Ο μεγάλος γρίφος της κεντροδεξιάς ψήφου

Η κίνηση του ΕΛΑΜ να τιμήσει τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ την εβδομάδα που πέρασε, δεν επανέφερε απλώς στο προσκήνιο πως το κόμμα της Ακροδεξιάς οικειοποιείται ή εργαλειοποιεί πολιτικά τον απελευθερωτικό αγώνα του ’55-59. Άνοιξε τη συζήτηση για το εύρος του δεξιού ακροατηρίου και τις διακυμάνσεις του. Μία ματιά να ρίξει κάποιος διαχρονικά στα κόμματα που δημιουργούνται στην Κύπρο και τις θέσεις που εκφράζουν, διαπιστώνει ότι κινούνται όλα πλην του ΑΚΕΛ δεξιά. Και αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι το συντριπτικό μέρος της κυπριακής κοινωνίας ήταν συντηρητικό και δεξιό, με αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός για την κατάκτηση των συγκεκριμένων ψηφοφόρων να είναι μεγάλος. Το ερώτημα λοιπόν είναι ποιοι πλέον διεκδικούν τηδεξιά ψήφο και ποιο μπορεί τελικά να είναι το εν δυνάμει ακροατήριο του ΕΛΑΜ. Αφορμή για τη νέα αυτή συζήτηση υπήρξε η παρουσία, στην εκδήλωση για την ΕΟΚΑ που οργάνωσε το ΕΛΑΜ,του προέδρου του ΕΟΑ Λευκωσίας Κωνσταντίνου Γιωρκάτζη και του πρώην πρόεδρουτου ΔΗΣΥ και αδελφού του ήρωα Κυριάκου Μάτση, Γιαννάκη Μάτση. Μπορεί λοιπόν το ΕΛΑΜ να αποκτήσει πλέον έρεισμα και στην Κεντροδεξιά; Η κανονικοποίησή του και η αλίευση της ευρύτερης δεξιάς ψήφου από το ΕΛΑΜ έχει ήδη κινητοποιήσει τόσο τον ΔΗΣΥ που φαίνεται να επηρεάζεται περισσότερο από όλους, αλλά και τον ενδιάμεσο χώρο για τον οποίο σε αυτές τις εκλογές τίθεται θέμα επιβίωσής του. Τον δικό του ρόλο στο σενάριο ενδυνάμωσης του ΕΛΑΜ φαίνεται πως θα παίξει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης, αν είτε ακούσια είτε συνειδητά υποβοηθήσει με τον τρόπο του το κόμμα της Ακροδεξιάς.

Η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη πιέζεται ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα από τις δημοσκοπήσεις που παρουσιάζουν ένα μεγάλο ποσοστό των ψηφοφόρων απογοητευμένο από τη διακυβέρνηση. Δεν είναι τυχαίο ότι τελευταίως συζητείται στο εσωτερικό το ενδεχόμενο ανασχηματισμού, καθώς ο Πρόεδρος βλέπει υπουργούς να μην αποδίδουν όσο ο ίδιος θα ήθελε και να του προκαλούν περαιτέρω φθορά. Το πλάνο συμπόρευσης με τον ΔΗΣΥ δεν του βγήκε, ενώ παράλληλα πιέζεται και εξαιτίας της απουσίας στελεχών που να μπορούν να υπερασπιστούν το έργο της, καθώς οι σχέσεις με τους συγκυβερνώντες είναι ανύπαρκτες. Σε αυτό το πολιτικό περιβάλλον ενισχύονται οι συζητήσεις για το κατά πόσο ο Πρόεδρος υποβοηθά με τη στάση του το ΕΛΑΜ. Υπήρξαν ΔΗΚΟϊκά στελέχη που εξέφρασαν παράπονο και στον ίδιο αλλά και στον στενό του περίγυρο πως στις απερχόμενες ευρωεκλογές ο Πρόεδρος όχι μόνο δεν βοήθησε τα συγκυβερνώντα κόμματα με συγκεκριμένες προτάσεις, ενέργειες και με μία άτυπη καθοδήγηση του περίγυρού του, αλλά εμμέσως στήριξε το ΕΛΑΜ. Και αυτό γιατί, όπως υποστήριζαν, μεταξύ άλλων, μέλη της φρουράς του είχαν στηρίξει το κόμμα της Ακροδεξιάς και συγκεκριμένα τον Μάριο Πελεκάνο. Για κάποιους δεν θεωρείται καθόλου τυχαία η επιλογή του φιλοχουντικού Κωσταλιά στο ΤΕΠΑΚ. Υπάρχει, ωστόσο, και ο αντίλογος σε όλο αυτό. Πέραν του ότι ο Ενδιάμεσος προσπαθεί να αποσείσει την ευθύνη του κακού αποτελέσματος και να το μετακυλήσει στον Νίκο Χριστοδουλίδη, αυτό που λέγεται έντονα είναι ότι ο Πρόεδρος, και λόγω ιδιοσυγκρασίας αλλά και λόγω του θεσμού που εκπροσωπεί, δεν θα μπορούσε να επιβάλει στον περίγυρό του τι να ψηφίσει ή να μην ψηφίσει.

