Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΖΩΗ
Ζούσε στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα του 16ου αιώνα και ήταν κόρη του Αγγελου Μπενιζέλου και της Σηρίγης Παλαιολογίνας. Παρότι όμως είχε αρχοντική καταγωγή, προτίμησε έναν δρόμο διαφορετικό από εκείνον της πλούσιας και περιζήτητης νύφης. Αψηφώντας την εξουσία του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, συνδύασε την ασκητική ζωή με μια έντονη κοινωνική δραστηριότητα, που στόχο είχε να εκπαιδεύσει τις γυναίκες, να απελευθερώσει τους σκλάβους, να περιθάλψει όσους το είχαν ανάγκη, ανεξαρτήτως θρησκεύματος ή καταγωγής. Αφιέρωσε τη ζωή της σε αυτό τον σκοπό, μέχρι που το 1589, επί βασιλείας του Μουράτ Γ΄, οι Οθωμανοί (και κάποιοι χριστιανοί που ήθελαν να τα έχουν καλά μαζί τους) τη βασάνισαν και την άφησαν να ξεψυχήσει. Ηταν η Αγία Φιλοθέη, και η ζωή της θεωρήθηκε τόσο περιπετειώδης και γοητευτική που, αιώνες αργότερα, θα μπορούσε να αποτελέσει το υλικό για μια κινηματογραφική ταινία.
Το 2019, στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, έκανε πρεμιέρα το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ «Φιλοθέη, η Αγία των Αθηνών», της σκηνοθέτιδος και παραγωγού Μαρίας Χατζημιχάλη-Παπαλιού. Εχοντας στην εργογραφία της ταινίες για τις διεκδικήσεις των ανθρώπων με αναπηρία («Ο αγώνας των τυφλών»), για την κατάσταση των γυναικών στην Ελλάδα («Γυναικεία πορτρέτα») ή για την ιστορία τόπων όπως η Λυκία της Μικράς Ασίας, η Δήλος, η Μύκονος κ.ά., η Μαρία Χατζημιχάλη-Παπαλιού ταξίδεψε μέχρι την Κωνσταντινούπολη, τη Βενετία και τα ελληνικά νησιά, προκειμένου να δραματοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερες πτυχές της κοινωνικής δραστηριότητας της Αγίας Φιλοθέης.
Η Αγία Φιλοθέη ίδρυσε ίσως το πρώτο σχολείο γυναικών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
Στην ταινία παρακολουθούμε την ηρωίδα να απελευθερώνει με την προσωπική της περιουσία γυναίκες και άνδρες από τα σκλαβοπάζαρα της εποχής και κατόπιν να τους φυγαδεύει ή να τους κρατά να ζήσουν από τη γη της. Να ιδρύει το πρώτο ίσως σχολείο γυναικών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, που προσφέρει στις μαθητευόμενες επαγγελματική εκπαίδευση και αυτονομία. Να περιθάλπει γυναίκες εγκύους ή κακοποιημένες, φυγαδεύοντάς τες μέσα από τις υπόγειες στοές της Αθήνας με κατεύθυνση τα νησιά, αλλά και να χτίζει νοσοκομείο που παρέχει δωρεάν νοσηλεία σε Ελληνες, Τούρκους και Φράγκους. Κανένας από αυτούς τους χώρους δεν διασώζεται μέχρι σήμερα – μόνο το πατρικό της σπίτι στην Πλάκα, γνωστό ως Αρχοντικό Μπενιζέλου. Το σημείο όμως όπου βρίσκονταν τα οικογενειακά κτήματά της ηρωίδας, και όπου έλαβε χώρα ένα μέρος του κοινωνικού της έργου, απέκτησε με τα χρόνια το όνομά της: είναι η ευρύτερη περιοχή της Φιλοθέης και του Ψυχικού.
Την Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου, ανήμερα την εορτή της Αγίας Φιλοθέης, ο Δήμος Φιλοθέης – Ψυχικού διοργανώνει, με πρωτοβουλία του δημάρχου Δημήτρη Γαλάνη, μια διαδικτυακή προβολή του ντοκιμαντέρ της Μαρίας Χατζημιχάλη-Παπαλιού. Θα μεταδοθεί στις 7 μ.μ. από το κανάλι του δήμου στο Youtube και θα είναι διαθέσιμο μέχρι την Κυριακή. Την εκδήλωση στηρίζουν το Σωματείο Γυναικείων Δικαιωμάτων «Το Μωβ», η πολιτιστική εταιρεία «Αίνος», ο πολιτιστικός σύλλογος «Αγία Φιλοθέη των Αθηνών» στο Μονπελιέ, ενώ θα παρακολουθηθεί και από γυναικείες οργανώσεις και πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού. Η σύνδεση της δράσης της Φιλοθέης με το σήμερα δεν είναι τυχαία. Ετσι, στο πλαίσιο της εκδήλωσης θα προβληθεί μεταξύ άλλων και ένα απόσπασμα παλαιότερης ομιλίας της Πακιστανής Μαλάλα Γιουσαφζάι, που σε ηλικία 17 ετών τιμήθηκε με το Νομπέλ Ειρήνης, έχοντας αγωνιστεί για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση.
