Του Γιάννη Ιωάννου
Η στρατηγική συμφωνία AUKUS μεταξύ Αυστραλίας, ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου έρχεται να συνοψίσει τον τρόπο με τον οποίο η Ουάσινγκτον προσλαμβάνει σε στρατηγικό επίπεδο όχι μόνον το υποσύστημα του Ειρηνικού αλλά και την απειλή που προκύπτει, για τα κράτη της περιοχής, από την επεκτατική πολιτική της Κίνας. Μια απειλή που διαμορφώνει, με όρους σκληρής ισχύος, τα νέα συστατικά μέρη ενός διεθνούς συστήματος που στις αρχές του 2000 ορισμένοι ακαδημαϊκοί όρισαν ως “The China VS the rest” («Η Κίνα εναντίον όλων των υπολοίπων»).
Το αμυντικό αποτύπωμα της συμφωνίας, που θα κάνει την Αυστραλία να αποκτήσει πυρηνοκίνητα υποβρύχια ακυρώνοντας στην πράξη συμβόλαια πενταετίας εξοπλιστικών με την Γαλλία, δημιούργησε έναν έντονο διάλογο τόσο διεθνώς όσο και στην ελληνόφωνη ανάλυση με φόντο το γαλλικό γεωπολιτικό αποτύπωμα εντός της ΕΕ στην μετά-Brexit εποχής αλλά, και σε σχέση με την ανατολική Μεσόγειο, τον ρόλο που επιχειρεί να διαδραματίσει η Γαλλία του Μακρόν με φόντο τις ελληνοτουρκικές εντάσεις και το Κυπριακό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε εξάλλου πως η όλη δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα για την αναβάθμιση των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού φέρει, έντονα, και το γαλλικό άρωμα ενώ, και στην Κύπρο, η παρουσία της Total στην κυπριακή ΑΟΖ και τα όσα κατά καιρούς είδαν το φως της δημοσιότητας για παρουσία των Γάλλων στην ναυτική βάση στο Μαρί –ή κατά την κάθοδο του γαλλικού αεροπλανοφόρου Ντε Γκωλ, δημιούργησαν υψηλές φιλοδοξίες και συγκεκριμένες προσλήψεις.
Ο θρίαμβος των Αγγλοσαξόνων
Η αντίδραση του Γάλλου ΥΠΕΞ, Ζαν-Υβ Λε Ντριάν, στις αποφάσεις της Κανμπέρα έδειξε μεν την βαθιά ενόχληση του Παρισιού για την ακύρωση των συμβολαίων της ωστόσο, την ίδια στιγμή, επισήμανε τις σκληρές γραμμές της παραδοσιακής γεωπολιτικής: Στο επίκεντρο της οποίας βλέπουμε την επιστροφή της Αγγλοσαξονικής σχολής η οποία επιτάσσει την στρατηγική ανάσχεση (containment) όπως την εμπλούτισε ο Spykman (1893-1942) πριν την θεωρητικοποιήσει, με κλασικό τρόπο, ο Georges Kennan το 1947 –με το διαχρονικό του long telegram. Υπό αυτό το πλαίσιο η Αυστραλία αποτελεί βασικό δρώντα στην προσπάθεια «αποκλεισμού» της Κίνας και της μη απώλειας του μονοπωλίου των θαλασσίων οδών επικοινωνίας στο ευρύτερο υποσύστημα του Ινδο-Ειρηνικού. Η διακυβέρνηση Μπάιντεν όπως διαφάνηκε τα τελευταία χρόνια δείχνει να έχει συνειδητοποιήσει πως η μάχη με την Κίνα –ιδίως στα επόμενα χρόνια- δεν θα αποτελεί αποκλειστικά ένα stand off με στρατιωτικούς όρους στην Νότια Σινική Θάλασσα ή ένας εμπορικός πόλεμος για τα δίκτυα της κινητής τηλεφωνίας. Θα είναι ένας συνδυασμός των δύο, και εξ’ ορισμού, μια δύσκολη εξίσωση. Στον αντίποδα, η Γαλλία δείχνει να έχει παραμείνει προσηλωμένη στην δική της γεωπολιτική