Οι μεγάλοι χαμένοι

Τα συγκυβερνώντα κόμματα θεωρούνται οι μεγάλοι χαμένοι, αν ληφθούν υπόψη τόσο τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών όσο και τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων σήμερα. Είχαν προβλήματα που ήθελαν να κρύψουν κάτω από το χαλί συμπορευόμενοι με τον Νίκο Χριστοδουλίδη στις προεδρικές εκλογές του 2023, όμως η κατάσταση επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, αντί να επωφελούνται από την εξουσία. Είχαν κάνει άλλωστε μία κακή εκτίμηση. Το ΔΗΚΟ, κυρίως, υπολόγιζε ότι με δεδομένο ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν θα δημιουργούσε κόμμα, οι Συναγερμικοί του ψηφοφόροι θα στρέφονταν προς το ΔΗΚΟ, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί στη συνέχεια και να μεγαλώσει. Αυτό που διαπιστώνεται, ωστόσο, είναι πως οι Συναγερμικοί ψηφοφόροι του Νίκου Χριστοδουλίδη, νιώθουν πιο άνετα να στηρίξουν το ΕΛΑΜ αντί κόμματα του ενδιάμεσου χώρου. Οι λόγοι βεβαίως ποικίλλουν και συνδέονται κυρίως με το γεγονός ότι για χρόνια επικρατούσε μία σύγχυση κατά πόσο το ΕΛΑΜ είναι κόμμα με διαφορετική φιλοσοφία και γραμμή από τον ΔΗΣΥ, ή αν είναι παραλλαγή του ΔΗΣΥ με πιο σκληρές θέσεις, που αποτελεί έναν εν δυνάμει σύμμαχό του στη δεύτερη Κυριακή.

