Η ομορφιά μπορεί να βρεθεί εκεί που δεν την υπολογίζεις

H Ελεάνα Αλεξάνδρου μιλάει στην «Κ» για το «Spirit» (BYTHEWAY PRODUCTIONS) μια παράσταση διαρκείας, ένας μαραθώνιος χορού τεσσάρων ωρών που δημιουργήθηκε εν μέσω της πανδημίας, σε συνθήκες περιορισμού και με την πρόθεση να μεταδοθεί ζωντανά στις προσωπικές οθόνες των θεατών. Η παράσταση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον χρόνο, αλλά και με τον χώρο, και όπως αντιλαμβάνομαι οι δύο αυτές έννοιες διαστέλλονται στο «Spirit», γιατί αυτές άλλαξαν ίσως διάσταση στο μυαλό της Ελεάνας Αλεξάνδρου.

–Ελεάνα, τι είναι το «Spirit»;
–Μια παράσταση διαρκείας, ένας μαραθώνιος χορού τεσσάρων ωρών. Δημιουργήθηκε εν μέσω της πανδημίας, σε συνθήκες περιορισμού και με την πρόθεση να μεταδοθεί ζωντανά στις προσωπικές οθόνες των θεατών. Ο θεατής, ενώ δεν βρίσκεται εκεί, μπορεί να έχει είσοδο και παρουσία στην παράσταση. Μπορεί να στείλει, δημόσια ή ιδιωτικά, ερωτήσεις, σκέψεις ή συνειρμούς του για να απαντηθούν και να σχολιαστούν, να δημιουργήσουν διάλογο που θα συντροφεύσει τους περφόρμερ κατά τη διάρκεια της χρονικής πορείας του μαραθωνίου. Με το SPIRIT διαπραγματεύομαι τη διαθεσιμότητα του περφόρμερ απέναντι στον θεατή, την άπλα του χρόνου, την ενασχόληση με μία κίνηση και τις προεκτάσεις της, το τώρα που γίνεται πιο σημαντικό από το αύριο, την προσπάθεια κατάκτησης του εαυτού – ως θεατής και ως χορευτής.

–Φοβάσαι ότι κινδυνεύει να χαθεί η επαφή με τον θεατή; Είναι υπαρκτός αυτός ο φόβος;
–Ο θεατής αρχικά καλείται να δώσει χρόνο για να υπάρχει η προοπτική να συμβούν τα υπόλοιπα. Ο χορός ή η κίνηση, λειτουργούν και συντονίζονται με κομμάτια του εαυτού μας πέραν από τη σκέψη. Ένστικτο, αίσθηση ρυθμού, ενσυναίσθηση, επαφή με το χειροπιαστό. Το σώμα κουβαλά. Η φυσική παρουσία θεατή και περφόρμερ στον ίδιο χώρο ενισχύει τις προϋποθέσεις. Στη συνθήκη που θα παίξουμε, η σύνδεση δύναται να προκύψει από άλλες πτυχές, την οθόνη που έχουμε σχεδόν όλοι συνηθίσει ως μέσω επικοινωνίας, το βλέμμα, τη δύναμη του φακού να πλησιάσει το περφόρμερ. Μέσα από αυτές δουλεύουμε. Την ίδια στιγμή η σκέψη παράγεται, υπάρχει συνέχεια. Και σε αυτήν δίνουμε χώρο και χρόνο να βγει στην επιφάνεια και να δώσει ακόμα μια είσοδο στον θεατή να έρθει κοντά. Χάρη της τεχνολογίας, ο πιο άμεσος τρόπος επικοινωνίας που έχει ο θεατής είναι να στείλει τις σκέψεις του, τις ερωτήσεις του για να απαντηθούν/σχολιαστούν από τους περφόρμερ. Η παράσταση θα κυλά και ανά διαστήματα οι περφόρμερ θα απαντούν σε ερωτήσεις που θα έρχονται από τους θεατές. Κυκλοφορεί και οδηγός για το πώς να δεις μια παράσταση διαρκείας από το σπίτι σου! Ακριβώς γιατί δεν υπάρχει η συνθήκη συγκέντρωσης και τεχνικής ποιότητας του θεάτρου. Στην ουσία ο θεατής καλείται να δημιουργήσει ο ίδιος τις συνθήκες που να του επιτρέπουν να «μπει» μέσα στο έργο, που να του επιτρέπουν να αφιερώσει όσο χρόνο επιλέξει ο ίδιος στους τέσσερις περφόρμερ, στη μουσική που επίσης παίζεται ζωντανά και στο ξεδίπλωμα της σκέψης. Και αυτό είναι και το δικό μου στοίχημα. Πώς να καλέσω τον θεατή να πάρει την απόφαση αυτή; Πώς να μείνω μαζί του ενώ δεν τον βλέπω, δεν τον ακούω, δεν τον νιώθω; Ο φόβος ήταν. Μιλώντας ειδικά για το SPIRIT, πλέον με όλες τις πληροφορίες, δοκιμές και τεχνική υποστήριξη, έμεινε μόνο να δοκιμαστεί.

