ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Αυτό το Νομπέλ ποιος θα το πάρει;

Η αναζήτηση των φαβορί και των αουτσάιντερ του επικείμενου Νομπέλ Λογοτεχνίας

Kathimerini.gr

ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΖΩΗ

Διανύουμε εκείνη την εποχή του χρόνου που το λογοτεχνικό σινάφι κάθε χώρας επιδίδεται σε μια παλιά του συνήθεια: την αναζήτηση των φαβορί και των αουτσάιντερ του επικείμενου Νομπέλ Λογοτεχνίας. Τα σχετικά ρεπορτάζ (αλλά και τα γραφεία στοιχημάτων, που δραστηριοποιούνται και σε αυτόν τον τομέα), όμως, δεν βοηθούν ακριβώς: Τα ονόματα που αναφέρονται, των Μαρίς Κοντέ, Λιουντμίλα Ουλίτσκαγια, Χαρούκι Μουρακάμι, Μάργκαρετ Ατγουντ, Νγκούγκι γουά Θιόνγκο, Κο Ουν και Γιαν Λιάνκε, αλλά και εκείνα των Τζαμάικα Κίνκεϊντ, Μισέλ Ουελμπέκ, Τζόις Κάρολ Οουτς, Νταβίντ Γκρόσμαν και Αν Κάρσον, αν δεν σε κάνουν να αμφισβητείς την αναγνωστική επάρκειά σου, τότε θολώνουν μια εικόνα που, ειδικά από την αναπάντεχη βράβευση του Μπομπ Ντίλαν κι έπειτα, μόνο ξεκάθαρη δεν είναι.

Στη φετινή νομπελική εξίσωση ίσως προστεθεί και μια εξωλογοτεχνική μεταβλητή, λόγω του σκανδάλου σεξουαλικής κακοποίησης που είχε ξεσπάσει στη Σουηδική Ακαδημία το 2017 και είχε οδηγήσει στην αναβολή της απονομής του 2018. Φανερώνουν, άραγε, όλα αυτά κάποια τάση που θα επηρεάσει τη μεθαυριανή ανακοίνωση; Ή οι εκτιμήσεις είναι, ως συνήθως, παρακινδυνευμένες;

«Το 2020 είναι ίσως η πιο παράξενη χρονιά του 21ου αιώνα», σχολιάζει η εκδότρια Αννα Πατάκη. «Με τόσες ανατροπές, το σκάνδαλο που αναφέρετε μοιάζει, ευτυχώς κατά τη γνώμη μου, ήδη παλιό. Το Νομπέλ Λογοτεχνίας είναι το σημαντικότερο βραβείο λόγου διεθνώς και μπορεί κάθε χρόνο κάποιοι να απογοητευόμαστε, να διαφωνούμε, να εκπλησσόμαστε, όλοι όμως περιμένουμε την ανακοίνωση», τονίζει. Εχει η ίδια κάποιες εκτιμήσεις ή προσδοκίες; Η απάντησή της, αφού πρώτα χαρακτηρίσει ως τραβηγμένες τις «γεωπολιτικές» αναλύσεις του βραβείου και εκφραστεί θετικά για τις πρόσφατες «λοξές» επιλογές του Ντίλαν και της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, είναι σαφής: «Θα ήθελα πολύ να δοθεί στον Σύρο ποιητή Αδωνι», λέει. «Κουβαλάει το παρελθόν του αραβικού κόσμου και το αναστοχάζεται με προσωπικό και καθαρά ποιητικό τρόπο. Επίσης, έχω πάντα την προσδοκία για ένα νέο δικό μας Νομπέλ. Κάθε φορά που μεταφράζεται κάποιος σημαντικός Ελληνας συγγραφέας σκέφτομαι πως ίσως μπαίνει στο ραντάρ της Ακαδημίας».

