Του Γιάννη Ιωάννου
Για το Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται να μην πηγαίνει όπως σχεδιάστηκε. Η ήττα στο μέτωπο του Κιέβου σε επιχειρησιακό επίπεδο, η σθεναρή αντίσταση της Ουκρανίας και μικρές σημειολογικές ήττες όπως η καταστροφή της ναυαρχίδας του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας –«Μόσχα», δείχνουν να δημιουργούν ένα ενδιαφέρον αντίκτυπο στο ρωσικό «σύστημα» (σ.σ. система, όπως αποκαλείται το ρωσικό πλέγμα εξουσίας). Μπορεί υπό το βάρος των εξελίξεων και δη της διάρκειας του πολέμου όπως και εξαιτίας των αποτελεσμάτων που έχουν παραχθεί σε διεθνές διπλωματικό επίπεδο (πολιτική, οικονομική και διπλωματική απομόνωση της Μόσχας) η συζήτηση που κυριαρχεί να αφορά στην πολιτική επιβιωσιμότητα του Ρώσου Προέδρου, ωστόσο η πραγματική μεγάλη εικόνα αυτή τη στιγμή εδράζεται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία και όχι στα σενάρια ανατροπής του από τον στρατό ή το apparatus ασφάλειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
O Sergey Naryshkin επικεφαλής της SVR, των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών για το εξωτερικό. To βίντεο με την επίπληξή του, δημοσίως, από τον Πούτιν κατά την διάρκεια της συνεδρίασης του συμβουλείου ασφάλειας της χώρας κατά την αρχική φάση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία στάθηκε η αφορμή για μεγάλες συζητήσεις στα δυτικά ΜΜΕ και τις intelligence communities για το αν ο Πούτιν αντιμετωπίζει κινδύνους στο εσωτερικό επίπεδο.
Πώς αποφασίζει
Μετά από 50 και πλέον ημέρες πολέμου έχει καταστεί σαφές πως η απόφαση της Ρωσίας να εισβάλλει στην Ουκρανία βασίστηκε σε μια σειρά προεργασιών οι οποίες δεν επαληθεύτηκαν ως προς τις υποθέσεις εργασίας για:
• Γρήγορη κατάρρευση, σε πολιτικό επίπεδο, της κυβέρνησης στο Ζελένσκι στο Κίεβο και
• Ταχεία αποδιοργάνωση του ουκρανικού στρατού που θα παραδίδονταν αμαχητί ή θα «διαλύονταν» στο επιχειρησιακό επίπεδο.
Ωστόσο, ο πόλεμος άντεξε και παρά τις τακτικές αποτυχίες του ρωσικού στρατού, τις τρομακτικές απώλειες σε προσωπικό και Μέσα η πρόοδος που σημειώνεται στο «νότιο μέτωπο» δείχνει να επαληθεύει την προσαρμογή της ρωσικής στρατηγικής σε επίπεδο λήψης αποφάσεων ως προς το τακτικό/επιχειρησιακό μέρος. Ως εκ τούτου, όπως σωστά πρόβλεψαν –κυρίως- οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες η απόφαση Πούτιν για στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία ήταν ηλειμμένη και χρονολογείται τουλάχιστον από τον περασμένο Απρίλιο (04.2021) όταν ο ρωσικός στρατός άρχισε να αναπτύσσεται σε μεγάλους αριθμούς στο σύνολο της ρωσοουκρανικής μεθορίου –από πολλαπλές, μάλιστα, κατευθύνσεις. Η απόφαση συνεπώς για εισβολή στην Ουκρανία πάρθηκε μέσα από ορθολογιστικά, για την ρωσική διαδικασία λήψης αποφάσεων, κριτήρια. Που ωστόσο εκ των υστέρων κρίνονται αποτυχημένα ως προς την παραγωγή των επιδιοκόμενων πολιτικών αποτελεσμάτων και την προεργασία ως προς την συγκέντρωση στρατιωτικών και πολιτικών πληροφοριών –και την αξιολόγησή των.
O Sergei Shoigu, ΥΠΑΜ της Ρωσίας, φέρεται να υπέστη καρδιακό επεισόδειο και εξαφανίστηκε από την επικαιρότητα για μια περίοδο δύο εβδομάδων. Ο Shoigu δείχνει αποστασιοποιημένος από το Ρώσο Πρόεδρο Πούτιν μετά την επανεμφάνισή του έχοντας απωλέσει την προβεβλημένη ισχύ ενός αντρός που στο πολιτικό σύστημα της Ρωσίας απολάμβανε, για πολλά χρόνια, την θέση του νο. 2 και που ταύτισε το μύθο του με την επιτυχή στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία, μετά το 2015.
