ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ενα αυτοκίνητο που απελευθερώνει από δεσμά και καταναγκασμούς

Παροξυσμικό, φρενήρες, φετιχιστικό και γκροτέσκο, το «Crash» –που κυκλοφόρησε πρόσφατα δεν είναι ένα τυπικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας

Kathimerini.gr

ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΚΩΤΣΙΟΥ

Βία, θάνατος και σεξουαλικότητα συνυφαίνονται αξεχώριστα στο «Crash» (1973) του σπουδαίου Βρετανού συγγραφέα Τζέιμς Μπάλαρντ (1930-2009), φτιάχνοντας έναν ιστό προχωρημένης νοσηρότητας που παγιδεύει τα πρόσωπα σε μια δίνη επαναλαμβανόμενης παράνοιας. Παροξυσμικό, φρενήρες, φετιχιστικό και γκροτέσκο, το «Crash» –που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος σε μετάφραση Γιώργου-Ικαρου Μπαμπασάκη και Σώτης Τριανταφύλλου–, δεν είναι ένα τυπικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Τοποθετημένο στο Λονδίνο του ’60, επιχειρεί μια ακραία και παθιασμένη διερεύνηση των αλλοιώσεων που υφίσταται η ανθρώπινη ψυχή σε συνθήκες καλπάζουσας τεχνολογικής ανάπτυξης και μιλά για τον σφιχτό εναγκαλισμό έρωτα και θανάτου μέσα στο ψυχρό και απρόσωπο αστικό τοπίο της δυτικής μητρόπολης.

Αφηγητής είναι ο παραγωγός τηλεοπτικών διαφημίσεων Τζέιμς Μπάλαρντ, συνονόματος του συγγραφέα, που, μετά ένα σοβαρό τροχαίο, αρχίζει να αντιμετωπίζει πρόσωπα και πράγματα μέσα από μια παραμορφωτική οπτική. Καθοριστικής σημασίας είναι για τον Τζέιμς-αφηγητή η συνάντησή του με τον Βον, έναν διαταραγμένο επιστήμονα, γκουρού και προφήτη, που μελετά επισταμένως τα τροχαία ατυχήματα και αντλεί ηδονή από τις μακάβριες ενασχολήσεις του με συγκρούσεις, θύματα, πτώματα, τραύματα και όλα τα συναφή. Ο Βον αρέσκεται να φωτογραφίζει μανιωδώς κατεστραμμένα αυτοκίνητα και εγκλωβισμένους επιβάτες, νεκρούς ή ζωντανούς, παρακωλύοντας με τη δραστηριότητά του αυτή ακόμα και το έργο των σωστικών συνεργείων.

Επιπλέον, βρίσκει σεξουαλικά ενδιαφέρουσα και εξόχως διεγερτική όλη αυτή τη βαριά ατμόσφαιρα των βίαιων θανάτων, των ακρωτηριασμών και των ανοιχτών τραυμάτων μέσα στο περιβάλλον των διαλυμένων αυτοκινήτων. Οι αναρίθμητες ουλές του σε πρόσωπο και σώμα, «που έμοιαζαν χαραγμένες με σκαρπέλο και σμίλη, φαινομενικά στερούνταν νοήματος, ωστόσο φανέρωναν τον κοφτερό εναγκαλισμό του με κάποιο τρακαρισμένο αυτοκίνητο, μια σφηνοειδής γραφή από σπασμένα καντράν, μοχλούς ταχυτήτων και διακόπτες φώτων πάνω στο δέρμα του. Ολα μαζί συνέθεταν μια ακριβή γλώσσα πόνου και αίσθησης, ερωτισμού και επιθυμίας».

Στο «Crash», η σχέση με το φετιχοποιημένο αυτοκίνητο, που σε παλαιότερες εποχές συνόψιζε ίσως την αιχμή της τεχνολογίας, περιγράφεται με τους όρους της απόλυτης αλλοτρίωσης. Τα πρόσωπα παρουσιάζονται ως προεκτάσεις και εξαρτήματα της μηχανής και ενίοτε χάνουν εντελώς τον ανθρώπινο χαρακτήρα τους για να μεταβληθούν σε απολύτως μηχανοποιημένες οντότητες, χωρίς ψυχή και υπόσταση. Για τον Μπάλαρντ-συγγραφέα, η επιστημονική φαντασία έρχεται να πραγματοποιήσει το όνειρο του ανθρώπινου σώματος να γίνει μηχανή.

