ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

H αμφιλεγόμενη σταρ της performance art

Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς πρότεινε μια καινούργια φόρμα, στην οποία το ολόγραμμα του καλλιτέχνη αντικαθιστά τη φυσική του παρουσία

Kathimerini.gr

ΤΗΣ ΜΑΤΙΝΑΣ ΚΑΛΤΑΚΗ

Μπορεί το οπερατικό project «Οι επτά θάνατοι της Μαρίας Κάλλας», μια συμπαραγωγή της Κρατικής Οπερας της Βαυαρίας (όπου και θα έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στις 11 Απριλίου 2020), της Γερμανικής Οπερας του Βερολίνου, του Μουσικού Μάη της Φλωρεντίας, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Οπερας των Παρισίων να αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας, αλλά πάντα υπάρχει λόγος για να ασχοληθεί κάποιος με τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς (Μ.Α.). Ολη τη ζωή της επιδίωκε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τη δημοσιότητα, στηρίζοντας την τέχνη της σε ιδέες που εξαρχής γνώριζε ότι θα ενδιέφεραν τα ΜΜΕ. «Η δημοσιότητα είναι σαν να τρως φιστίκια – έτσι και αρχίσεις, δεν μπορείς να σταματήσεις» είχε πει ο άλλος εξπέρ, της ποπ αρτ και των «κατασκευασμένων» σταρ της σύγχρονης τέχνης, Αντι Γουόρχολ, την πορεία του οποίου η ευφυής Μ.Α. έχει μελετήσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, βεβαίως, η δημοσιότητα, και δη η αρνητική, ενίοτε έρχεται και σε βρίσκει, ακόμη κι αν δεν έχεις δώσει κάποια (πρόσφατη) αφορμή.

Το καινούργιο επεισόδιο δυσανεξίας προς τη σερβικής καταγωγής «ιέρεια» της performance art προκλήθηκε πριν από ένα μήνα, όταν η Microsoft ανέβασε ένα βίντεο στο κανάλι της στο YouTube. Αφορούσε το «The Life», ένα πρότζεκτ «μεικτής πραγματικότητας» της Μ.Α. που είχε παρουσιαστεί στην γκαλερί Serpentine του Λονδίνου τον Φεβρουάριο του 2019 και επρόκειτο (καλώς εχόντων των πραγμάτων με την πανδημία) να δημοπρατηθεί από τον Christie’s τον ερχόμενο Οκτώβριο.

Με το «Τhe Life», διάρκειας 19 λεπτών, η Μ.Α. πρότεινε μια καινούργια φόρμα, στην οποία το ολόγραμμα του καλλιτέχνη αντικαθιστά τη φυσική του παρουσία. Οι επισκέπτες με ειδικά γυαλιά μπορούν να βλέπουν τη Μ.Α. «ζωντανή», σαν να είναι δίπλα τους. Για την ίδια ήταν ένα ενδιαφέρον πείραμα, καθώς μια περφόρμανς μεικτής πραγματικότητας μπορεί να επαναληφθεί οπουδήποτε στον κόσμο, χωρίς να χρειάζεται να είναι ο καλλιτέχνης παρών. Την ίδια στιγμή, αποδεικνύει αυτό που επιμόνως υποστηρίζει: στο μέλλον, η τέχνη θα είναι χωρίς «αντικείμενα», θα είναι καθαρή «ενέργεια» ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στον θεατή.

Το βιντεάκι για το «The Life» που κυκλοφόρησε η Microsoft για να προωθήσει τον ρόλο που μπορεί να παίξει μια εταιρεία τεχνολογίας αιχμής στη δημιουργία ενός έργου τέχνης, προκάλεσε έντονες διαμάχες στα κοινωνικά δίκτυα. Κάποιοι θυμήθηκαν θεωρίες που ήθελαν τη Μ.Α. να εμπλέκεται σε σατανιστικές τελετές και πλεκτάνες – είχε αντιμετωπίσει ξανά τέτοιες κατηγορίες, το 2016. Η υπόθεση θα ήταν αστεία εάν, εξαιτίας των πολλών χιλιάδων dislikes, η Μicrosoft δεν κατέβαζε το βιντεάκι με τον θηλυκό Εωσφόρο. Η μόνη κερδισμένη, βεβαίως, είναι η Μ.Α., που βρήκε άλλη μία ευκαιρία να προβληθεί, ενόψει και της δημοπρασίας του έργου της, αυτήν τη φορά ως «θύμα» διαδικτυακής επίθεσης.