Η άτυπη συνεννόηση

Μετά και τη διαγραφή των Συναγερμικών υπουργών η φημολογία ότι το περιβάλλον του Νίκου Χριστοδουλίδη στηρίζει εμμέσως το κόμμα της Ακροδεξιάς έχει ενισχυθεί, ιδιαίτερα αφότου ο Νίκος Χριστοδουλίδης κατέστησε σαφές στον περίγυρό του ότι δεν θα προχωρήσει στη δημιουργία κόμματος. Πέραν του ότι ο στενός συνεργάτης του Νίκου Χριστοδουλίδη, Ανδρέας Παπαχαραλάμπους –βιβλίο του οποίου θα παρουσιάσει ο Πρόεδρος τη Δευτέρα– θα ανακοινώσει την προσχώρησή του στο ΕΛΑΜ, ή ότι ο Ευγένιος Χαμπουλλάς που στήριξε τουλάχιστον στον β΄ γύρο τον Νίκο Χριστοδουλίδη προσχώρησε πρόσφατα, υπάρχουν υποστηρικτές του Προέδρου που στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μιλούν ανοικτά και θερμά για το ΕΛΑΜ, χαρακτηρίζοντάς το το κόμμα που εκφράζει την εθνικοφροσύνη και τη νέα Κεντροδεξιά. Όμως και στελέχη των συγκυβερνώντων κομμάτων αναφέρουν με παράπονο πως υπάρχει δίοδος επικοινωνίας στελεχών του ΕΛΑΜ με συγκεκριμένο πρόσωπο στο Προεδρικό για συνεννόηση σε συγκεκριμένα ζητήματα και μικροεξυπηρετήσεις. Δεν περνά άλλωστε απαρατήρητο το γεγονός ότι ελάχιστες ήταν οι φορές που το ΕΛΑΜ επέκρινε την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη για πολιτικές της. Έχει για παράδειγμα στηρίξει πλήρως την εξωτερική πολιτική του Νίκου Χριστοδουλίδη σε ό,τι αφορά τη στροφή προς τις ΗΠΑ και τη συστράτευση με το Ισραήλ. Ούτε βεβαίως αγνοείται το γεγονός ότι μέλη της κυβέρνησης, όταν ερωτηθούν αν αποκλείουν τη συνεργασία με το ΕΛΑΜ αποφεύγουν να δώσουν ξεκάθαρη απάντηση. Κάποιοι υπουργοί αναφέρουν ότι το ΕΛΑΜ είναι ιδιαίτερα βοηθητικό στη Βουλή σε συγκεκριμένες επιτροπές και άλλοι θεωρούν πως μία τέτοια τοποθέτηση αποκλείει ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του ΕΛΑΜ, οι οποίοι δεν είναι φασίστες αλλά ψηφοφόροι, ή εν δυνάμει ψηφοφόροι της κυβέρνησης.

Η τιμωρία του ΔΗΣΥ και οι δούρειοι ίπποι

Στην κυβέρνηση υπάρχει η πολιτική εκτίμηση βεβαίως πως η ενίσχυση ΕΛΑΜ σημαίνει παράλληλα και αποδυνάμωση του Δημοκρατικού Συναγερμού. Η μείωση των ποσοστών του ΔΗΣΥ και η μετακίνηση Συναγερμικών ψηφοφόρων δεξιότερα, εκτιμάται ότι θα καταστήσει την ηγεσία του ΔΗΣΥ πιο ευάλωτη. Να δει δηλαδή τη μείωση των ποσοστών του κόμματος ως μήνυμα απαρέσκειας της βάσης για τις διαγραφές των υπουργών, αλλά και την παραμονή του κόμματος στην αντιπολίτευση και να κάνει πιθανότατα δεύτερες σκέψεις. Είτε αυτό συνεπάγεται με προσχώρηση του Συναγερμού στην κυβέρνηση, είτε στήριξη του Νίκου Χριστοδουλίδη το 2028 με αντάλλαγμα να στηρίξει στη συνέχεια ο ίδιος τον υποψήφιο του ΔΗΣΥ για το 2033. Για τα περισσότερα συναγερμικά στελέχη, κάτι τέτοιο θεωρείται μεγάλος ευσεβοποθισμός της κυβέρνησης. Σημειώνουν άλλωστε πως τέτοια ανακολουθία–δεδομένου ότι πρόσφατα η ηγεσία πιέστηκε από στελέχη να διαγράψει τους Συναγερμικούς υπουργούς– θα σημάνει το τέλος της αξιοπιστίας του κόμματος. Σίγουρα, πάντως, ένα χαμηλό ποσοστό του ΔΗΣΥ στις επικείμενες εκλογές ενδεχομένως να φθείρει την Αννίτα Δημητρίου, η οποία αυτή τη στιγμή θεωρείται η κύρια αντίπαλος του Προέδρου της Δημοκρατίας και η πιο δημοφιλής αρχηγός κόμματος. Και αυτή την πτυχή σίγουρα δεν την παραβλέπει ο Νίκος Χριστοδουλίδης.

