Του Γιώργου Σκαφιδά
Επρεπε να περάσουν σχεδόν 22 μήνες πολέμου, από τον Οκτώβριο του 2023 έως και τον Ιούλιο του 2025, προκειμένου οι Αραβες να βγουν όλοι μαζί εν συνόλω, ως Αραβικός Σύνδεσμος (League of Arab States), και να ζητήσουν αφενός τον αφοπλισμό της Χαμάς και αφετέρου τον αποκλεισμό της από κάθε μελλοντικό σχήμα διακυβέρνησης στη Γάζα.
Στις 29 Ιουλίου υπεγράφη στη Νέα Υόρκη μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα διακήρυξη, στο πλαίσιο της «Υψηλού Επιπέδου Διεθνούς Διάσκεψης για την Ειρηνική Επίλυση του Ζητήματος της Παλαιστίνης και την Εφαρμογή της Λύσης των Δύο Κρατών» που πραγματοποιήθηκε εκεί με συμπροεδρεύουσες τη Γαλλία και τη Σαουδική Αραβία. Υπενθυμίζεται ότι η εν λόγω συνάντηση (28-30 Ιουλίου) επρόκειτο να πραγματοποιηθεί τον περασμένο Ιούνιο, αλλά αναβλήθηκε λόγω των αμερικανο-ισραηλινών βομβαρδισμών στο Ιράν (βλ. επιχειρήσεις «Rising Lion» και «Midnight Hammer»).
Η «Διακήρυξη της Νέας Υόρκης για την Ειρηνική Επίλυση του Ζητήματος της Παλαιστίνης και την Εφαρμογή της Λύσης των Δύο Κρατών», όπως ονομάζεται επισήμως το κείμενο που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 29 Ιουλίου, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όχι μόνο λόγω όσων αναφέρει αλλά και, παράλληλα, λόγω όσων το συνυπογράφουν.
Ξεκινώντας από τους συνυπογράφοντες, αξίζει να σημειωθεί ότι στη διάσκεψη της Νέας Υόρκης πήραν μέρος, μεταξύ άλλων, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το Κατάρ και ο Αραβικός Σύνδεσμος, μια σειρά από χώρες δηλαδή οι οποίες έχουν στηρίξει τη Χαμάς είτε άμεσα (όπως το Κατάρ και η Τουρκία) είτε έμμεσα διά της ανοχής τους (όπως πολλοί Αραβες).
Κατάρ, Τουρκία και Αραβικός Σύνδεσμος συνυπογράφουν τη «Διακήρυξη της Νέας Υόρκης για την Ειρηνική Επίλυση του Ζητήματος της Παλαιστίνης και την Εφαρμογή της Λύσης των Δύο Κρατών»
Οι New York Times γράφουν σχετικά: «Πολλοί Αραβες ηγέτες είχαν λειτουργικές σχέσεις με τη Χαμάς, ενώ εκείνοι ηγούνται πληθυσμών που είναι βαθιά αφοσιωμένοι στον παλαιστινιακό σκοπό. Αυτό τους έκανε απρόθυμους να διακόψουν δημόσια τους δεσμούς τους με την παλαιστινιακή οργάνωση και να ομαλοποιήσουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, παρά τις πιέσεις που δέχονταν από δυτικούς συμμάχους όπως οι ΗΠΑ».
Αποκλίνοντας από αυτήν τη μακρά «παράδοση» της άμεσης ή έμμεσης στήριξης, η διακήρυξη της Νέας Υόρκης υπογραμμίζει ότι «η Χαμάς πρέπει να τερματίσει την κυριαρχία της στη Γάζα και να παραδώσει τα όπλα της στην Παλαιστινιακή Αρχή». Αναφέρει, επίσης, ότι «η διακυβέρνηση, η επιβολή του νόμου και η ασφάλεια σε όλη την παλαιστινιακή επικράτεια πρέπει να περιέλθουν στη δικαιοδοσία αποκλειστικά της Παλαιστινιακής Αρχής, με την κατάλληλη διεθνή υποστήριξη».
Η διακήρυξη της Νέας Υόρκης υπογραμμίζει ότι «η Χαμάς πρέπει να τερματίσει την κυριαρχία της στη Γάζα και να παραδώσει τα όπλα της στην Παλαιστινιακή Αρχή»
Το Κατάρ, η Τουρκία του Ερντογάν, η Σαουδική Αραβία και ο Αραβικός Σύνδεσμος (που αριθμεί 22 μέλη και έχει την έδρα του στην Αίγυπτο) παρουσιάζονται, με βάση τα προαναφερθέντα, να ζητούν τον αφοπλισμό της Χαμάς και την υπαγωγή της στην Παλαιστινιακή Αρχή, ακριβώς 18 χρόνια έπειτα από τα γεγονότα του 2007 (τον παλαιστινιακό εμφύλιο μεταξύ Φατάχ και Χαμάς που έθεσε τη Γάζα υπό τον έλεγχο της δεύτερης).
