Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΣΑΚΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ
Να βλέπουμε τους πίνακες του Πολ Γκογκέν ή να τους κατεβάσουμε; Το ερώτημα δεν είναι τυχαίο, αλλά διατυπώνεται ευθέως στους επισκέπτες της National Gallery του Λονδίνου που φιλοξενεί την έκθεση «Gauguin Portraits», όπως γράφουν οι New York Times.
Μάλλον άργησε να συμπεριληφθεί ο Γάλλος μετα-ιμπρεσιονιστής ζωγράφος, που επηρέασε τον Πικάσο και τον Ματίς, στη λίστα με τους «αμφισβητούμενους» καλλιτέχνες λόγω της ακόλαστης ζωής του. Ο Γκογκέν πέρασε τα τελευταία του χρόνια στην Ταϊτή όπου εκμεταλλεύθηκε την αποικιοκρατική επιρροή του στο έπακρο. Οπως επισημαίνει το κείμενο της έκθεσης στο Λονδίνο, ο ζωγράφος «είχε κατ’ επανάληψη σεξουαλικές σχέσεις με νεαρά κορίτσια, “παντρεύτηκε” δύο από αυτά και έκανε παιδιά μαζί τους». Την ίδια εποχή, φιλοτέχνησε τους καλύτερους πίνακές του.
Στην εποχή μας ο Γκογκέν θα χαρακτηριζόταν παιδόφιλος και μάλλον θα περνούσε πολλά χρόνια στη φυλακή και δικαίως. Στην εποχή του, όμως, που η ανθρώπινη ζωή κόστιζε ελάχιστα και ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε κατακτητές και κατακτημένους, ο Γκογκέν φερόταν αναλόγως. Πρέπει όμως να τον κρίνουμε με βάση τη δική μας εποχή; Και για να κάνουμε τα πράγματα λίγο πιο δύσκολα, ένα έργο τέχνης όταν τελειώσει ανήκει στον δημιουργό του ή σε όλους;
Είναι μια συζήτηση που στην πραγματικότητα δεν τελειώνει ποτέ. Είναι ίσως πιο εύκολο να καταδικάσουμε τα δημιουργήματα ενός ανθρώπου του οποίου οι επιλογές πόνεσαν ή πλήγωσαν άλλους ανθρώπους. Υπάρχει όμως ένας κίνδυνος εδώ. Η αναθεωρητική ματιά της εποχής μας μπορεί εύκολα να διολισθήσει και να επεκταθεί και σε άλλα επίπεδα. Αν σήμερα δεν εγκρίνουμε τη ζωή που έκανε ο Γκογκέν τον 19ο αιώνα και ακυρώνουμε το έργο του, τι ακολουθεί μετά; Πόσοι από τους καλλιτέχνες που έζησαν εκείνες τις εποχές και παλαιότερα καλύπτουν τις απαιτήσεις της δικής μας εποχής;
Το καλό, όμως, με την εποχή μας και την ευαισθησία της είναι η πρόσβαση σε πολλές πηγές και η διάθεση να συμπληρώσουμε την εικόνα ανθρώπων, όπως ο Γκογκέν, με όλες τις πληροφορίες. Ακόμα και τις πιο ενοχλητικές. Η απομυθοποίηση είναι πρόοδος, η αποκαθήλωση όμως;