Και ενώ ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει λόγους να επιδιώκει την ενίσχυση του ΕΛΑΜ, το ερώτημα είναι αν σε αυτό το νέο πολιτικό περιβάλλον υπάρχει χώρος για συνεργασία του ΕΛΑΜ με την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη. Το ΕΛΑΜ έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια καθώς έχει παρουσιαστεί ως κόμμα απέναντι στο σύστημα. Πλέον, ακολουθεί το μοντέλο άλλων ακροδεξιών κομμάτων που επιχειρούν να γίνουν mainstream, ενώ η ηγεσία του έχει ξεκαθαρίσει πως βλέπει ως πρότυπο πλέον το μοντέλο του κόμματος της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι. Σε αυτό το πλαίσιο το ΕΛΑΜ έχει επιχειρήσει να διαγράψει οτιδήποτε αφορά το παρελθόν του και τους δεσμούς του με τη Χρυσή Αυγή. Αντιθέτως έχει ξεκαθαρίσει πως στόχος είναι να γίνει κόμμα εξουσίας. Το ερώτημα είναι πώς μπορεί να πετύχει κάτι τέτοιο.

Η παρουσία πρώην στελεχών του ΔΗΣΥ δίνει στο ΕΛΑΜ κατά κάποιο τρόπο εκείνη τη νομιμοποίηση που βοηθά να παρουσιαστεί ως κόμμα της λαϊκής δεξιάς, ενώ παράλληλα βοηθά και όσους επιδιώκουν να συνεργαστούν στο μέλλον μαζί του. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης θα επιθυμούσε τουλάχιστον την ανεπίσημη στήριξη του ΕΛΑΜ, όπως λέγεται ότι έγινε οργανωμένα κατά τη διάρκεια του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών. Με την ισχυρή παρουσία πρώην αξιωματούχων, συναγερμικών στελεχών επωφελούνται δύο μέρη: Το ΕΛΑΜ κανονικοποιείται, όπως άλλωστε επιδιώκει στα μάτια του κόσμου και την ίδια στιγμή αποενοχοποιείται σταδιακά η συνεργασία με την Ακροδεξιά. Για την κυβέρνηση βεβαίως έχει μία πρόσθετη σημασία. Μπορεί η παρουσία τους να αλλάξει τις εσωκομματικές ισορροπίες και να γείρει την πλάστιγγα υπέρ της υποψηφιότητας Νίκου Χριστοδουλίδη για το 2028. Θα δημιουργήσει έτσι έναν νέο σύμμαχο πρώτα στη Βουλή αντικαθιστώντας κατ’ επέκταση τον ρόλο των υφιστάμενων συγκυβερνώντων κομμάτων και στη συνέχεια για τις προεδρικές του 2028. Το ερώτημα είναι αν το ΕΛΑΜ θα μπορούσε να στηρίξει επίσημα την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ή οποιαδήποτε άλλη, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα έπαιζε το αντισυστημικό χαρτί. Υπάρχει ωστόσο και η εκτίμηση πως η σύμπλευση ΕΛΑΜ με τον Νίκο Χριστοδουλίδη αποτελεί αυτοχειρία για το κόμμα. Και αυτό γιατί σε μία εποχή που το κόμμα της Ακροδεξιάς συνεχώς ενισχύεται δεν έχει λόγο να στηρίξει έναν λαβωμένο –βάσει των δημοσκοπήσεων– Πρόεδρο και να φθαρεί από αυτόν.

Η εργαλειοποίηση και οι κράχτες

Βάσει αυτού του συλλογισμού εκτιμάται πως το ΕΛΑΜ εργαλειοποιεί πρώην Συναγερμικούς ως κράχτες που θα το νομιμοποιήσουν, θα φέρουν την κεντροδεξιά ψήφο κοντά, αλλά δεν θα αγγίξουν το DNA του κόμματος. Και αυτό γιατί ο σκληρός πυρήνας του κόμματος ίσως είναι ακόμη πολύ πιο ισχυρός για να μεταλλαχθεί από την παρουσία αυτών των προσώπων. Φάνηκε στην περίπτωση των απερχόμενων εκλογών, όταν ο σκληρός κομματικός Γεάδης Γεάδη άφησε πίσω του τον προβεβλημένο πρώην κυβερνητικό εκπρόσωπο και αντιπρόεδρο του ΔΗΣΥ Μάριο Πελεκάνο και τα εν πολλοίς άγνωστα για τον υπόλοιπο κόσμο στελέχη του ΕΛΑΜ Λίνος Χατζηγεωργίου και Πόλυς Ανωγυριάτης άφησαν κατά πολύ πίσω τον πρώην χρηματοοικονομικό επίτροπο Παύλο Ιωάννου.

