Kathimerini.gr
H σύγχρονη ιατρική απεικόνιση σώζει ζωές: μπορεί να βρει μια αποφραγμένη αρτηρία, ένα αιμοφόρο αγγείο που εμφανίζει διάταση ή μια ύποπτη μάζα. Πολλές φορές όμως, μια ακτινογραφία, μια αξονική τομογραφία, μια μαγνητική τομογραφία ή ένα υπερηχογράφημα που ερευνούν ένα πρόβλημα μπορεί να αποκαλύψουν κάποια βλάβη που δεν είναι σχετική με την αφορμή της εξέτασης ούτε αναμενόμενη. Τέτοιου είδους τυχαία ευρήματα μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερες εξετάσεις, επιπλέον ιατρικά έξοδα και πολύ άγχος.
«Συχνά οι ακτινολόγοι θα επισημάνουν κάτι και θα πουν ότι είναι πιθανότατα καλόηθες, θα συστήσουν όμως μια μαγνητική τομογραφία.
»Μόλις μάθετε ότι κάτι μπορεί να μην είναι φυσιολογικό, είναι πιθανό να ανησυχήσετε έως ότου βεβαιωθείτε τι ακριβώς είναι», λέει η δρ Suzanne Salamon, συνεργάτις, επικεφαλής του τμήματος Γεροντολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Ιατρικό Κέντρο Beth Israel.
Παραδείγματα
Τυχαία ευρήματα μπορούν να εμφανιστούν σχεδόν σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος, όπως ο εγκέφαλος, ο θυρεοειδής, οι πνεύμονες, οι νεφροί, το ήπαρ, το πάγκρεας, τα επινεφρίδια ή οι ωοθήκες.
Ένα τυχαίο εύρημα μπορεί να είναι ένα οζίδιο ή ένας όγκος (μη φυσιολογικές μάζες που μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις) είτε μια κύστη (ένας σάκος γεμάτος με υγρό ή με άλλα στοιχεία). «Για παράδειγμα, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει μια ακτινογραφία θώρακα σε ένα άτομο με έντονο βήχα, για να διαπιστώσει αν υπάρχει πνευμονία, αντ’ αυτής όμως ο ακτινολόγος μπορεί να εντοπίσει ένα οζίδιο. Μπορεί να είναι καλόηθες, μπορεί όμως να είναι και καρκινικό», αναφέρει η δρ Salamon. Ακόμα κι αν η πιθανότητα να είναι το οζίδιο καρκινικό είναι πολύ μικρή, υπάρχει μεγάλο άγχος και πίεση για να κάνετε περαιτέρω εξετάσεις, ώστε να βεβαιωθείτε ότι δεν πρόκειται για καρκίνο.
Τι γίνεται μετά;
Τα επόμενα βήματα εξαρτώνται από το σχήμα, το μέγεθος και τη θέση του τυχαίου ευρήματος. «Δεν μπορούμε να μιλήσουμε με γενικούς όρους», λέει η δρ Salamon. «Έχουμε κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες αφορούν το μέγεθος των κυστών και των οζιδίων σε κάθε μέρος του σώματος που απαιτούν παρακολούθηση». Οι κατευθυντήριες γραμμές βασίζονται σε αξιόπιστες επιστημονικές μελέτες, δεν είναι όμως πάντα απολύτως ασφαλείς: μερικές φορές, μια κύστη ή ένα οζίδιο για τα οποία οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν περαιτέρω εξετάσεις αποδεικνύεται ότι δεν είναι ανησυχητικά. Άλλοτε μια κύστη ή ένα οζίδιο που δεν δικαιολογούν περαιτέρω εξετάσεις αποδεικνύονται σοβαρά.
Αντιμετωπίζοντας τις συνέπειες
Δυστυχώς, τα τυχαία ευρήματα μπορεί να προκαλέσουν ταλαιπωρία, συμπεριλαμβανομένων της ενδεχόμενης σωματικής βλάβης από επεμβατικές εξετάσεις (όπως βιοψίες), της ψυχολογικής βλάβης (πίεση και άγχος), των οικονομικών επιβαρύνσεων και των εντάσεων στις σχέσεις (δείτε «Συνέπειες των τυχαίων ευρημάτων: Τελευταίες έρευνες»).
