ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Από την αρχαία Ελλάδα στον 21ο αι.

Μια μέρα στο Εθνικο Μουσείο Δυτικής Τέχνης στο Τόκιο

Kathimerini.gr

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ-ΙΑΠΩΝΙΑ

Ηταν η δεύτερη μέρα του ταξιδιού μου στην Ιαπωνία, αλλά η πρώτη επαφή με τη φθινοπωρινή φύση της, στο δημόσιο πάρκο Ουένο στο κέντρο του Τόκιο. Eκτείνεται σε 550 στρέμματα, φιλοξενεί μουσεία, βουδιστικούς ναούς, αγάλματα, μία μικρή λίμνη, έναν ζωολογικό κήπο και χιλιάδες δένδρα. Το ραντεβού με τη διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Δυτικής Τέχνης Ακίκο Μαμπούτσι είναι στις 10 το πρωί, έχουμε φτάσει λίγη ώρα νωρίτερα και ο ξεναγός/συνοδός, μου προτείνει να διασχίσουμε το πάρκο. Eνα πολύ μικρό τμήμα του, βέβαια, αλλά ήταν αρκετό για να υποστώ τον πρώτο ισχυρό οπτικό κλονισμό. Τα χρώματα, ιδίως το κόκκινο των φύλλων, δύσκολα αποτυπώνονται τόσο σε λέξεις όσο και σε εικόνες. Οι φωτογραφίες αιφνιδιάζουν αλλά πρόσκαιρα, οι λέξεις είναι προσαρμοσμένες στους δυτικούς γλωσσικούς κώδικες. Το κινητό μου κινείται γρηγορότερα από το βλέμμα σε μια προσπάθεια να αποθηκεύσω όσο το δυνατόν περισσότερα στιγμιότυπα ώστε να μπορώ να ανασυνθέσω υποτυπωδώς τη διαδρομή.

Ωσπου η αναγνωρίσιμη αρχιτεκτονική ευφυΐα του Λε Κορμπιζιέ βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Οι καθαρές γραμμές του μουσείου καθησυχάζουν με την ισορροπία τους. Η επιτομή του μοντερνισμού σε ένα επίμηκες ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο κτίριο με εμφανείς τις αρχές του αρχιτέκτονά του: πιλοτή, επίπεδες σκεπές, μεγάλα παράθυρα, ελεύθερη πρόσοψη. «Το έχω πει», έγραψε ο «μυθικός» Γαλλοελβετός, κορυφαίος του 20ού αιώνα, «ότι τα υλικά για την οικοδόμηση μιας πόλης είναι ο ουρανός, ο χώρος, τα δένδρα, το ατσάλι και το τσιμέντο, με αυτή τη σειρά και ιεράρχηση». Κι αυτό ακριβώς αντικρίζουμε στο διαυγές φθινοπωρινό πρωινό του Τόκιο. Στην είσοδο, μας περιμένει ένας υπάλληλος του μουσείου, για να μας οδηγήσει τρία άτομα (έναν ανώτερο διπλωματικό υπάλληλο του ιαπωνικού υπουργείου Εξωτερικών που μας συνοδεύει –η κ. Μαμπούτσι είναι διακεκριμένο πρόσωπο– τον ξεναγό κι εμένα) στο ραντεβού. Οι πάντες υποκλίνονται ελαφρά, δίνοντας σε αυτήν την τελετουργική κίνηση έναν τόνο ευγενικού καλωσορίσματος, που ενώ είναι τυπικό, την ίδια στιγμή μοιάζει να απευθύνεται και προσωπικά. Το γραφείο της διευθύντριας, ενός από τα πιο σημαντικά μουσεία της Ιαπωνίας, έχει μια οικεία αταξία, είναι γεμάτο βιβλιοθήκες, πάνω στο γραφείο της μια μεγάλη στοίβα από χαρτιά, συχνά τη δυσκολεύει να βρει αυτό που αναζητεί. Είναι μικροκαμωμένη, έχει μόλις, σχεδόν, επιστρέψει από μια επίσκεψή της στην Αθήνα, την οποία αγαπά ιδιαίτερα, για να παραστεί στα εγκαίνια της έκθεσης «Κοσμητικές τέχνες στις περιόδους Meiji και Heisei», στον νέο εκθεσιακό χώρο στο Μοναστηράκι (Αδριανού 50-52), που διοργάνωσε το μουσείο της με τη συνεργασία του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της επετείου των 120 χρόνων διπλωματικών σχέσεων Ιαπωνίας - Ελλάδας και διαρκεί έως τις 12 Ιανουαρίου του 2020.

