Του Απόστολου Τομαρά
Με την Κύπρο να καλείται τα επόμενα χρόνια να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές ρυπογόνων αερίων, προκειμένου να πιάσει τον στόχο που έχει τεθεί από το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενέργεια και το Κλίμα, η στροφή προς την πράσινη ενέργεια αποτελεί μονόδρομο. Με βάση τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί σε επίπεδο Ε.Ε. μέχρι το 2030, θα πρέπει να μειωθούν οι εκπομπές θερμοκηπίου κατά 24%, ενώ η κατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα πρέπει να ανέλθει στο 19%. Το χάσμα που υπάρχει μεταξύ της πραγματικότητας και του στόχου που έχει τεθεί αποκαλύπτεται από τα επίσημα στοιχεία συνολικής παραγωγής ενέργειας στην Κύπρο κατά το έτος 2019 και περιέχονται στην ετήσια έκθεση της ΡΑΕΚ. Στο χώρο των παραγωγών ΑΠΕ το χαμηλό ποσοστό παραγωγής είναι απόλυτα συνυφασμένο και με το πλαίσιο αδειοδότησης έργων πράσινης ενέργειας, το οποίο από το 2003, χρονιά κατά την οποία ξεκίνησαν οι εξαγγελίες σχεδίων, παρουσίαζε στρεβλώσεις οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα και που έχουν ως αποτέλεσμα την αποθάρρυνση επενδύσεων, κυρίως από το εξωτερικό.
Οι τρύπες
Οι προοπτικές που διαφάνηκαν στην επενδυτική δραστηριοποίηση πέριξ των ΑΠΕ, προκάλεσε το ενδιαφέρον επενδυτών αρκετοί από τους οποίους αναγκάσθηκαν να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση που όπως λέγεται μόνο φιλική δεν ήταν και κατά κάποιους εξακολουθεί να είναι. Πρόσωπα με πολύχρονη ενασχόληση στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών περιέγραφαν στην «Κ» μια νοσηρή κατάσταση, η οποία παραπέμπει σε ένα διαρκές πάρτι με γνώμονα το οικονομικό κέρδος με αθέμιτες πρακτικές. Διατηρώντας την ανωνυμία τους, για ευνόητους λόγους, τα ίδια πρόσωπα υποστηρίζουν πως πέριξ του πλαισίου αδειοδότησης πράσινων επενδύσεων κυριάρχησαν οι «φωτοβολταϊτζήδες» και οι «αεριτζήδες», όπως τους αποκαλούν, οι οποίοι άνοιγαν πόρτες που για τους κοινούς θνητούς ήταν ερμητικά κλειστές. «Αυτή η κατάσταση συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Το ποιος είσαι και ποιον έχεις είναι το άλφα και το ωμέγα», μας είπαν χαρακτηριστικά.
Άδειες
Το καθεστώς αδειοδότησης είναι ο πρώτος σκόπελος που θα πρέπει να υπερπηδήσει ένας επενδυτής παραγωγής ΑΠΕ. Αν κάποιος κάνει το λάθος να πάει με το γράμμα του νόμου θα ευτυχήσει να πάρει την τελική άδεια επένδυσης σε 2 με 3 χρόνια, λένε τα ίδια πρόσωπα. Τα εμπόδια φαίνεται ότι υπερπήδησαν τα κατάλληλα γραφεία που αναλάμβαναν να διεκπεραιώσουν τις γραφειοκρατικές διαδικασίες. «Με το κατάλληλο γραφείο η άδεια ήταν εξασφαλισμένη μέσα σε 6 μήνες», μας είπε πρόσωπο με πολύχρονη εμπειρία και ενασχόληση τόσο με τις διαδικασίες αδειοδότησης όσο και με την εγκατάσταση ΑΠΕ. Σε μια συγκεκριμένη περίπτωση επενδυτής «κατάφερε» μέσα σε τρεις μέρες να εξασφαλίσει την άδεια οικοδομής. «Τη μια μέρα κατέθεσε την αίτηση, την δεύτερη εξετάστηκε και την τρίτη πήρε την άδεια στα χέρια του» μας είπε χαρακτηριστικά. Σε άλλες περιπτώσεις κάποιοι που είχαν τον τρόπο φαίνεται να παρέκαμψαν ακόμα και πολεοδομικούς περιορισμούς. Μια τέτοια περίπτωση, όπως μας είπε, είναι επένδυση ΑΠΕ στην Πάφο για την οποία δόθηκε άδεια σε περιοχή που έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο προστατευόμενων φυσικών περιοχών ΝΑΤΟΥΡΑ.
