Kathimerini.gr
ΤΗΣ ΓΙΩΤΑΣ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ
Πώς κινηματογραφείται και πώς απεικονίζεται στην εικαστική τέχνη η σύγκρουση του «ιδιωτικού» με το «δημόσιο» όπως την ορίζει ο Ρίτσαρντ Σένετ στο εμβληματικό βιβλίο του η «Τυραννία της οικειότητας» (εκδόσεις Νεφέλη); Εχουν επιφέρει καλλιτεχνικές ανακατατάξεις ο καταναγκαστικός εγκλεισμός για την πανδημία και η συνεχής ενασχόληση με το ιδιωτικό, που είχε ως αποτέλεσμα η πλασματική οικειότητα να μοιάζει τυραννική;
Ισως είναι ακόμη νωρίς για τα ρεύματα και τα κινήματα που θα γεννήσει η παρούσα κρίση, αλλά μια πρόγευση έδωσαν τα έργα νέων δημιουργών κινηματογραφιστών και εικαστικών, στο 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης τον περασμένο Νοέμβριο. Το καθεστώς της τυραννικής οικειότητας το οποίο ο Αμερικανός κοινωνιολόγος, το 1977, προφητικά καυτηριάζει, επισημαίνοντας ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έκανε την ιδιωτική ζωή και τις αξίες της κυρίαρχες και στη δημόσια ζωή μας, ήταν και το περιεχόμενο για το οποίο είχαν επιλεγεί οι δώδεκα ταινίες του διαγωνιστικού ενώ ισάριθμοι καλλιτέχνες κλήθηκαν να αποδώσουν εικαστικά (ο καθένας από μία ταινία) τις ιδέες του Σένετ.
Τόσο στην κινούμενη εικόνα όσο και στα εικαστικά διακρίνονται η «ενδυνάμωση της αλληγορίας –πολιτικής, κοινωνικής και κυρίως περιβαλλοντικής–, η χρήση στοιχείων δανεισμένων από τον ευρύτερο χώρο της επιστημονικής φαντασίας», παρατηρεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΦΚΘ Ορέστης Ανδρεαδάκης στον Α΄ κατάλογο για τη θεματική του διεθνούς διαγωνιστικού «Οικειότητα: μια σύγχρονη τυραννία».
Μαργαρίτα Μποφιλίου, «Αιματηρές προσφορές» (2020).
Οι εικαστικοί, σχολιάζει, «έχοντας ήδη μετακομίσει στην καρδιά μιας μετα-τεχνόσφαιρας οραματίζονται έναν αντεστραμμένο αισθητικό και πολιτικό ορίζοντα, ο οποίος σχετικοποιεί την ατομικότητα και επαναφέρει ξεχασμένες ερμηνείες για την έννοια του δήμου». Το ίδιο, βέβαια, συμβαίνει και στις ταινίες. Δεν έχει σημασία εάν εκτυλίσσονται στη Γάζα («Γάζα αγάπη μου, σκηνοθεσία Τάζαρ και Αραμπ Νάσερ), στην Ιταλία («Σπείρε τον άνεμο», Ντανίλο Καπούτο), στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό («Χαρακτηριστικά γνωρίσματα», Φερνάντα Βαλαντές) ή στο Ντόβερ («Μετά την αγάπη», Αλιμ Καν), «η οικειότητα και η αποξένωση δεν έχουν γεωγραφία». Η έκθεση των δώδεκα εικαστικών (Ιλεάνα Αρναούτου, Μαρία Βαρελά, Ζωή Γαϊτανίδου, Πέτρος Ευσταθιάδης, Ιάσονας Καμπάνης, Βασίλης Καρούκ, Αριστείδης Λάππας, Ηλιοδώρα Μαργέλλου, Ιάσονας Μέγκουλας, Μαργαρίτα Μποφιλίου, Πάολα Παλαβίδη, Σοφία Ροζάκη), σε επιμέλεια Ορέστη Ανδρεαδάκη, επρόκειτο να παρουσιαστεί στο Πειραματικό Κέντρο Τεχνών του ΜOMus Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ.
Ο δεύτερος εγκλεισμός, ωστόσο, υποχρέωσε για άλλη μία φορά τους πολιτιστικούς οργανισμούς να αναπροσαρμόσουν το πρόγραμμα και τις πρακτικές τους. Ετσι το φεστιβάλ έβγαλε την τέχνη στον υπαίθριο χώρο της Θεσσαλονίκης. Εκατόν τριάντα αναπαραγωγές των έργων αναρτήθηκαν σε εξωτερικούς τοίχους, κολόνες, φανοστάτες σε πλατείες, στο λιμάνι, ενισχύοντας την υπόσχεση μιας δημόσιας τέχνης η οποία (μπορεί και οφείλει να) αντιστέκεται στην τυραννική οικειότητα, για την οποία μίλησε ο Σένετ.
Η εικαστική τέχνη στους δρόμους και ο κινηματογράφος στο Διαδίκτυο κράτησαν τα δίκτυα επικοινωνίας και ώσμωσης των τεχνών ενεργά. Ηρθε ωστόσο η στιγμή να συναντηθούν ξανά με τις αίθουσες. Τα πρωτότυπα έργα βγήκαν από την αποθήκη για να παρουσιαστούν πρώτη φορά στην Αθήνα στην έκθεση «Οικειότητα: Μια σύγχρονη τυραννία», από τις 15 Ιουλίου, στην The Project Gallery (Νορμανού 3, Μοναστηράκι). «Προσπαθούμε να δούμε με άλλο μάτι τη ζεύξη των εικόνων – κινούμενων ή στατικών», επισημαίνουν από το φεστιβάλ. «Κινηματογράφος και εικαστικά συνομιλούν ανοίγοντας έναν νέο διάλογο για τη συνολική εμπειρία της δημιουργίας, της θέασης, της συμμετοχής σε κάθε τι δημόσιο».
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 15 Σεπτεμβρίου. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