H Ακίκο Μαμπούτσι, διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Δυτικής Τέχνης, στο Τόκιο, φωτογραφήθηκε από την «Κ» στο γραφείο της.

Καθόμαστε σε πολυθρόνες κυκλικά, σερβίρεται το απαραίτητο τσάι, ο ξεναγός/μεταφραστής (ιαπωνικά - αγγλικά) είναι έτοιμος. Ομως η κ. Μαμπούτσι μιλάει αγγλικά και απευθύνεται λίγες φορές στα ιαπωνικά.

Ξεκινάει από την «είδηση». Το 2020, χρονιά που η Ιαπωνία θα φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το Εθνικό Μουσείο Δυτικής Τέχνης του Τόκιο διοργανώνει μια μεγάλη έκθεση με τίτλο «Sports in Art» («Αθλητισμός στην τέχνη»). «Η κυβέρνηση ζήτησε τα μουσεία να αναλάβουν δράση ενόψει των Ολυμπιακών με εκθέσεις που θα αναδείξουν τα αριστουργήματα της ιαπωνικής τέχνης. Ομως, καθώς το δικό μας μουσείο συνδέεται με τη δυτική τέχνη, επιλέξαμε ένα θέμα που θα παρουσιάζει την ιστορία των αθλημάτων», λέει η κ. Μαμπούτσι. «Η χώρα σας έχει ταυτιστεί με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, είναι ο τόπος καταγωγής τους, αναπαραστάσεις αθλημάτων βλέπουμε στα γλυπτά και στα αρχαία αγγεία, στα οποία αποθεώνεται επίσης η κίνηση του σώματος. Στο μουσείο μας θα εκτεθούν και έργα του 19ου αιώνα, έτσι ο επισκέπτης θα μπορεί να κάνει τη διαδρομή των αθλημάτων και των σωμάτων από την αρχαία Ελλάδα έως τον αιώνα που καθιερώθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, αλλά και με μοντέρνα τέχνη από τον 20ό και 21ο αιώνα. Εχω συναντηθεί με την κ. Μαρία Λαγογιάννη, τη διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, ενώ ο δικός μας επιμελητής Τακάσι Ιζγκα έμεινε για μεγάλο διάστημα στην Αθήνα –πριν από δύο χρόνια επί έξι μήνες– για να μελετήσει τα εκθέματα. Είμαστε επίσης σε επαφή με το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας και άλλα ελληνικά μουσεία. Δεν είμαι σε θέση αυτή τη στιγμή να σας πω τον ακριβή αριθμό των αντικειμένων που θα δανειστούμε από την Ελλάδα. Υπολογίζω γύρω στα 60 σε σύνολο 200 εκθεμάτων, πολλά από τα οποία προέρχονται από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης, από το Λούβρο, από το Βερολίνο, από όλο τον κόσμο σχεδόν. Η έκθεση θα εγκαινιαστεί πριν από τους Ολυμπιακούς, 11 Ιουλίου, και θα διαρκέσει μέχρι τον Οκτώβριο του 2020, σχεδόν τρεις μήνες».

Εμπειρία

Η Ακίκο Μαμπούτσι είναι έξι χρόνια και τρεις μήνες διευθύντρια του μουσείου. Πριν, εργαζόταν ως καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο και ήταν και επιμελήτρια εκθέσεων. Αντικείμενό της, η ευρωπαϊκή τέχνη του 19ου αιώνα αλλά και η επιρροή της ιαπωνικής τέχνης στην ευρωπαϊκή και στην αμερικανική. Είναι η πρώτη γυναίκα διευθύντρια στα 60 χρόνια λειτουργίας του μουσείου (από το 1959). «Αντιμετωπίζετε δυσκολίες;», τη ρωτάμε. Χαμογελάει. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει δεν είναι ως γυναίκα αλλά ως διευθύντρια. «Η χρηματοδότηση μειώνεται κάθε χρόνο, αυτή είναι η πολιτική της ιαπωνικής κυβέρνησης», σχολιάζει. «Ωστόσο, το μουσείο δέχεται αρκετές δωρεές σε έργα κυρίως, όχι σε χρήματα. Η φορολογία δεν ενθαρρύνει τους δωρητές με ελαφρύνσεις. Η υπεύθυνη για τον Πολιτισμό προσπαθεί σκληρά να διευκολύνει όσους ενισχύουν πολιτιστικά γεγονότα, με τη θέσπιση σχετικών νόμων, αλλά υπάρχει μεγάλη αντίσταση από τον αρμόδιο υπουργό για τα οικονομικά».