Στο «Crash» δεν υπάρχουν συναισθήματα και συγκινήσεις παρά μόνο μια κραταιά επιθυμία, που υπαγορεύει επιτακτικά και με κάθε τίμημα την ικανοποίησή της, όσο παράλογη κι αν είναι. Πρόκειται για μια επιθυμία επιθετική και ασίγαστη, επιθυμία καταστροφής και αυτο-καταστροφής, που καταβροχθίζει στο πέρασμά της το καθετί. Φορέας αυτής της αδηφάγου επιθυμίας είναι κυρίως ο ψυχοπαθητικός Βον, που δεν αναγνωρίζει καμιά ανθρώπινη αξία και χρησιμοποιεί τους ανθρώπους ως αντικείμενα για την επίτευξη των σκοπών του. Την εποχή που γράφτηκε το «Crash», ήταν ακόμα νωπές οι εικόνες από τον θεαματικό θάνατο του νεαρού Τζέιν Ντιν σε τροχαίο αλλά και από την, κινηματογραφικού τύπου, εκτέλεση του Κένεντι πάνω στην εν κινήσει προεδρική λιμουζίνα. Ο Βον εμπνέεται ποικιλοτρόπως από τους εμβληματικούς αυτούς θανάτους, που γίνονται τα αμετακίνητα σημεία αναφοράς του και τον στοιχειώνουν εμμονικά. Για τον ίδιο και την παρέα του, το αυτοκίνητο απελευθερώνει από πάσης φύσεως φραγμούς, δεσμά και καταναγκασμούς και οδηγεί σε έναν τόπο όπου δεν ισχύουν κανόνες και περιορισμοί. Η όλη εμπειρία αποκτά έτσι τον χαρακτήρα μιας τελετουργίας με ολοδικό της τυπικό, ενώ οι «μύστες» αναγνωρίζουν πάνω στην αιματηρή σύγκρουση τα κρυφά σημάδια μιας θυσίας με ιδιαίτερο νόημα, που τους οδηγεί σε μια άλλου είδους συνειδητότητα.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμιά αξία και γίνεται απλώς το εργαλείο για να καταστεί δυνατή η πρόσβαση στο απόλυτο βίωμα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τζέιμς-αφηγητής, μετά ένα σοβαρό τροχαίο που λειτουργεί ως καταλύτης, αρχίζει να εξερευνά τις ερωτικές δυνατότητες του σώματός του και να ανακαλύπτει ή να επινοεί πτυχές του εαυτού του έως τότε εντελώς άδηλες.

Οι περίεργοι έρωτες του «Crash», αλλεπάλληλοι και δοσμένοι πορνογραφικά, εκδηλώνονται μέσα σε ένα πεδίο ρυπαρότητας και ψυχαναγκασμού, όπου κυριαρχούν η παράβαση και η κραιπάλη. Το σεξ, ένα σπάταλο κι απελπισμένο ξόδεμα ψυχής και σώματος, είναι κι αυτό μία ακόμη εμπειρία εκστατικού «θανάτου» και υπέρβασης λειτουργώντας σαν τελετουργική θυσία του «εγώ». Κατά τον Μπατάιγ, με την κατάλυση και την εξαφάνιση των ορίων του ατομικού εγώ, που επιτυγχάνεται στο σεξ, συντελείται ο περίφημος «μικρός θάνατος», που προαναγγέλλει αλλά και ξορκίζει τον πραγματικό. Το «Crash», που ευτύχησε να μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ, εξελίσσεται σαν μια επεισοδιακή ακολουθία πραγματικών και συμβολικών θανάτων μέσα σε ένα επίμονα ερωτοπαθές και μακάβριο σκηνικό, ενώ η ζωή των πρωταγωνιστών φαντάζει εντελώς κενή και στερημένη νοήματος.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Βιβλίο: Τελευταία Ενημέρωση

X