Του Απόστολου Κουρουπάκη
Πρόθεση, εκφορά, ταφή και περίδειπνος, αρχαίες πρακτικές που εν πολλοίς επιβιώνουν και σήμερα, ίσως αλλαγμένες, δεν παύει ωστόσο ο νεκρός να τιμάται .Μία διαφορετική έκθεση θα εγκαινιαστεί στην Πάφο την Τρίτη, 4 Ιουλίου. Η έκθεση «Η Ζωή μετά Θάνατον» πραγματεύεται τις παραδόσεις διατήρησης της ανάμνησης των νεκρών μέσα από την τέχνη και τις ταφικές παραδόσεις στην Κύπρο από την Αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, με ιδιαίτερες αναφορές σε άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες και είναι συνεργασία των Πολιτιστικών Πρωτευουσών της Ευρώπης Πάφος 2017 και Aarhus 2017. Στην Έκθεση θα εκτεθούν περισσότερα από 130 κειμήλια, φωτογραφικό υλικό και εκθέματα από φορείς και ιδιώτες συλλέκτες, καθώς και έργα σύγχρονης τέχνης από την Κύπρο και τη Δανία.
Η μνήμη των νεκρών από τα αρχαία χρόνια ήταν βασικό συστατικό της ανθρώπινης κοινωνίας και ο σεβασμός τόσο του νεκρού όσο και της μνήμης του αποτελούσε βασικό αξιακό κώδικα. Μέσα από αυτή την έκθεση οι διοργανωτές σκοπεύουν να αναδείξουν δοξασίες και αντιλήψεις περί του θανάτου, αλλά και τη διαχρονική προσέγγιση του ανθρώπου για το τέλος της εγκόσμιας ζωής.
Ιδιαίτερο στοιχείο της έκθεσης είναι ότι μέσω των εκθεμάτων εξετάζονται οι πεποιθήσεις για τη μετά θάνατο ζωή στην Κύπρο, με αναφορές και σε άλλες θρησκευτικές κοινότητες του νησιού (Μαρωνιτών, Λατίνων και Αρμενίων), αλλά και αναφορές στις αντίστοιχες δοξασίες στη Δανία. Παρουσιάζονται επίσης και οι θρησκευτικές αντιλήψεις, ήθη και έθιμα και άλλων μονοθεϊστικών θρησκειών (Ισλάμ, Ιουδαϊσμός). Αφορμή για την έκθεση της Πάφου αποτέλεσε μία εντυπωσιακή έκθεση στο σύγχρονο Μουσείο Moesgaard του Όρχους με θέμα «η Ζωή των Νεκρών».
Όπως σημειώνουν οι επιμελητές της Έκθεσης δρ Γιάννης Ηλιάδης και Χάρης Χοτζάκογλου αντιλήφθηκαν ότι μία παρόμοια έκθεση θα μπορούσε να αναδείξει τον πλούτο των δοξασιών που σχετίζονται με τον θάνατο στην Κύπρο αλλά και να γίνουν συγκρίσεις στις πρακτικές και στα διάφορα ήθη και έθιμα των λαών που κατοίκησαν και κατοικούν στην Κύπρο. Εκ το αποτελέσματος πλέον είδαν ότι οι δοξασίες και τα ταφικά έθιμα στην Κύπρο είναι ίσως περισσότερα από αυτά για τις άλλες εκφάνσεις του καθημερινού μας βίου.
Μέσα από την έκθεση μπορεί να καταδειχθούν, σύμφωνα με τους επιμελητές, οι διαφορές, αλλά και οι ομοιότητες στις ταφικές και άλλες παραδόσεις που σχετίζονται με τον θάνατο με τη Δανία, όπου η εκκοσμίκευση έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στις συνήθειες των ανθρώπων.
Οι Χοτζάκογλου και Ηλιάδης που επιμελήθηκαν την έκθεση αποφάσισαν να συνομιλήσουν με την έκθεση στη Δανία, «Η Ζωή των Νεκρών», η οποία και διερευνά την παρουσία της μνήμης των νεκρών στη ζωή μας, στην Πάφο η έκθεση να φέρει τον τίτλο «Η Ζωή μετά Θάνατον», για να καταδειχθεί πώς ο Κύπριος βιώνει το ζήτημα του θανάτου. Η έκθεση στην Πάφο οπωσδήποτε ξεφεύγει από τη μουσειακή διάσταση, και έχει έντονο το σύγχρονο χρώμα, αφού μετά από ανοικτή πρόσκληση των διοργανωτών της έκθεσης σύγχρονοι καλλιτέχνες κατέθεσαν μέσω των έργων τους τη συμβολική και φιλοσοφική ματιά τους για τον θάνατο και τον χώρο του Επέκεινα.