Η βρετανική Telegraph γράφει σχετικά: «Το Κατάρ και η Τουρκία, δύο από τους βασικούς προστάτες της Χαμάς, υποστήριξαν τη γαλλική και σαουδαραβική ειρηνευτική πρωτοβουλία που ανεβάζει απότομα την πίεση προς τη Χαμάς καλώντας τη να αφοπλιστεί, να παραδώσει την εξουσία και να αποδεχθεί την εξορία (σ.σ. την απομάκρυνσή της από τη Γάζα). Ανώτεροι αξιωματούχοι του Κόλπου δήλωσαν ότι αυτή η σπάνια επίδειξη περιφερειακής ενότητας θα μπορούσε να απομονώσει τη Χαμάς σε τέτοιο σημείο ώστε εκείνη να μην έχει άλλη επιλογή παρά να συμμορφωθεί».
(AP Photo/Adam Gray)
«Οι αραβικές χώρες για πρώτη φορά απευθύνουν ομόφωνα έκκληση προς τη Χαμάς να καταθέσει τα όπλα, να απελευθερώσει όλους τους ομήρους και να τερματίσει την κυριαρχία της στη Λωρίδα της Γάζας, θέτοντας όρους που, όπως είπαν, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην εγκαθίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους. Η αιφνιδιαστική διακήρυξη, την οποία υποστήριξαν τα 22 κράτη-μέλη του Αραβικού Συνδέσμου, καταδίκασε, επίσης, τις επιθέσεις που εξαπέλυσε η Χαμάς στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023», σημειώνουν, από την πλευρά τους, οι New York Times.
Εάν, όμως, οι Αραβες και οι Τούρκοι μόλις «άδειασαν» τη Χαμάς, τότε ποιος συνεχίζει να τη στηρίζει; Εάν η παλαιστινιακή οργάνωση, που έχει ήδη πληγωθεί βαριά από τις ισραηλινές επιθέσεις των τελευταίων 22 μηνών τόσο σε επίπεδο προσώπων/ηγεσίας (βλ. δολοφονίες Ισμαήλ Χανίγια, Γιαχία Σινουάρ κ.ά.) όσο και σε επίπεδο υποδομών (σε σχέση, για παράδειγμα, με το δίκτυο με τις υπόγειες σήραγγες της Γάζας που έχει στο μεγαλύτερο μέρος του καταστραφεί), δεν έχει πια εξωτερικούς υποστηρικτές, τότε τι είναι πια εκείνο που εμποδίζει τη στρατιωτική και οικονομική συντριβή της;
«Τα περισσότερα από τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς σκοτώθηκαν και η κυβέρνησή της οριακά λειτουργεί πια, ενώ οι ισραηλινές δυνάμεις ελέγχουν το 70% της Γάζας και πολιτοφυλακές, εξοπλισμένες από το Ισραήλ, διεκδικούν τον έλεγχο στο υπόλοιπο 30%. Πέρα από τη δράση κατακερματισμένων μεμονωμένων ομάδων, η Χαμάς δεν μπορεί πια να δώσει μάχες ή να χτυπήσει εντός του Ισραήλ», σημειώνει στην ανάλυσή της η βρετανική Telegraph, υποστηρίζοντας ότι η Χαμάς «θα μπορούσε να αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη Γάζα» εάν οι Αραβες αποφασίσουν να την απομονώσουν εξασφαλίζοντας ως αντάλλαγμα την αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους από τους Ευρωπαίους πριν – και όχι μετά από – μια τελική συμφωνία με το Ισραήλ.
Υπενθυμίζεται ότι χώρες όπως η Γαλλία, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Φινλανδία, η Μάλτα, η Πορτογαλία, η Βρετανία, η Νέα Ζηλανδία κ.ά. έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι θα μπορούσαν προχωρήσουν στην αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους μέσα στις επόμενες εβδομάδες, με ορίζοντα τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών που αναμένεται τον Σεπτέμβριο.
Στον αντίποδα, ΗΠΑ και Ισραήλ δεν πήραν μέρος στη διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 28 και 30 Ιουλίου στις εγκαταστάσεις του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Βγαίνοντας μάλιστα στην «αντεπίθεση», υποστήριξαν ότι οι πρωτοβουλίες περί αναγνώρισης Παλαιστινιακού Κράτους που προωθούν χώρες όπως η Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν, ενόψει της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, «επιβραβεύουν» τη Χαμάς.
