Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η Καθημερινή τον Νοέμβριο του 2015 είχε φιλοξενήσει στην πρώτη σελίδα του ενθέτου της «Ζωή» μία σύντομη συνέντευξη του Γιώργου Μαυρογένη, μία συνέντευξη που έγεμε ζεστασιά και τέχνη. Τον επισκεφθήκαμε ξανά στο εργαστήριό του, μετά από μερικούς μήνες, ξανά η ίδια αγάπη και οι ίδιες αγωνίες για την Τέχνη. Ας θυμηθούμε, λοιπόν, τι είχε πει στην «Καθημερινή», εις μνήμην του:
Άποψη από το ατελιέ του καλλιτέχνη, όπου περνά πολλές ώρες, δημιουργώντας
[Την περασμένη εβδομάδα (18.11.2015) φιλοξενήσαμε στις σελίδες μας ένα κείμενο του Μίμη Σοφοκλέους για το έργο που φιλοτεχνεί ο Γιώργος Μαυρογένης, για λογαριασμό του Ιδρύματος Φωτιάδη, μια προτομή του Μίκη Θεοδωράκη. Το άρθρο του κ. Σοφοκλέους ήταν μία ακριβής και εμπεριστατωμένη αποτύπωση για τον ποιον Θεοδωράκη θέλησε να φιλοτεχνήσει ο καλλιτέχνης, καθώς και για το ποιος είναι ο ίδιος ο Γιώργος Μαυρογένης, ο οποίος για περισσότερο από μισό αιώνα κυριαρχεί στον κόσμο της Τέχνης στην Κύπρο. Επ’ αφορμή λοιπόν το κείμενο του Μίμη Σοφοκλέους σκέφτηκα ότι γνωρίζω ελάχιστα γι’ αυτόν τον άνθρωπο, για τον πολυτάλαντο καλλιτέχνη Γιώργο Μαυρογένη.
Αμέσως τηλεφώνησα για ένα ραντεβού, το οποίο, με μία απλή ευγένεια, δεν μου αρνήθηκε. Ξανατηλεφώνησα για να μου δώσει οδηγίες για την οδό του σπιτιού του, ακούγοντάς τον Γιώργο Μαυρογένη να μου εξηγεί πώς θα φτάσω στο σπίτι, αντιλαμβανόμουν ξεκάθαρα ότι πρόκειται για καλλιτέχνη. Θα στρίψεις αριστερά, και μετά θα δεις τη βενζίνα... έχεις την εικόνα; Φτάνοντας στο σπίτι του, με υποδέχτηκε με θέρμη, πλάι του η σύζυγός του Ντίνα. Μπαίνοντας στο σπίτι του Γιώργου Μαυρογένη ένιωσα αμέσως ότι εδώ κατοικούν άνθρωποι με αισθητική. Η συζήτησή μας ξεκίνησε με τον καφέ, σε περίμενα για να πιούμε τον καφέ μας, μου είπε ο κ. Μαυρογένης, και σε λίγο σε ένα αίθριο, σε έναν χώρο που ανέδυε ιστορία, που ένιωθες να χορεύουν πλάι σου οι γελοιογραφίες ξεκινήσαμε να συζητάμε περί τέχνης.
