με έναν άλλον ή η επικράτηση ενός τύπου δεν αποτελεί ένα τυχαίο γεγονός αλλά μπορεί να οφείλεται σε πολιτισμικο-ιστορικούς, κοινωνικούς, ψυχολογικούς ή άλλους παράγοντες.

Το ερώτημα που γεννιέται είναι ποια στάση οφείλουν να τηρήσουν οι εκπαιδευτικοί απέναντι στο «λάθος» από τη στιγμή μάλιστα που, όπως είδαμε πιο πάνω, τα «λάθη» αποτελούν θεμιτό και δημιουργικό κομμάτι της γλωσσικής προόδου. Σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιεί όποιον τύπο θέλει αξιολογώντας τα πάντα ως «σωστά». Οι παιδαγωγοί θα πρέπει να διορθώσουν μεμονωμένα «λάθη» (μη γενικευμένες παρεκκλίσεις που τη δεδομένη στιγμή δεν «νομιμοποιούνται» από το γλωσσικό σύστημα) που αφορούν σε ανεπαρκή γνώση της γλώσσας (π.χ. θανατικός αντί φανατικός) προσπαθώντας μάλιστα να εξηγήσουν τι είναι αυτό που έκανε τους μανθάνοντες να χρησιμοποιήσουν έναν «λανθασμένο» τύπο. Από την άλλη, διαφορετική προσέγγιση θα πρέπει να εφαρμοστεί για τους διπλούς τύπους που συνυπάρχουν στη γλώσσα. Παραδείγματος χάρη, για το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο ενεστώτα ενεργητικής φωνής ουσιαστικών συναντούμε τύπους με κατάληξη –ουν αλλά και –ουνε (π.χ. κάνουν – κάνουνε).

Στην ουσία, η συνύπαρξη των δύο αυτών τύπων διαφέγγει μια επερχόμενη γλωσσική αλλαγή. Η ύπαρξη του δεύτερου τύπου πηγάζει από τον μηχανισμό της αναλογίας (ανάλογα του κάνουμε, κάνετε) που ταιριάζει σε μία περισσότερο εξορθολογιστική προσέγγιση της γλώσσας. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο παιδαγωγός δεν θα πρέπει να προβεί αστήρικτα σε παραγκωνισμό του ενός τύπου αλλά σε μία υπόδειξη τύπου βάσει αντικειμενικών κριτηρίων π.χ. ποσότητας χρήσης ή υφολογικού πλαισίου. Έτσι, μπορεί να υποδείξει ότι ο τύπος κάνουν βρίσκεται αναλογικά σε μεγαλύτερη ποσότητα χρήσης στον γραπτό λόγο έναντι του τύπου κάνουνε ο οποίος μάλιστα ταιριάζει πιο πολύ σε ανεπίσημο ύφος. Την παραπάνω παιδαγωγική προσπάθεια μπορούν να ενισχύσουν οι περιγραφικές γραμματικές οι οποίες υποδεικνύουν όλους τους δυνατούς τύπους των λέξεων. Τα εγχειρίδια αυτά δίνουν μια ολοκληρωμένη – και όχι μονόπλευρη – εικόνα του γλωσσικού συστήματος εφόσον προτάσσεται μια ενδεικτική ποσότητα χρήσης των τύπων μαζί με το υφολογικό τους συγκείμενο. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι παιδαγωγοί θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τις γλωσσικές αλλαγές οι οποίες είναι ραγδαίες και, εύλογα, δεν αντικατοπτρίζονται στα γλωσσικά εγχειρίδια τη στιγμή που συμβαίνουν.

Συμπερασματικά, η διόρθωση του «λάθους» αποτελεί αδήριτη ανάγκη για τον παιδαγωγό για να μπορέσει να επιτευχθεί μία διδακτική συνοχή. Ωστόσο, η πίεση που ασκούν οι γλωσσικοί μηχανισμοί είναι τόσο μεγάλη που η παιδαγωγική παρέμβαση δεν είναι ικανή να αναχαιτίσει τη γλωσσική εξέλιξη. Με άλλα λόγια, ένας γλωσσικός τύπος μπορεί να επικρατήσει ενός άλλου ακόμα και αν ο άλλος τύπος υποδεικνύεται για χρήση όντας μέρος της νόρμας. Γι’ αυτό άλλωστε, τα «λάθη» που ανάγονται σε κάποιον από τους μηχανισμούς της γλώσσας θεωρούνται ως δυνάμει γλωσσικές εξελίξεις παρά ως γλωσσικά ολισθήματα.

*Υποψήφιος Διδάκτορας Αναλ. Προγραμμάτων και Συγκρ. Παιδαγωγικής (Εκπαίδευση, Γλώσσα), Τμήμα Επιστημών Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
georgiou.georgos@ucy.ac.cy
Ακολουθήστε μας στο Facebook: Γλωσσο-Συναντήσεις

 

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Πολιτισμός: Τελευταία Ενημέρωση

X