Περισσότερα από 130 εκθέματα
Στα εκθεμάτων συμπεριλαμβάνονται κτερίσματα από τάφους της Κύπρου (κεραμική, μυροδοχεία, κοσμήματα, καθρέπτες), σαρκοφάγοι και ταφικά σήματα, φορητές βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες, μεσαιωνικές ταφόπλακες, χαρακτικά και κεντητοί επιτάφιοι, ξυλόγλυπτα και ευαγγέλια, κειμήλια σχετιζόμενα με τον Πανάγιο Τάφο στα Ιεροσόλυμα και αντικείμενα λαϊκής τέχνης από λαογραφικές συλλογές. Σε ξεχωριστό τμήμα της έκθεσης αναδεικνύονται οι σχέσεις Κύπρου-Δανίας, οι οποίες ανάγονται ήδη στη βυζαντινή περίοδο, όταν στην Πάφο ετάφη ο βασιλεύς της Δανίας Ερρίκος Α΄ ο Αγαθός τον Ιούλιο του 1103 κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του προς τους Αγίους Τόπους.
Ο θάνατος ως γεγονός και βίωμα, κοινωνικό αλλά και προσωπικό, δεν έπαψε ποτέ να απασχολεί τον άνθρωπο καλλιτεχνικά. Έτσι ένα μέρος της Έκθεσης δείχνει πώς το μυστήριο αυτό ή κατ’ άλλους το απόλυτο τέλος απασχολεί τους σύγχρονους καλλιτέχνες από την Κύπρο, Δανία και Ελλάδα διά μέσου ποικίλων υλικών (ξύλο, λίθο, καμβά, ακουαρέλες, μουσαμά, ύφασμα και βίντεο), τα οποία παρουσιάζουν τις σημερινές απόψεις του σχετικά με τη ζωή μετά θάνατο και πηγάζουν από τις παραδόσεις, αλλά και από την κοσμοθεωρία σύγχρονων καλλιτεχνών.
Δίγλωσσος κατάλογος
Την έκθεση συνοδεύει εικονογραφημένος, δίγλωσσος κατάλογος (ελληνικά - αγγλικά) με εισαγωγικά κείμενα και σχετικά λήμματα, ο οποίος θα κυκλοφορήσει και στην αδελφή έκθεση στο Μουσείο Moesgaard της Δανίας, προβάλλοντας τον πολιτισμικό πλούτο Κύπρου και Δανίας. Την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης στην Πάφο έχουν οι δρ Χαράλαμπος Χοτζάκογλου και δρ Ιωάννης Ηλιάδης από την Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών και στο Ώρχους ο δρ Ton Otto από το Πανεπιστήμιο του Ώρχους και οι Ane Rolsted και Ντίττε Λύγκαερ Πέντερσεν. Σκοπός του Καταλόγου δεν είναι μόνον να αποτυπωθούν τα εντυπωσιακά εκθέματα, που αντικατοπτρίζουν τις δοξασίες, έθιμα και αντιλήψεις για το νεκρό από την Αρχαιότητα έως σήμερα, αλλά και οι απόψεις για τη Ζωή μετά Θάνατον, τόσο στην Κύπρο, όσο και στη Δανία ενώ παρουσιάζονται οι προσεγγίσεις των μονοθεϊστικών θρησκειών στο θέμα αυτό.
Πληροφορίες: «Η Ζωή μετά Θάνατον», Παλιά Ηλεκτρική, Πάφος, Τρίτη 4 - Κυριακή 30 Ιουλίου. Είσοδος ελεύθερη. Η έκθεση στο Ώρχους υπό τον τίτλο «Η Ζωή των Νεκρών» θα εγκαινιασθεί στις 22 Σεπτεμβρίου έως τις 7 Ιανουαρίου 2018.