–Φτάνετε στα όριά σας με αυτή την παράσταση;
–Και ναι και όχι…. Ναι, γιατί οι τέσσερις ώρες και η δυνατότητα γενναιόδωρης παρουσίας εντός των ωρών αυτών δεν μπορούσε να προκύψει από τις πρώτες μέρες. Η αντοχή και η δυνατότητα προκύπτουν με την επανάληψη. Τα όρια τα βρίσκουμε και τα σπρώχνουμε. Έτσι φτάνουμε στο «όχι», γιατί το σώμα, ο εαυτός είναι ικανός για πολλά όταν του δώσεις χρόνο και φαγητό. Συναντήσαμε και άλλου είδους όρια. Μοναξιάς, φυσικού περιορισμού, πάλης με τον εαυτό, με την αντίληψη. Αλλά ο χρόνος βοηθά. Ο χρόνος είναι ιατρός που λέμε. Εγώ νιώθω πως ο χρόνος, όταν τον βιώνεις ολόκληρος, είναι προοπτική.

Να δημιουργήσουν επαφή με τον θεατή μέσω του φακού

–Τι προβλήματα φέρνει αυτή η νέα συνθήκη στις τέχνες που υπηρετείτε;
–Δεν ξέρω αν ονομάζονται προβλήματα ή συνθήκες που συναντούμε και διαχειριζόμαστε λόγω της επιλογής να προχωρήσουμε έτσι. Υπάρχουν δυσκολίες. Η απώλεια είναι σημαντική. Συνειδητοποίησα πως αυτό το έργο θα υπάρξει διαφορετικά. Στην ουσία δημιουργήθηκε νέο έργο. Αρχικά το βίωσα ως απώλεια γιατί ουσιαστικά χάνω τη ζωντανή επαφή με τον θεατή, χάνω τη συνθήκη που θα πρότεινα. Και όχι μόνο. Ζητώ από τον θεατή να κάνει επιπλέον προσπάθεια να είναι μαζί μας χωρίς να είναι. Όπως και ζητώ από τους περφόρμερ να κάνουν επιπλέον προσπάθεια για να δημιουργήσουν επαφή με τον θεατή μέσω του φακού.

 –Με ποιον τρόπο διαφοροποιείται μια παράσταση σχεδιασμένη για την οθόνη;
–Αν σκεφτούμε πως αρχικά η παράσταση θα ήταν ζωντανά και ο θεατής θα είχε την ελευθερία να είναι στον χώρο όπως και για όσο θέλει, πολύ κοντά, πολύ μακριά, να συνομιλήσει με τον χορευτή αν ήθελε, ο χορευτής να χορέψει όπου και όπως θέλει, κοντά, μακριά, στη γωνία, στο κέντρο. Υπήρχε στην ουσία μια ελευθερία, μια δημοκρατική συνθήκη σεβασμού και αποδοχής. Αυτή τη στιγμή μέσω της οθόνης, της τεχνολογίας, προκύπτει η σκηνοθεσία, οι επιλογές, μια μορφή «χειραγώγησης», για να μπορεί μεταφερθεί μέσα από το νέο μέσο η δημοκρατική συνθήκη για την οποία εργάζομαι, να διασφαλιστεί τουλάχιστον για τον θεατή η ελευθερία και η δυνατότητα επιλογής. Για τον χορευτή δεν είναι πλέον τόσο ελεύθερο, μπήκαν συνθήκες, τόσος χώρος και όχι περισσότερος, γιατί θα βγεις από το πλάνο, ο φακός, η απόσταση. Πώς ήταν το μετά τις 21:00 κάνεις ότι θέλεις αλλά μέσα στο σπίτι σου; Μπορείς να βγεις έξω αλλά μόνο μια φορά και για λίγο χρόνο.

