Kathimerini.gr
Από το ξέσπασμα της πανδημίας, η δημοσιονομική ευελιξία της Ελλάδας ενισχύθηκε με «όχημα» και το Ταμείο Ανάκαμψης, ωστόσο τώρα που οι αμυντικές δαπάνες αυξάνονται τη στιγμή που και οι κοινωνικές δαπάνες «ανεβαίνουν» λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, οι επιλογές δημοσιονομικής πολιτικής και άρα το περιθώριο προσαρμογής σε ενδεχόμενα σοκ περιορίζονται, όπως προειδοποιεί η Moody’s. Αν και αυτό ισχύει για πολλές χώρες στην Ε.Ε., τα κράτη με υψηλά επίπεδα χρέους, σχετικά αδύναμη αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής και σχετικά άκαμπτη δομή δαπανών, όπως η Ελλάδα, θα έχουν μία επιπλέον πρόκληση, αυτήν της διαχείρισης των δημοσιονομικών προτεραιοτήτων.
Οι άκαμπτες δαπάνες
Ειδικότερα, όπως σημειώνει ο οίκος, οι υψηλότερες κεφαλαιουχικές δαπάνες ως απάντηση στο σοκ της πανδημίας δημιούργησαν μεγαλύτερη ευελιξία δαπανών σε ολόκληρη την Ε.Ε., παρέχοντας περιθώριο ελιγμών για την αντιμετώπιση απροσδόκητων αναγκών δαπανών ή ελλειμμάτων εσόδων. Το μερίδιο των άκαμπτων δαπανών στην Ευρωπαϊκή Ενωση μειώθηκε από 74% σε 72% του συνολικού καλαθιού δαπανών. Η Ελλάδα παρουσίασε μεγαλύτερη από τον μέσο όρο μείωση στις άκαμπτες δαπάνες, κατά 7% (στο 72% από 79%), ενώ παράλληλα οι μεγάλες αυξήσεις στις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις αύξησαν το ευέλικτο μερίδιο των δαπανών. Περίπου το 80% των επιχορηγήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης προς την Ελλάδα κατευθύνθηκε, μέσω μεταβιβάσεων, στην εξασφάλιση του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού, στην ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και στην υποστήριξη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση και τις υποδομές για τη βελτίωση του αναπτυξιακού δυναμικού.
Ωστόσο, οι νέες δεσμεύσεις για αμυντικές δαπάνες θα μειώσουν την ευελιξία των δαπανών κατά τα επόμενα δέκα χρόνια, ενισχύοντας τον αρνητικό αντίκτυπο της αύξησης των κοινωνικών δαπανών στην ευελιξία του προϋπολογισμού, τονίζει η Moody’s. «Οι δεσμεύσεις για αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών για την αγορά αμυντικού εξοπλισμού, την έρευνα και ανάπτυξη και τις υποδομές, υπό το πρίσμα της αυξημένης γεωπολιτικής αβεβαιότητας, θα αυξήσουν την ακαμψία των προϋπολογισμών της Ευρωπαϊκής Ενωσης».
Ο οίκος ορίζει την ευελιξία των δαπανών ως την αναλογία μεταξύ του μεριδίου των άκαμπτων (π.χ. πληρωμές τόκων) και των ευέλικτων δαπανών (π.χ. κεφαλαιουχικές δαπάνες) του προϋπολογισμού ενός κράτους, λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένοι τομείς δαπανών είναι πιο δύσκολο να προσαρμοστούν από άλλους. Οι αμυντικές δαπάνες προστίθενται πλέον στις άκαμπτες δαπάνες, καθώς η αυξημένη γεωπολιτική αβεβαιότητα θα περιορίσει την ικανότητα των κυβερνήσεων να μειώσουν τις δαπάνες σε αυτόν τον τομέα.
Η Moody’s αναμένει ότι το μερίδιο των συνολικών δαπανών που θεωρούνται άκαμπτες θα αυξηθεί κατά 2% στην Ε.Ε. έως το 2030. Μέχρι το 2035 θα έχει αυξηθεί κατά 4% (στο 76%), καθώς οι κυβερνήσεις αυξάνουν απότομα τις δαπάνες και τις επενδύσεις που σχετίζονται με τον στρατό. Μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία θα καταγράψουν αύξηση του μεριδίου των άκαμπτων δαπανών κατά περίπου 5%, στο 78%, 79% και 79% αντίστοιχα. Η Μάλτα και η Σουηδία θα διατηρήσουν τη μεγαλύτερη δημοσιονομική ευελιξία (62% και 65%). Για την Ελλάδα προβλέπεται αύξηση 1%, στο 73%.
Το βάρος της άμυνας
Οι δαπάνες για την άμυνα θα αποτελέσουν πολύ πιο σημαντική συνιστώσα της δημοσιονομικής ακαμψίας τα επόμενα δέκα χρόνια, καθώς θα αυξάνονται κατά 15% ετησίως σε ολόκληρη την Ε.Ε., πολύ ταχύτερα από τη μέση ετήσια αύξηση των κοινωνικών δαπανών κατά 3%. Αυτό θα επιδεινώσει τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του χρέους ορισμένων χωρών, ιδίως εκείνων με υψηλά επίπεδα χρέους, καθώς η μείωση της ευελιξίας του προϋπολογισμού μπορεί να περιπλέξει τις προσπάθειες εξυγίανσης των δημοσιονομικών σε περίπτωση σοκ, προειδοποιεί η Moody’s.
«Τα κράτη όπου η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής είναι σχετικά αδύναμη και η δομή των δαπανών σχετικά άκαμπτη, όπως το Βέλγιο, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Γαλλία, θα αντιμετωπίσουν την πρόκληση να διαχειριστούν τις δημοσιονομικές προτεραιότητες ενόψει απρόβλεπτων γεγονότων», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά.