Ο αριθμός των επισκεπτών ποικίλλει από χρονιά σε χρονιά. Πέρυσι ήταν από 1,3 έως 1,5 εκατ., κυρίως Ιάπωνες και ξένοι γύρω στο 10%. Στη δική μας επίσκεψη στις αίθουσες, για να απολαύσουμε την περίφημη «Συλλογή του Κοζίρο Ματσουκάτα», με διακριτική παρότρυνση της κ. Μαμπούτσι, συναντήσαμε κυρίως Ιάπωνες. Βέβαια, η πιο δημοφιλής έκθεση, αυτήν την περίοδο στο μουσείο, φαινόταν από την προσέλευση, ήταν η αυτοκρατορική συλλογή της δυναστείας των Αψβούργων, με αφορμή τα 150 χρόνια φιλίας Αυστρίας - Ιαπωνίας. Στην αφίσα, το δημοφιλές έργο του Βελάσκεθ «Infanta Margarita Teresa in a blue dress». Ουρές στα πωλητήρια με αναμνηστικά, από Κινέζους επισκέπτες κυρίως.

Το Εθνικό Μουσείο Δυτικής Τέχνης στο Τόκιο, έργο του Λε Κορμπιζιέ, συμπεριλαμβάνεται στη Λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Λίγο πριν η διευθύντρια μας αποχαιρετήσει, για να μας αφήσει χρόνο να περιηγηθούμε στους χώρους όπου εκτίθεται η «Συλλογή», μας πληροφορεί ότι «μετά τους Ολυμπιακούς θα κλείσει το μουσείο για περίπου ενάμιση χρόνο για να ανακαινιστεί, και να οχυρωθεί στις κλιματολογικές αλλαγές». Κυρίως από το νερό.

Ο ίδιος, ασυνήθιστα ψηλός, πολύ λεπτός, με μακριά μαλλιά πιασμένα αλογοουρά, Ιάπωνας υπάλληλος, μας συνόδευσε στην έξοδο από άλλη πλευρά. Ηθελε να μου δείξει την αρχιτεκτονική πινελιά του Ιάννη Ξενάκη στο έργο του Λε Κορμπιζιέ. Ο Ελληνας συνθέτης (με σπουδές στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο) από τους σημαντικότερους του 20ού αιώνα είχε συνεργαστεί με τον Γαλλοελβετό αρχιτέκτονα. Οι κάθετοι λεπτοί, μεταλλικοί, στύλοι, σαν περσίδες, τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλον σε διαφορετικές αποστάσεις, είχαν κάτι από τη στοχαστική μουσική, με μαθηματική λογική, που συνέθετε ο Ξενάκης. Εάν είχαν ήχο, θα ήταν ηλεκτρονικός. Ο εξαιρετικά ευγενής και κατηρτισμένος Ιάπωνας είχε έναν βαθύ σεβασμό και θαυμασμό για το κτίριο στο οποίο εργαζόταν. Και δεν οφειλόταν μόνο στο γεγονός ότι από το 2016, το έργο αυτό του Λε Κορμπιζιέ, συμπεριλαμβάνεται στη Λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Ο «χαμένος» πίνακας του Μονέ και η οδύσσεια μιας συλλογής