–Πώς συνδέεται ο θεατής με μια σύγχρονη παράσταση κίνησης; Έχεις την απάντηση;
–Χρειάζεται καλή θέληση και προσπάθεια. Δεν είναι εύκολη μορφή. Χρειάζεται λίγη ησυχία στο μυαλό εκ μέρους του θεατή. Οι σύγχρονες παραστάσεις πολύ συχνά δεν κουβαλούν το θέαμα στην πρώτη γραμμή, άρα δεν είναι πάντα καθαρό για τον θεατή πώς να συνδεθεί. Η ομορφιά μπορεί να βρεθεί εκεί που δεν την υπολογίζεις, το νόημα μπορεί να είναι διαφορετικό για τον καθένα, όχι γιατί η παράσταση δε ξέρει τι θέλει να πει αλλά γιατί η παράσταση ακριβώς απευθύνεται ίσως σε πιο εσωτερικές σκέψεις ή αντιλήψεις οι οποίες είναι προσωπικές. Μια παράσταση μπορεί την ίδια στιγμή για ένα θεατή να είναι βίωμα συμμαχίας και για τον δίπλα πρόκληση. Παράλληλα, υπάρχουν δουλειές πολλών επιπέδων και προσεγγίσεις με διάφορα επίπεδα σοβαρότητας. Η εμπειρία του θεατή με τις σύγχρονες παραστάσεις χορού ή κίνησης μπορούν να είναι τόσο αντιφατικές που στο τέλος ο ίδιος μπερδεύεται. Δεν βοηθά ούτε η παιδεία, ούτε το στήσιμο της κοινωνίας με τρόπο που να χτίζει την επαφή με τη σύγχρονη τέχνη. Άρα οι δημιουργοί προσφέρουν το κύριο μέσο επαφής ή τριβής με τις τέχνες. Από τη πλευρά μου, προσπαθώ να αφουγκράζομαι το θεατή, διατηρώ ενεργή επικοινωνία μετά από παραστάσεις, είτε δικές μου είτε συναδέλφων, και προσπαθώ να μένω συνδεδεμένη και να συνομιλώ. Ο θεατής είναι παρών σε όλη τη διαδικασία της δημιουργίας. Εκεί είναι που βρίσκω τη χαρά της δουλειάς μου, όταν νιώσω ή αντιληφθώ τη σύνδεση. Μετά επεξεργάζομαι τις αποφάσεις μου και προχωρώ.

–Πώς ορίζεις τον χρόνο;
–Εντός της καραντίνας η αίσθηση του χρόνου οξύνθηκε, το μέτρημα των ημερών, της ώρας που πέρασε από τη στιγμή που πάτησα το 2 στο κινητό και πρέπει να επιστρέψω σπίτι, της νύχτας που δεν μπορώ να βγω, σπίτι με τον εαυτό μου, με τις σκέψεις μου, με το σώμα μου που είτε χαλαρώνει στον καναπέ, είτε ζυμώνει, είτε τσαπίζει, είτε γυμνάζεται κ.ο.κ. Πόσο χρόνο μπορώ να είμαι παρούσα και αφοσιωμένη σε κάτι; Πόσο χρόνο αφιερώνω στην προσωπική μου σκέψη; Πόσο χρόνο αντέχει το σώμα μου να κινείται στα 35, στα 40; Πόσο χρόνο θα ζήσω; Τι σημαίνει ο χρόνος ανάμεσα στο «ό,τι αρχίζει, τελειώνει»; Πώς αντιλαμβάνομαι τον χρόνο, όταν ξέρω πότε θα τελειώσει;