Αγνοώντας τη φιλελεύθερη πτέρυγα

Τη σημαντική άνοδο που καταγράφει δημοσκοπικά το ΕΛΑΜ αλλά και το φλερτ Χριστοδουλιδικών μαζί του, παρακολουθεί εδώ και καιρό με ανησυχία ο ΔΗΣΥ. Η Αννίτα Δημητρίου αντιλαμβάνεται πως η επικείμενη εκλογική μάχη θα καθορίσει τη δική της κυριαρχία στο πολιτικό παιχνίδι και γνωρίζει καλά πως με άξονα τις προεδρικές του 2028 κανένας δεν θέλει ένα καλό αποτέλεσμα του ΔΗΣΥ το 2026. Σε αυτό το πλαίσιο έχει ξεκινήσει μία μάχη συγκράτησης ψηφοφόρων. Δεν είναι καθόλου τυχαία συνεπώς η συντηρητικότερη πλεύση της ηγεσίας. Έχει δώσει έμφαση στα εθνικά μνημόσυνα, στα σύμβολα, έχει προσπαθήσει να συσφίξει σχέσεις με τους Συνδέσμους Αγωνιστών. Την ίδια στιγμή έχει αλλάξει άρδην θέση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως για παράδειγμα δικαιώματα που αφορούν τους ΛΟΑΤΚΙ καθότι θεωρούν ότι θα προκαλέσουν ζημιά στο ακροατήριό τους. Η αλήθεια είναι πως ο ΔΗΣΥ εδώ και καιρό έχει υποβαθμίσει τον κίνδυνο του ΕΛΑΜ, προκαλώντας σύγχυση αν πρόκειται για μία χρυσή εφεδρεία και εν δυνάμει σύμμαχο ή ένα κόμμα με σαφώς διαφορετική φιλοσοφία. Σε αυτό το πλαίσιο η Λαϊκή Δεξιά, που ψήφιζε μέχρι σήμερα ΔΗΣΥ, δεν νιώθει άβολα να μετακινηθεί προς το ΕΛΑΜ. Το μεγάλο ζήτημα όμως για την ηγεσία του ΔΗΣΥ είναι ότι επικεντρώθηκε στις διαρροές που έχει προς το ΕΛΑΜ αγνοώντας πλήρως τον μετριοπαθή δεξιό ψηφοφόρο. Πράγματι, η πλειοψηφία του ΔΗΣΥ αποτελείται από τη λαϊκή δεξιά, όμως φαίνεται να αγνοεί τη φιλελεύθερη πτέρυγα. Για χρόνια αυτές οι δύο τάσεις ήταν σημαντικές και αλληλοσυμπληρώνονταν. Αυτό που φαίνεται να αγνοεί ο ΔΗΣΥ είναι ότι με τη συντηρητικότερη στάση του χάνει παράλληλα και το φιλελεύθερο ακροατήριο που είχε μειωθεί δραστικά τα τελευταία χρόνια. Τόσο εξαιτίας των παλινωδιών στο Κυπριακό, των σκανδάλων επί διακυβέρνησης Αναστασιάδη αλλά και την απώλεια της ταυτότητας του ΔΗΣΥ. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στις συζητήσεις για το ψηφοδέλτιο των βουλευτικών εκλογών, η Πινδάρου δυσκολεύεται να εντοπίσει εκπρόσωπο είτε της αστικής Λευκωσίας είτε της φιλελεύθερης πτέρυγας. Αυτό αντανακλά και το μεγάλο πρόβλημα που έχει ο ΔΗΣΥ στο άλλοτε προπύργιό του, τη Λευκωσία. Αυτό που θα πρέπει να απαντήσει η Πινδάρου το επόμενο διάστημα δεν είναι η ανακοπή ψήφων προς το ΕΛΑΜ, αλλά πώς το κόμμα θα συγκρατήσει τον μετριοπαθή δεξιό ψηφοφόρο που ψάχνει στέγη, αλλά και να επαναφέρει πίσω εκείνο το φιλελεύθερο κομμάτι που έχασε.