Ωστόσο, η γαλλική διπλωματία από την πλευρά της, υποστηρίζει το ακριβώς αντίθετο: ότι δηλαδή η επαναπροώθηση και αναζωογόνηση της λύσης των δύο κρατών θα μπορούσε να πείσει τους Αραβες να αναλάβουν δράση ενάντια στη Χαμάς, απομονώνοντάς τη. Γάλλος διπλωμάτης παρουσιάστηκε να υποστηρίζει, σύμφωνα με το Politico, ότι «Αραβες και μουσουλμάνοι εταίροι» θα μπορούσαν να «λάβουν μέτρα» για την «απομόνωση της Χαμάς», τον αφοπλισμό της και τον αποκλεισμό της από κάθε μελλοντική παλαιστινιακή κυβέρνηση, εάν λάβουν ως «αντάλλαγμα» την αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους.
Οσα αναφέρονται στη διακήρυξη της Νέας Υόρκης δείχνουν να εκφράζουν ακριβώς μια τέτοιου τύπου προσέγγιση.
Οπως συμβαίνει ωστόσο σε αυτές τις περιπτώσεις, ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, ή μάλλον στις πραγματικές διαθέσεις πίσω από τα όποια λεγόμενα ή γραφόμενα.
Για να περάσει από τη θεωρία στην πράξη η απομόνωση της σουνιτικής Χαμάς, θα πρέπει χώρες όπως το σουνιτικό Κατάρ και η σουνιτική Τουρκία να αναλάβουν δράση. Το σιιτικό Ιράν από την άλλη πλευρά, το οποίο είχε στο παρελθόν στηρίξει τη Χαμάς, έχει πια υποστεί πλήγματα που περιόρισαν σημαντικά την περιφερειακή του επιρροή. «Το Κατάρ θα μπορούσε να απειλήσει να απελάσει τους ηγέτες της Χαμάς από τις άνετες βίλες τους στα βόρεια προάστια της Ντόχα. Η Τουρκία, όπου πολλοί ηγέτες της Χαμάς έχουν κατοικίες, θα μπορούσε επίσης να τους αρνηθεί την παροχή καταφυγίου», γράφει η Telegraph, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι Καταριανοί αλλά και Τούρκοι αξιωματούχοι πλέον εντείνουν τις πιέσεις προς την πλευρά της Χαμάς. Για παράδειγμα προ εβδομάδων, το Κατάρ φέρεται να διέταξε τους ηγέτες της Χαμάς που βρίσκονται στην Ντόχα να παραδώσουν τα προσωπικά τους όπλα, σε μια προσπάθεια να εντείνει την πίεση.
Τι απαντά η Χαμάς;
Πάντως από την πλευρά της, η ίδια η Χαμάς παρουσιάστηκε να καλωσορίζει τη «διακήρυξη της Νέας Υόρκης», αλλά με αστερίσκους. «Κάθε προσπάθεια που καταβάλλεται σε διεθνές επίπεδο για την υποστήριξη του παλαιστινιακού λαού μας και των νόμιμων δικαιωμάτων του εκτιμάται και καλωσορίζεται», ανέφερε σε ανακοίνωσή της στις 31 Ιουλίου, απορρίπτοντας όμως –όχι άμεσα και απερίφραστα, αλλά έμμεσα– τις αναφορές περί δικού της αφοπλισμού και μελλοντικού αποκλεισμού. «Η παλαιστινιακή κατάσταση αποτελεί εσωτερική υπόθεση του παλαιστινιακού λαού» και η αναγνώριση ενός ανεξάρτητου Παλαιστινιακού Κράτους θα πρέπει να είναι «άνευ όρων», ανέφερε στην ίδια ανακοίνωση.
Ο Στιβ Γουίτκοφ κατά την επίσκεψή του στη Γάζα (φωτ. Ambassador Mike Huckabee via X/Handout via REUTERS)
Εν τω μεταξύ, ο ειδικός απεσταλμένος του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, βρέθηκε το πρώτο διήμερο του Αυγούστου σε Γάζα και Τελ Αβίβ. Σύμφωνα με τη Haaretz, ο Γουίτκοφ φέρεται μάλιστα να είπε, απευθυνόμενος στις οικογένειες Ισραηλινών ομήρων, ότι η Χαμάς «ετοιμάζεται να αποστρατιωτικοποιηθεί».
Η Χαμάς έσπευσε να απαντήσει με νέα ανακοίνωσή της στις 2 Αυγούστου. «Η ένοπλη αντίσταση αποτελεί εθνικό, νόμιμο δικαίωμα όσο διαρκεί η ισραηλινή κατοχή», αντέτεινε, σύμφωνα με το Al Jazeera, θέτοντας ως στόχο «την εγκαθίδρυση ενός κυρίαρχου, ανεξάρτητου Παλαιστινιακού Κράτους με την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα».