–Η τέχνη πάντα βρίσκει διεξόδους, πόσο εύκολο είναι να προσαρμοστεί όμως στα νέα δεδομένα;
–Η δυνατότητα προσαρμογής είναι ένα πράγμα. Η προσπάθεια να υπάρχει σε τρομερά αντίξοες συνθήκες λόγω απουσίας αναγνώρισης και στήριξης από το ίδιο το κράτος, μετατρέπουν τη προσπάθεια προσαρμογής σε αγώνα επιβίωσης. Είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε την ίδια τη λειτουργία της τέχνης ως αντίληψη, ως διαδικασία, ως πολιτική και τα δεδομένα με τα οποία λειτουργεί σε κάθε πλαίσιο. Άρα η ευκολία και η δυσκολία εναπόκεινται σε πολλούς παράγοντες και θα ήταν τόσο μα τόσο χρήσιμο και ωφέλιμο, τα αυτονόητα να μη χρειαζόταν να τα βρίσκουμε μπροστά μας συνέχεια.
Όσο αφορά το αύριο, και τοποθετώντας τη προσοχή στην ίδια τη μορφή της τέχνης, η φυσική παρουσία δεν αντικαθίσταται. Οι παραστατικές τέχνες ακριβώς επεξεργάζονται αυτή τη φυσική απόσταση μεταξύ έργου και θεατή. Η σκηνοθεσία, η χορογραφία σε μεγάλο βαθμό ορίζουν πώς θα ταξιδέψει ανά πάσα στιγμή το έργο μέσα από τη φυσική απόσταση που έχει από το θεατή. Η περίοδος όμως είναι ιδιαίτερη και η «κανονικότητα» δεν πιστεύω πως θα έρθει σύντομα. Η ανάγκη για εργασία, δημιουργία, επαφή, επικοινωνία είναι έντονα παρούσα και τα μέσα υπάρχουν.

–Τι προσφέρει η τέχνη;
–Η τέχνη δοκιμάζει την αντίληψή μας, δοκιμάζει νέους τρόπους λειτουργίας, επεξεργάζεται και προτείνει. Όλη αυτή η προσπάθεια να έχουμε επικοινωνία, να αποκτήσουμε επαφή με αυτό τον τρόπο, να δημιουργήσουμε μια σχέση, η προσπάθεια να μείνουμε ενεργοποιημένοι, διαθέσιμοι, δυνατοί είναι μεγάλη και θεωρώ πως κουβαλά πολλά για τη περίοδο που βιώνουμε, είτε ως άτομα, είτε ως κοινωνία.

Περφόρμανς «Spirit»

Συντελεστές: Ιδέα/Σκηνοθεσία: Ελεάνα Αλεξάνδρου

Δραματουργία: Έλενα Αγαθοκλέους

Σχεδιασμός και εκτέλεση ήχου: Πάνος Μπάρτζης

Περφόρμανς: Αριάνα Μαρκουλίδου, Πέτρος Κονναρής, Ράνια Γλυμίτσα, Μαρίνα Αργυρίδου

Σχεδιασμός Φωτισμού: Αλεξάντερ Γιότοβιτς

Γραφιστική Επιμέλεια: Όμηρος Παναγίδης

Παραγωγή/Εικαστικός σύμβουλος: Εύα Κοραή | bytheway productions

Διεύθυνση Μετάδοσης: Κωνσταντίνος Ηρακλέους

Τεχνική Διεύθυνση: Γιάννος Ιωνάς | Event Pro

Πληροφορίες:

27 & 28 Ιουνίου | 18:00 - 22:00 | Σελίδα Facebook και Youtube channel της bytheway productions
Η παράσταση δημιουργείται στο πλαίσιο του προγράμματος ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Κύπρου.

*Θερμές ευχαριστίες στην Αργυρώ Κοραή για την παραχώρηση του κήπου της για πρόβες μας.