Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο θεσμός των βραβείων του Γαστρονόμου έχει καταξιωθεί στις συνειδήσεις των παραγωγών και αυτό είναι ένα σημαντικό κέρδος. Βέβαια, μία ακόμη σημαντική κατάκτηση του Θεσμού είναι η ανάδειξη και η προώθηση γεωργικών ή άλλων προϊόντων, ξεχασμένων ποικιλιών σταφυλιού, καθώς και πρωτοπόρων καλλιεργειών. Με γνώμονα τα παραπάνω τα βραβεία του Γαστρονόμου συνεχίζουν για έβδομη χρονιά να «ποντάρουν» στην κυπριακή γη και τους ανθρώπους της.
Το χαλλούμι μας
Μία από τις σταθερές κατηγορίες των βραβείων του Γαστρονόμου είναι αυτή του χαλλουμιού, ενός προϊόντος μετωνυμικό της ίδιας της Κύπρου. Η ιστορία του λίγο πολύ γνωστή, αλλά εν όψει των βραβείων ας θυμηθούμε μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία για το τυρί της Κύπρου, που όμοιό του δεν βρίσκεις, καθώς λένε… Συγκεκριμένα στοιχεία για το τυρί αυτό δεν υπάρχουν, τουλάχιστον πριν από τον 19ο αιώνα. Ωστόσο, τις πρώτες αναφορές σε αυτό το είδος τυριού τις έχουμε μετά τον 16ο αιώνα, συγκεκριμένα το 1554, από τον Φλώριο Βουστρώνιο, ο οποίος μας λέει ότι «Li calumi per tutto Mazzo. El tracana per tutto Luio», δηλαδή ότι χαλλούμια παρασκευάζονται όλον τον Μάιο και ο τραχανάς τον Ιούλιο. Η δεύτερη πληροφορία, που χρονολογείται το 1556, έρχεται από τον Leonardo Donà, γιο του κυβερνήτη της Κύπρου, ο οποίος σημειώνει τη λέξη «calumi» σε χειρόγραφο του κείμενο.
Ο Ηλίας του Πέζαρο, ο οποίος έμεινε στην Αμμόχωστο το 1563 αναφέρει, χωρίς να δίνει όνομα, ότι το τοπικό τυρί είναι ανάμειξη αιγοπρόβειου και αγελαδινού γάλακτος, το οποίο ωστόσο δεν διατηρείται. Ο δε περιηγητής Τζον Χέιμαν, το 1720, αναφέρει ότι παρασκευάζονται τυριά με κατσικίσιο γάλα που εμποτίζονται στο λάδι και τυγχάνουν μεγάλης ζήτησης σε όλη την Ανατολή. Ο Ρίτσαρντ Ποκόκ, το 1738, σημειώνει ότι η κυπριακή γη μάλλον είναι καταλληλότερη για τη βόσκηση μικρότερων ζώων, παρά για βοοειδή. Από το γάλα της κατσίκας λέει παρασκευάζεται τυρί, το οποίο είναι πασίγνωστο και ονομαστό σε όλη την Ανατολή και ίσως το μόνο αξιόλογο σε όλη την περιοχή. Το μέγεθος του είναι μικρό και λεπτό και μοιάζει με παλαιού τύπου βαρίδια, και διατηρούνται στο λάδι, διότι διαφορετικά όσο είναι ακόμη φρέσκα μπορεί να δημιουργηθεί σκουλήκι, ενώ όταν ωριμάσουν μπορεί να ξεραθούν. Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός στην «Ιστορία» του, που κυκλοφόρησε το 1788 αναφέρει «χαλλούμια, ήτοι γλώσσαι από τυρί νοστιμότατα», που παρασκευάζονταν από αιγοπρόβειο γάλα, αναφέροντας φυσικά και μία σειρά από άλλα τυροκομικά προϊόντα, όπως μυζήθρες αλμυρές, τυροπούλες, ξινό τυρί κ.ά. τα οποία εξάγονται σε μεγάλες ποσότητες. Αργότερα, τον 19ο αιώνα ο συγγραφέας Δ.Κ. Βυζάντιος στο έργο του «Βαβυλωνία» του 1836 παραθέτει τον εξής διάλογο μεταξύ ενός Κύπριου και ενός πανδοχέα:
«– Κυπριος: Φέρε κι εμένα απ’ εκείνο το πώς το λέσιν.
– Ξενοδόχος: Ίντα λέσιν θέτενε κι εσείς πάλι;
– Κ. Το χαλλούμιν.
– Ξ. Ίντ’ αν τούτο το χαλλούμιν πάλι; πρώτη βολά τ’ ακούγω, να χαρώ τον πάη μου.
– Κ. Το χαλλούμιν είν’ τυρίν που τρώσιν το· πίσσαν ν’ άχης…· ένα κουφφίνιν είχασιν στο παζάριν, και πουλλάγασίν το». Και ο ποιητής Γεώργιος Βιζυηνός στο ποίημά του «Το πτωχόν της Κύπρου» το 1877 γράφει: «Θυμούμαι πρώτα, στο χωριό·/ Επείνασα λιγάκι;/ Χαλλούμι και ψωμάκι / κ’ ευθύς εγίνηκα θεριό», ποίημα που έγραψε όταν βρέθηκε στην Κύπρο.
Οι γαλαταρκές
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και ο άτυπος συνεταιρισμός των γυναικών στα χωριά, με προεξάρχουσα τη «γαλαταρκά», τη γυναίκα δηλαδή με τις περισσότερες αίγες και που άρχιζε πρώτη το πήξιμο του γάλακτος. Αυτή η σύμπραξη γυναικών αποσκοπούσε στην καλύτερη αξιοποίηση του γάλακτος, την ταχύτερη παρασκευή χαλλουμιού προς όφελος όλων των οικογενειών και τη διατήρηση της κοινωνικής και οικογενειακής συνοχής σε κάθε χωριό. Σήμερα το χαλλούμι είναι το εξ ορισμού τυρί της Κύπρου, ταυτισμένο απόλυτα με το νησί και τους ανθρώπους του.
Τα βραβεία
Στα Βραβεία του Γαστρονόμου θα βραβευτούν δέκα παραγωγοί από τον αγροδιατροφικο τομέα, οι οποίοι διακρίθηκαν για το ήθος τους, και συνακόλουθα για την ποιότητα των προϊόντων του, αφού ποιότητα και ήθος είναι για το «Γαστρονόμο» απόλυτα συνυφασμένες έννοιες. Οι κατηγορίες είναι:
1) Βραβείο Γεωργικής Καλλιέργειας
2) Βραβείο Χαλλουμιού
3) Βραβείο Παραδοσιακού Προϊόντος
4) Βραβείο Ελαιόλαδου
5) Βραβείο Ευρείας Κατανάλωσης
6) Βραβείο Εστιατορίου
7) Βραβείο Ερυθρού Οίνου
8) Βραβείο Ροζέ Οίνου
9) Βραβείο Λευκού Οίνου
Πληροφορίες: Τα 7α Βραβεία Ποιότητας Γαστρονόµος θα διεξαχθούν την Τετάρτη 23 Ιουνίου στο Πολιτιστικό Κέντρο Στροβόλου (παλαιό δηµαρχείο Στροβόλου).