Δεν υπάρχει η αισθητική αξία
Τον ρώτησα ποιος είναι ο ρόλος της ζωγραφικής σήμερα, μου είπε ότι ο θεατής πρέπει να έχει επαφή με το έργο τέχνης που αντικρίζει, να του είναι κατά κάποιο τρόπο πραγματικό, κάτι που δεν γίνεται με την αφηρημένη τέχνη. Φτάσαμε στο σημείο που η ζωγραφική δεν αποτυπώνει την εικόνα πλέον, διότι πια αυτή την εικόνα την αντικατέστησε η ομιλούσα και κινούμενη εικόνα. Είμαστε στην εποχή που πια η τέχνη είναι χρηματιστηριακή υπόθεση, δεν υπάρχει η αισθητική αξία, δεν τη βλέπουμε πια, αυτή την αισθητική». Η συζήτηση συνεχίστηκε, περιγράφοντάς μου σε αδρές γραμμές την ιστορία της Τέχνης, την πορεία της ζωγραφικής ανά τους αιώνες, καταλήγοντας ότι η ποσοτική εξέλιξη στα εκφραστικά μέσα έδωσε νέα πνοή στη ζωγραφική, κάτι που έπαψε να συμβαίνει όταν το ζητούμενο της ζωγραφικής ή της γλυπτικής ή άλλης απεικονιστικής τέχνης «ανατέθηκε» από τους καιρούς στην 7η τέχνη, αυτήν του Κινηματογράφου. Οι ποσοτικές αλλαγές έφεραν με τον κινηματογράφο και τη φωτογραφία την ποιοτική αλλαγή. Η τεχνολογία έφερε ανακατατάξεις στην τέχνη, στις παραδοσιακές μορφές τέχνης. Οι ζωγράφοι πλέον δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τη φωτογραφία, η οποία και αποτυπώνει το μομέντουμ ακαριαία και επειδή η ζωγραφική είναι γνωστική τέχνη, πλέον εξυπηρετεί άλλες ανάγκες, και περισσότερο εσωτερικές ανάγκες. Άλλωστε ο άνθρωπος έχει τη γνωστική ικανότητα μέσα του, οπότε την παραδοσιακή ζωγραφική μπορεί να την εκφράσει σε επίπεδο προσωπικό, να δώσει την εικόνα και τα βιώματα που ο άνθρωπος έχει συλλάβει και να αισθανθεί την ικανοποίηση της δημιουργίας. Συνεχίζω να απολαμβάνω αυτά τα μαθήματα τέχνης και ρωτάω, τελικά ποια είναι η δική σας στάση στην Τέχνη τελικά, πώς την αντιλαμβάνεστε; «Προσπαθώ να είμαι όσο πιο κοντά στον ρεαλισμό, στην ιστορική πραγματικότητα».
Ο Γιώργος Μαυρογένης και με φόντο το γλυπτό του Μακαρίου Γ΄.
Βλέποντας κάποιος την προτομή του Μίκη Θεοδωράκη, το καταλαβαίνει αμέσως, ο καλλιτέχνης έχει συλλάβει τη μορφή του Θεοδωράκη όπως είναι ο ίδιος ο Θεοδωράκης, «η έκφραση του Μίκη είναι αυτή που είδα εγώ, απέφυγα οποιαδήποτε παρέμβαση, εκτός βέβαια από όπου ήταν αναγκαίο για τεχνικούς λόγους».Οι σκέψεις του Γιώργου Μαυρογένη περί της αισθητικής αξίας των έργων, που πολλές φορές είναι υποδεέστερη από τη χρηματιστηριακή, συνεχίστηκαν. Βλέπει παρακμή της ζωγραφικής τέχνης σήμερα, και από εκεί περνάμε στη γελοιογραφία, που τη θεωρεί τη λυδία λίθο όσον αφορά την αφηρημένη τέχνη, αφού πιστεύει ότι δεν μπορεί να υπάρξει αφηρημένη γελοιογραφία, η οποία πρέπει πάντοτε να δείχνει καθαρά τι στηλιτεύει. Τον ρωτώ, ίσως εκ του περισσού, αν θεωρεί ότι ο γελοιογράφος πρέπει να έχει πολιτική σκέψη, μου απάντησε αμέσως, «φυσικά και πρέπει να έχει». Άλλωστε, βλέποντας κάποιος τις γελοιογραφίες του στην εφημερίδα «Σατιρική», που εξέδιδε από το 1964 έως το1985, καταλαβαίνει αμέσως ότι ο Γιώργος Μαυρογένης είναι ένα πολιτικό ον, ένας άνθρωπος που αντιλαμβάνεται το παρόν, γνωρίζει το παρελθόν και αναζητεί το μέλλον. Πώς το βλέπετε το μέλλον τον ρωτώ, «όπως πάνε τα πράγματα, οι καταστάσεις μας προσπερνούν». Η συζήτηση με τον καλλιτέχνη προ-χωρούσε με τρόπο απολαυστικό, αντιλαμβανόμουν ότι κάθε λέξη του είναι σωστά ζυγισμένη και ανακάλυπτα την του πολιτική σκέψη, η οποία είναι στερεή και βαθιά αριστοτελική. Θα μπορούσε κανείς να συνομιλεί με τις ώρες με τον Γιώργο Μαυρογένη, άλλωστε η πολύπλευρη δραστηριότητά του σε καθετί το καλλιτεχνικό χρειάζεται ξεχωριστή προσέγγιση. Η συμμετοχή του ίδιου και της οικογένειάς του στη γιορτή του κρασιού και στο λεμεσιανό καρναβάλι, η γελοιογραφία, η σκηνογραφία είναι μερικοί μόνο από τους τομείς που ο Γιώργος Μαυρογένης έχει αφήσει τα χνάρια του και περιμένει άλλους να τα ακολουθήσουν