Άδειες χρυσάφι
Το πάρτι που φαίνεται να στήθηκε πέριξ των ΑΠΕ στηρίχθηκε στο πλαίσιο αδειοδότησης, όπως υποστηρίζεται. Γραφεία που ξεπήδησαν μετά την εμφάνιση των ΑΠΕ στην Κύπρο, λέγεται από γνωρίζοντες πως έκαναν περιουσίες. Όπως μας εξηγούσαν, μια άδεια για μια επένδυση ΑΠΕ με τον κανονικό δρόμο στοιχίζει από 20 έως 30 χιλιάδες ευρώ. Κάποια γραφεία εκμεταλλευόμενα πρόσωπα και καταστάσεις έβγαζαν προς πώληση άδειες τις οποίες τα ίδια είχαν εξασφαλίσει, προηγουμένως, με μια απλή μεταβίβαση στον κάθε ενδιαφερόμενο, στη συνέχεια. Συγκεκριμένα άδεια 3 Μεγαβάτ που κόστισε 20 με 30 χιλιάδες ευρώ πουλήθηκε για το ποσό των 360 χιλιάδων ευρώ, τουτέστιν 120 χιλιάδες ευρώ το κάθε Μεγαβάτ. Ο συγκεκριμένος τρόπος απόκτησης έτοιμων αδειών ήταν δημοφιλής σε ξένους επενδυτές οι οποίοι ήθελαν να αποφύγουν τις περίπλοκες και χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει εδώ είναι ποιος είναι ο χρόνος έκδοσης αδειών. Ιδού η απάντηση που λάβαμε. «Δεν υπάρχει καθορισμένη χρονική περίοδος από τη νομοθεσία για να εκδοθεί μια άδεια. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει προθεσμία και ο αρμόδιος λειτουργός έχει ευθύνη. Εδώ για μήνες μπορεί να αναζητείς τον αρμόδιο, να του στέλνεις επιστολές και να είναι χαμένος». Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να προστεθεί ο εντοπισμός προσώπων σε θέσεις κλειδιά του κρατικού μηχανισμού, τα οποία μετακινήθηκαν στον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να προσφέρουν τις υπηρεσίες και τις γνωριμίες τους, στους νέους εργοδότες τους. Σε μια περίπτωση λέγεται πως ήταν κοινό μυστικό στον χώρο των ΑΠΕ πως αρμόδιο πρόσωπο έδωσε πολύτιμη βοήθεια σε συγκεκριμένη εταιρεία στην οποία ήταν εργοδοτούμενο συγγενικό του πρόσωπο.
Η παραγωγή ΑΠΕ
Τα στοιχεία που δίνει η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, με όλες τις τεχνολογίες, είναι επίσης ενδεικτικά για την απόσταση που θα πρέπει να διανύσει το επόμενο διάστημα η Κύπρος. Από το 2016 μέχρι το 2020 τα συστήματα ΑΠΕ που είναι εγκατεστημένα, συμμετέχουν στο ισοζύγιο με ένα ποσοστό που κινείται κάτω του 10% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας ανά κατηγορία. Στο γενικό σύνολο για το 2019 η συμμετοχή των ΑΠΕ ανήλθε στο 16%. Για το Αύγουστο του 2021 η εγγυημένη διατίμηση των αιολικών συστημάτων αντιστοιχούσε στο 3,35% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας, η εγγυημένη διατίμηση των φωτοβολταϊκών συστημάτων στο 2,14% και η αντίστοιχη κατηγορία των συστημάτων βιομάζας στο 0,50%. Πριν από πέντε χρόνια την ίδια περίοδο, τα αιολικά συστήματα είχαν συμμετοχή στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό 2,77%, τα φωτοβολταϊκά στο 1,78% και η βιομάζα στο 0,49%. Οι αναπροσαρμογές που προκύπτουν δείχνουν τα χαμηλά επίπεδα στα οποία κινείται η παραγωγή πράσινης ενέργειας η οποία δεν συμβαδίζει με τις δυνατότητες που υπάρχουν λόγω κλιματολογικών συνθηκών.
H παραγωγή σε νούμερα
Μια απλή ανάγνωση των στοιχείων καταγεγραμμένης παραγωγής ενέργειας κατά το έτος 2019 δείχνει τη σχεδόν καθολική εξάρτηση της Κύπρου από τα συμβατικά καύσιμα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το σύνολο της μεικτής παραγόμενης ενέργειας ανήλθε στις 5.112.723 MWh. Στα επιμέρους στοιχεία που δείχνουν τον καταμερισμό παραγωγής ενέργειας διαπιστώνεται η κυρίαρχη παρουσία που έχει η ΑΗΚ, στο μερίδιο παραγωγής συμπιέζοντας τις ΑΠΕ. Για το 2019 η ΑΗΚ-Παραγωγή συνέβαλε στο ενεργειακό ισοζύγιο με 4.619.130 MWh. Οι παραγωγοί πράσινης ενέργειας σχεδόν 20 χρόνια από τότε που η Κύπρος άρχισε να κινείται στον αστερισμό των ΑΠΕ, παρήγαγαν μόνο 493.130 MWh.