Πώς θα αποφασίσει
Ο Πούτιν μπορεί να «περιόρισε» ή να αντικατέστησε αρκετά στελέχη των ενόπλων δυνάμεων και του apparatus ασφάλειας μετά τις 24.02 και την απροσδόκητη τροπή που πήραν οι εξελίξεις στην Ουκρανία στο στρατιωτικό επίπεδο, ωστόσο προσαρμόστηκε άμεσα. Ο διορισμός του Alexandr V. Bortnikov ως «αρχιστράτηγου» του στρατιωτικού φακέλου της Ουκρανίας δείχνει πως επιχειρεί να διαχειριστεί τον χαρακτήρα της «σικελικής εκστρατείας» αλλά, παράλληλα, να ολοκληρώσει το «νοβορωσικό» πρότζεκτ στην ανατολική Ουκρανία. Η σημαντικότερη ωστόσο προσαρμογή έγινε τόσο στην ρητορική όσο και στις πολιτικές επιδιώξεις σε σχέση με το Κίεβο κι εδράζεται:
• Στην αλλαγή ως προς τον τελικό εξωτερικό προσανατολισμό της χώρας, για τον οποίο διατηρείται μόνο η κόκκινη γραμμή της ένταξης στο ΝΑΤΟ κι όχι η ευρωπαϊκή προοπτική του Κιέβου.
• Στη νομιμοποίηση της διακυβέρνησης Ζελένσκι –έναντι της αποναζιστικοποίησης της χώρας. Δήλωση που έγινε κι επίσημα από αξιωματούχους του Κρεμλίνου.
• Σε μια αμήχανη στάση αναμονής στο ζήτημα της ένταξης χωρών όπως η Σουηδία και η Φινλανδία στο ΝΑΤΟ –χώρες στην «ρωσική πίσω αυλή» και
• Στην ίδια την νοηματοδότηση της επιχείρησης στην Ουκρανία μεταξύ πολέμου, ειδικής επιχείρησης, κτλ –δυναμική που δείχνει πως στο επίπεδο της διαπραγμάτευσης η Ρωσία θα κινηθεί σε λογικά πλαίσια ως προς το τεχνικό μέρος των συνομιλιών
Συνεπώς το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου που προκύπτει είναι με ποιό τρόπο θα δουλέψει, τις επόμενες εβδομάδες, μια διαδικασία λήψης αποφάσεων στο Ουκρανικό. Και υπό ποιό πλέγμα ο Πούτιν θα αποφασίσει την συνέχιση ή την διακοπή των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Για να απαντήσει κανείς στο εν λόγω ερώτημα πρέπει να σταθμίσει τρία δεδομένα:
• To βαθμό στον οποίο το πολιτικό κόστος το οποίο έχει δεχθεί ο Βλαντίμιρ Πούτιν τον καθιστά ευάλωττο, εσωτερικά από το να αμφισβητηθεί από μεγάλο μέρος του πολιτικοοικονομικού κατεστημένου (ολιγάρχες) ή του apparatus ασφάλειας (στρατιωτικό και πληροφοριακό σύμπλεγμα)
• Από το αν επιδιώκει ακόμη, πολιτικά, να επιφέρει εκείνα τα αποτελέσματα στην Ουκρανία προκειμένου να την καταστήσει ένα δορυφορικό κράτος και
• Φυσικά από την πρόοδο στο κομμάτι των στρατιωτικών επιχειρήσεων
Η πρώτη διάσταση, για σειρά λόγων, δείχνει να μην επηρεάζει –ακόμη- την πολιτική πρωτοκαθεδρία Πούτιν. Η δεύτερη διάσταση έχει καταστεί, μετά από 50 ημέρες πολέμου, δύσκολη ως προς την επίτευξη. Τέλος, η τρίτη διάσταση αποτελεί ένα μεγάλο ερωτηματικό, ακριβώς γιατί η προοπτική ενός πολέμου παρατεταμένης διάρκειας δεν θα είναι χωρίς κόστος και περαιτέρω οικονομική και διπλωματική απομόνωση για την Ρωσία –συνθήκη που με ορθολογιστικούς όρους αντιλαμβάνεται πρωτίστως ο Βλαντίμιρ Πούτιν.
Τι απομένει;
Να δούμε μια σταδιακή αποκλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία ως τις αρχές του Μάη ή την προετοιμασία για ένα «δεύτερο γύρο» στον οποίο η Ρωσία θα επιχειρήσει, εκ νέου, να επιτύχει σε ότι απέτυχε στις αρχές Φεβρουαρίου. Στη παρούσα φάση, το πρώτο σενάριο δείχνει πιο επαληθεύσιμο. O Πούτιν δεν κινδυνεύει, ακόμη, στο εσωτερικό του. Αν ο ρωσικός στρατός όμως συνεχίσει να αποδίδει όπως διαφαίνεται μετά από 50 και πλέον ημέρες πολέμου, το ερώτημα αποκτά νέα δυναμική.