Πολλά μπορείς να καταλογίσεις στη Μ.Α. για την ηθική στάση της, αλλά δεν μπορείς να μην αναγνωρίσεις ότι, εκτός από πολύ έξυπνες ιδέες, είχε την τόλμη και τη δύναμη να τις υποστηρίξει με τρόπο που δεν σήκωνε αμφισβήτηση: τραυματίζοντας το σώμα της, προκαλώντας του πόνο και δοκιμάζοντας τις αντοχές του σε ακραίο σημείο. Να θυμίσω τη σειρά των «Rhythm» και ειδικά το «Rhythm Ο» του 1974, όταν καλούσε τους θεατές να χρησιμοποιήσουν πάνω της κάποιο από τα 76 αντικείμενα που την περιέβαλλαν, με όποιον τρόπο ήθελαν; Ή το «Lips of Thomas» (1975), κατά τη διάρκεια του οποίου, μεταξύ άλλων τρομακτικών, χάραξε στην κοιλιά της με ξυράφι ένα αστέρι, αυτομαστιγώθηκε μέχρι αιμορραγίας, ξάπλωσε σ’ ένα κομμάτι πάγου με μια ηλεκτρική σόμπα να κρέμεται από πάνω της, ώσπου επιτέλους κάποιοι από τους θεατές παρενέβησαν για να βάλουν τέλος στο ηθελημένο μαρτύριό της.

Ή το «Balkan baroque» (βραβευμένη περφόρμανς της στην Μπιενάλε της Βενετίας 1997), όταν επί επτά ώρες την ημέρα για ένα μήνα προσπαθούσε να καθαρίσει από το αίμα ένα λοφίσκο από κόκαλα αγελάδας; Οπως και σε άλλες δουλειές, το εγχείρημά της δεν χωρούσε αμφισβήτηση, αφού οτιδήποτε υποστηρίζει, το «πληρώνει» με επώδυνη προσωπική εμπλοκή. Τι της έμεινε από εκείνη την περφόρμανς: η τρομερή κούρασή της, να τρίβει ξανά και ξανά κόκαλα, «μέσα σε φοβερή ζέστη και δυσωδία, με τα σκουλήκια να βγαίνουν από παντού και την επίγνωση πως το αίμα δεν θα ξεπλυθεί ποτέ».

Ή, τέλος, το «The Artist Is Present» στο ΜΟΜΑ, το 2010, όταν επί 8 ώρες την ημέρα επί τρεις μήνες καθόταν σε μια καρέκλα με κόκκινο μακρύ φόρεμα χωρίς να μιλάει, να τρώει ή να πίνει, κοιτάζοντας στα μάτια όποιον επισκέπτη ήθελε να καθίσει στην καρέκλα απέναντί της.

Μ’ αυτά και μ’ εκείνα η Μ.Α. κατόρθωσε να επιβληθεί ως απόλυτη σταρ της performance art, υποβιβάζοντας ταυτόχρονα το κοινό σ’ ένα σύνολο εθελοντών που με χαρά συμμετέχουν στα συμπεριφορικά πειράματά της (θυμηθείτε το περίφημο Πείραμα του Μίλγκραμ).

Με τους «Επτά θανάτους της Μαρίας Κάλλας» ακούστηκε ότι η Αμπράμοβιτς «χρησιμοποιεί» την Divina Callas για να πάρει λίγη λάμψη αληθινής ντίβας (μοιράζονται –είπε η ίδια– πολλά κοινά στοιχεία!). Μόνο που την Κάλλας το κοινό τη λάτρεψε ειλικρινά, όχι μόνο για την τέχνη της, αλλά για την ίδια την πάσχουσα ύπαρξή της. Τι να λατρέψεις στη Μ.Α.; Το πλαστικό από τις επεμβάσεις πρόσωπό της; Ή την ψυχαναγκαστική ευρηματικότητά της, τελευταίο δείγμα της οποίας είναι η «Μέθοδος» που πλασάρει, για να παραμείνει στις showbiz ώς το τέλος της ζωής της; Αλλά Μέθοδος και performance art είναι δύο έννοιες ασύμβατες. «Μέθοδος» σημαίνει να βάζεις το έργο σου σε γυάλα για να το μελετήσουν οι άλλοι, οι επόμενοι, όπως συμβαίνει με κάτι που, παρά τη μεγάλη αναγνώρισή του, έχει ήδη χάσει τη ζωτική του ενέργεια. Κοινώς, έχει ψοφήσει.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Θέατρο-Χορός: Τελευταία Ενημέρωση

X