σχολή, η οποία ανέκαθεν αναζητούσε τον ρόλο της Γαλλίας ως μιας αμυνόμενης χώρας μεταξύ των αυτοκρατοριών. Οι Γάλλοι, εκ των ιδρυτικών μελών του ΝΑΤΟ, έκαναν λόγο παραδοσιακά για το «έθνος-κράτος» ως αντικείμενο γεωπολιτικής ακόμη κι αν μετά το Brexit αναζητούν, κάπως αντιφατικά, την αμυντική ολοκλήρωση της ΕΕ και συνάμα τον δικό τους ηγεμονικό ρόλο μέσα σε αυτή. Η σκληρή πραγματικότητα ωστόσο υπαγορεύει πως η Αυστραλία, με γεωπολιτικούς όρους της ίδιας της γαλλικής σχολής σκέψης (διάβαζε πχ Vidal de La Blance, 1845-1918), αποτελεί όντως μια μικρογεωγραφία που γεννά έναν ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Που από την απόβαση στην Καλλίπολη στον Α’ ΠΠ, μέχρι την Δουνκέρκη και την Κρήτη στον Β’ ΠΠ ή τις ζούγκλες του Βιετνάμ, παράμεινε βαθιά αγγλοσαξονικός, ανταποκρινόμενος σε όλες τις πολεμικές περιπέτειες της Αγγλίας και των ΗΠΑ. Η γαλλική εξωτερική πολιτική, μετά την AUKUS, δείχνει να παίρνει ένα πολύτιμο μάθημα γεωπολιτικής Ιστορίας και Γεωγραφίας στο οποίο το ΗΒ παραμένει στην ευρωπαϊκή ήπειρο παρά το Brexit, το ΝΑΤΟ δεν είναι όσο «εγκεφαλικά νεκρό» θεωρεί ο Πρόεδρος Μακρόν και η ευρωπαϊκή αμυντική ολοκλήρωση αποτελεί ένα κεφάλαιο που πρέπει να ξεφύγει από την εμμονή του Jacques Ancel, του θεμελιωτή της σύγχρονης γεωπολιτικής και γεωοικονομικής σκέψης, ο οποίος δεν μπορούσε να ξεφύγει από την ιδέα της γλωσολλογικής και πολιτιστικής ταυτότητας της Αλσατίας και της Λωρραίνης –που ήταν γερμανική- έναντι της ταυτότητας της καρδιάς της περιοχής –που παρέμεινε γαλλική.
Σε κάθε περίπτωση, η Κίνα αποτελεί το αντικείμενο ενδιαφέροντος ενός νέου, υπό διαμόρφωση, διεθνούς συστήματος. Και η AUKUS το αποδεικνύει περίτρανα.
Ένα μάθημα για τη Λευκωσία
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τις διαχρονικά άριστες πολιτικές, οικονομικές και πολιτιστικές σχέσεις Παρισιού-Λευκωσίας. Το Παρίσι παραμένει ένας αξιόπιστος εταίρος της Λευκωσίας εντός της ΕΕ και στο πλαίσιο της συνεργασίας των Μεσογειακών Χωρών. Ωστόσο η όλη δημόσια συζήτηση για το AUKUS οφείλει να υπενθυμίσει στη Λευκωσία τις σκληρές γραμμές της Realpolitik και το πως τα αφηγήματα για την παρουσία του αεροπλανοφόρου Ντε Γκωλ ή της Total στην κυπριακή ΑΟΖ ως απάντηση στις τουρκικές έκνομες γεωτρήσεις, δεν συνάδουν με την σκληρή ανάσχεση –όπως διαμορφώνεται πχ από την τριπλή συμμαχία ΗΠΑ-ΗΒ-Αυστραλίας στον Ειρηνικό. Στην Κύπρο, η γεωπολιτική επιστροφή της Γαλλίας, μετά το Brexit, στην ανατολική Μεσόγειο γέννησε προσδοκίες σε σχέση με την Τουρκία που δεν ανταποκρίνονται στην σκληρή πραγματικότητα, από την εμπορική παρουσία της Total στην Τουρκία μέχρι την συμμετοχή της γαλλικής Dassault Systemes στην ανάπτυξη του τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους 5ης γενιάς (National Combat Aircraft, MMU) που θα πετάξει, παρθενικά, εκτός απροόπτου, το 2023.