Οταν φωτογράφισα το έργο αυτό του Μονέ στην έκθεση «Συλλογή Ματσουκάτα - 100 χρόνια Οδύσσεια» δεν γνώριζα τίποτα για την ιστορία του. Απλώς, η κ. Μαμπούτσι είχε αναφέρει στη συζήτησή μας ότι αποκαταστάθηκε στο Εθνικό Μουσείο Δυτικής Τέχνης και εκτίθεται για πρώτη φορά. Ηταν επιβλητικό μέσα στη ρευστότητα των αντανακλάσεων, ούτως ή άλλως ο τίτλος του είναι «Water Lilies: Reflection of Willows» («Νούφαρα: Ιτιές που αντανακλώνται»), κοσμούσε το εξώφυλλο του καταλόγου, και προσκαλούσε σε μια θεραπευτική σιωπή. Μέρες μετά, διαπίστωσα ότι το έργο ανακαλύφθηκε ουσιαστικά έναν αιώνα μετά την ολοκλήρωσή του από τον Κλοντ Μονέ (το 1916). Ο Κοζίρο Ματσουκάτα (1866-1950) τον αγόρασε από τον Γάλλο ιμπρεσιονιστή, το 1921, για ένα εκατομμύριο φράγκα. Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο συλλέκτης έστειλε δεκάδες έργα στη Γαλλία και στην Αγγλία (όσα είχαν απομείνει από τις 10.000, γιατί, εξαιτίας μιας οικονομικής καταστροφής είχε πουλήσει αρκετά), πιστεύοντας ότι θα τα διαφυλάξει. Τετρακόσια από αυτά καταστράφηκαν σε πυρκαγιά στο Λονδίνο...

Ο συγκεκριμένος πίνακας είχε μεταφερθεί στο Παρίσι, αλλά όταν μετά τον πόλεμο η Γαλλία επέστρεψε τα έργα στην Ιαπωνία (ο Ματσουκάτα είχε ήδη πεθάνει), ο Μονέ δεν ήταν ανάμεσά τους. Ενας Γάλλος ερευνητής βρήκε τον χαμένο πίνακα το 2016, αλλά είχε υποστεί μεγάλες φθορές, έλειπε, μάλιστα, ένα μέρος του καμβά. Φέτος εκτίθεται για πρώτη φορά, αφού ολοκληρώθηκε η αποκατάστασή του που διήρκεσε ένα χρόνο.

 

Ο «χαμένος» πίνακας του Κλοντ Μονέ (ανήκει στη «Συλλογή Ματσουκάτα») εκτίθεται για πρώτη φορά στο Μουσείο Δυτικής Τέχνης ύστερα από έναν αιώνα.

Η πρόσφατη έκθεση (περιλαμβάνει συνολικά 160 έργα, μαζί με ιστορικά ντοκουμέντα), είναι μια προσπάθεια να παρουσιαστεί η οδύσσεια μιας συλλογής που διαλυόταν και ανασυντίθετο για έναν αιώνα, χτυπημένη από τα κύματα ταραγμένων εποχών.

Ο ίδιος ο Ιάπωνας μεγιστάνας, ήταν ένας άνθρωπος με συναρπαστική ζωή, που πέρασε από πλούτο, πολέμους και καταστροφές, κληροδοτώντας στη χώρα του μια σπάνια σε πλούτο και εύρος συλλογή, χωρίς, όμως, να προλάβει να δει το όνειρό του να γίνεται πραγματικότητα: τη δημιουργία ενός μουσείου για να στεγαστούν αριστουργήματα της δυτικής τέχνης. Εννέα χρόνια μετά τον θάνατό του ο Λε Κορμπιζιέ σχεδίασε το «σπίτι» του Ματσουκάτα. Και όχι μόνο· όπως έλεγε ο αρχιτέκτονας «εργάστηκα για να δώσω στους ανθρώπους αυτό που έχουν περισσότερο ανάγκη σήμερα: τη σιωπή και την ειρήνη».

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Εικαστικά: Τελευταία Ενημέρωση

Στο Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στα Πλατανίσκια θα παρουσιαστούν χαρακτικές εικονογραφήσεις μιας περιόδου 46 χρόνων, από το ...
Του Απόστολου Κουρουπάκη
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Το κοινό προσκαλείται να παρακολουθήσει τη δημιουργική διαδικασία του καλλιτέχνη από τις 28 Φεβρουαρίου, ενώ η μεγάλη τελετή ...
Kathimerini.com.cy
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
X