Ο Αργύρης Καστανιώτης των ομώνυμων εκδόσεων προτιμά τον Ιταλό Κλαούντιο Μάγκρις, τον Ιρλανδό Τζον Μπάνβιλ, τη Ρωσίδα Λιουντμίλα Ουλίτσκαγια και τον Κενυάτη Νγκούγκι γουά Θιόνγκο. Ωστόσο, σημειώνει ότι, πέρυσι, ο σημερινός πρόεδρος της επιτροπής των Νομπέλ Λογοτεχνίας είχε αποκαλέσει τις επιλογές της Σουηδικής Ακαδημίας ως «ευρωκεντρικές» και «ανδροκεντρικές», κάτι που ίσως επηρεάσει τη φετινή απόφαση. Η τελευταία φορά επίσης που βραβεύτηκε η ποίηση ήταν στο πρόσωπο του Τούμας Τράνστρεμερ το 2011, ενώ υπάρχουν και λογοτεχνίες (του Ιράν, της Κορέας, της Αργεντινής) που δεν έχουν βραβευτεί ποτέ. «Ο αραβόφωνος κόσμος έχει τιμηθεί μόνο μία φορά», συνεχίζει. «Μπορεί όμως να δούμε και μια έκπληξη, μια προσωπικότητα των γραμμάτων μιας “μικρής” χώρας ή γλώσσας που θα μας εξωθήσει να ανακαλύψουμε, να διαβάσουμε και να εκτιμήσουμε κάτι που ενδεχομένως δεν ξέραμε».

Σύμφωνα με την Εύα Καραϊτίδη της Εστίας, έχουμε να κάνουμε με ένα βραβείο που αναδεικνύει παγκοσμίως τον ρόλο του συγγραφέα και προωθεί την ανάγνωση: αυτά είναι τα βασικά, αλλά θετικά στοιχεία του. Πέραν τούτου, ενώ τα τελευταία χρόνια εντυπωσιάζεται ευχάριστα από βραβεύσεις εκτός του λογοτεχνικού κανόνα, η εκδότρια θα ήθελε μεν να τιμηθούν με το Νομπέλ ο Τσέχος Μίλαν Κούντερα ή ο Γάλλος Μισέλ Ουελμπέκ, στον δεύτερο όμως δεν δίνει πολλές ελπίδες. «Θα ήταν πολύ αιρετική επιλογή για τη Σουηδική Ακαδημία», εξηγεί. «Του έχουν κολλήσει διάφορα προσωνύμια, όπως “αντιδραστικός”. Εγώ βλέπω ένα εξαιρετικά διαυγές μυαλό που δεν ταυτίζεται με όσα γράφει. Δεν χαϊδεύει αυτιά, είναι γεγονός. Αν αυτό δεν αρέσει στους πολιτικώς ορθά σκεπτόμενους, είναι άλλο θέμα».

Ο Κώστας Δαρδανός του Gutenberg μάλλον δεν θα διαφωνούσε. «Στα βραβεία επικρατεί μια επιβολή πολιτικής ορθότητας», επισημαίνει. «Μια τάση να εντάξουμε θέματα κοινωνικά, φύλου, ταυτότητας, φυλής, αυτό στο οποίο αντιδρούσε ο Χάρολντ Μπλουμ, ο κορυφαίος κριτικός λογοτεχνίας. Αλίμονο όμως αν δεν υπάρχει κάποιος λογοτεχνικός κανόνας – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αποκλείστηκαν ομάδες στο παρελθόν. Ειδάλλως θα είναι σαν να λέει ένας πρωτοεμφανιζόμενος ποιητής “τι διαφέρω εγώ από τον Ομηρο”. Αρκεί όμως να καταγράψεις το γίγνεσθαι της εποχής για να πάρεις το Νομπέλ; Το στοιχείο που εντάσσει ένα έργο στον κανόνα της τέχνης του είναι η επιδραστικότητά του και ο χρόνος. Γιατί μας απασχολεί η Ιλιάδα, της οποίας το γίγνεσθαι δεν μας αφορά; Τα παγκόσμια έργα μιλούν για το αρχέτυπο του ανθρώπου, όχι ως πειθαναγκασμό, αλλά ως μαγνήτη έμπνευσης. Θέτουν ερωτήματα όπως “γιατί ζούμε και γιατί αξίζει να πεθάνουμε”. Αυτό θα έπρεπε να είναι το κριτήριο των Νομπέλ».

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Βιβλίο: Τελευταία Ενημέρωση