Τις περισσότερες φορές, τυχαία ευρήματα στις απεικονιστικές εξετάσεις δεν αντιστοιχούν σε κάτι σοβαρό. Εάν πρόκειται για μια απλή κύστη, πιθανότατα δεν θα απαιτηθεί ειδική παρακολούθηση. Για άλλα ευρήματα, ο ακτινολόγος μπορεί να συστήσει μια επαναληπτική εξέταση σε τρεις έως έξι μήνες – ακόμη και αργότερα. Εάν όμως ο γιατρός σας σας προτρέψει να κάνετε μια επόμενη εξέταση:
Προγραμματίστε την τώρα. Όσο πιο γρήγορα έχετε απαντήσεις, τόσο το καλύτερο.
Ακούστε τον γιατρό σας. «Εάν ο γιατρός σάς καθησυχάζει ότι τα αποτελέσματα ενδέχεται να μη δείχνουν κακοήθεια, προσπαθήστε να επικεντρωθείτε σε αυτό», λέει η δρ Salamon.
Προσπαθήστε να είστε θετικοί. «Αν οι εξετάσεις δείχνουν ότι έχετε μια σοβαρή πάθηση, τουλάχιστον θα την εντοπίσετε νωρίς», συνεχίζει η δρ Salamon. «Αυτό σημαίνει ότι θα έχετε περισσότερες πιθανότητες αποτελεσματικής θεραπευτικής αντιμετώπισης».
Η άποψή μας
Η ιατρική άρχισε να χρησιμοποιεί ακτίνες Χ πριν από έναν και πλέον αιώνα, ωστόσο η αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία και οι υπέρηχοι χρησιμοποιούνται εδώ και περίπου 50 χρόνια. Αυτές οι τεχνικές έχουν βελτιώσει σημαντικά τις δυνατότητες διάγνωσης – κυρίως την έγκαιρη διάγνωση σοβαρών ασθενειών. Βελτίωσαν επίσης τις θεραπευτικές μεθόδους, επιτρέποντας στους γιατρούς να οδηγούν τη βελόνα ή το νυστέρι με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Ωστόσο, όπως και πολλές άλλες χρήσιμες εφευρέσεις, ίσως έχουν κάποιο μειονέκτημα. Οι γιατροί εργάζονται για να βελτιώσουν τη δυνατότητα των τεχνικώνν αυτών να διακρίνουν πιθανά σοβαρά προβλήματα από ανωμαλίες που δεν προκαλούν ανησυχία.
Συνέπειες των τυχαίων ευρημάτων: Τελευταίες έρευνες
Σε μια πρόσφατη έρευνα του Χάρβαρντ, στην οποία συμμετείχαν περίπου 400 παθολόγοι από όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες (δημοσιεύτηκε online στο JAMA Network Open, στις 16 Οκτωβρίου 2019), οι γιατροί ανέφεραν ότι η παρακολούθηση των τυχαίων ευρημάτων προκάλεσε στους ασθενείς τους ψυχολογική βλάβη (68%), σωματική βλάβη (16%) και οικονομική επιβάρυνση (58%). Επίσης, είχε ως συνέπεια τη σπατάλη χρόνου και προσπαθειών (69%), την απογοήτευση (53%) και το άγχος (45%). «Το 22% των γιατρών ανέφερε ότι αντιμετωπίζει τυχαία ευρήματα κάθε εβδομάδα και ότι τηλεφωνεί στους ασθενείς ή ζητά επιπλέον εξετάσεις», λέει ο δρ Ishani Ganguli, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και ειδικευμένος παθολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ νοσοκομείο Brigham και στο Women’s Hospital. Εντούτοις, η διερεύνηση ενός τυχαίου ευρήματος μερικές φορές έσωσε μια ζωή.
