ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Οι γυναίκες στην αρχιτεκτονική

Οι γυναίκες αρχιτέκτονες συνέβαλαν στον εκσυγχρονισμό του αστικού τοπίου από τον Μεσοπόλεμο έως τα μεγάλα κύματα του μοντερνισμού

Kathimerini.gr

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΥ

Σταδιακά έρχεται στη γνώση μας αλλά και στη δημόσια ιστορία το υποτιμημένο, έως τώρα, κεφάλαιο των Ελληνίδων αρχιτεκτόνων. Το νέο ψηφιακό αρχείο που ολοκληρώθηκε με πρωτοβουλία του ΣΑΔΑΣ, σε πρώτη φάση για όσες αρχιτέκτονες αποφοίτησαν την περίοδο 1923-1981, φέρνει έναν ολόκληρο κόσμο μπροστά μας. Το 1923 αποφοίτησε η πρώτη Ελληνίδα με δίπλωμα αρχιτέκτονα, μόλις έξι χρόνια μετά την ίδρυση της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Και η εξέλιξη υπήρξε θεαματική, ιδίως από τη δεκαετία του ’60 και μετά, για να φτάσουμε στα πρόσφατα χρόνια, με τις γυναίκες να έχουν μαζική παρουσία στις ανώτατες σχολές.

Εργοστάσιο ελαστικού – υποδημάτων ΕΘΕΛ, Νέος Κόσμος, Δουργούτι, β’ ήμισυ δεκαετίας 1930 (αριστερά). Ναός Αγίου Νικολάου Σεληνίων, Σαλαμίνα, 1955-1958 (δεξιά). Αρχιτέκτονες Φαίδων και Εθελ Κυδωνιάτη.

Αλλά το θέμα της αρχιτεκτονικής είναι ιδιαίτερο, καθώς παραδοσιακά το επάγγελμα του αρχιτέκτονα υπήρξε διεθνώς ανδροκρατούμενο ή έστω προκαλούσε ανάλογους συνειρμούς. Κορυφαίες αρχιτέκτονες, με σημαντικό έργο στη διάρκεια του 20ού αιώνα, όπως η Μαρίκα Ζαγορησίου, η Αλεξάνδρα Πασχαλίδου-Μωρέτη, η Ελλη Βασιλικιώτη, η Μπέττυ Βακαλοπούλου, η Εθελ Κυδωνιάτη, η Αναστασία Τζάκου, παραμένουν σεβαστές μορφές μέσα στα όρια του αρχιτεκτονικού κόσμου, αλλά, παρά την ποιότητα του ερευνητικού και χτισμένου έργου τους, το όνομά τους δεν είναι ιδιαίτερα οικείο στο ευρύ κοινό. Πολλές ήταν ακόμη οι γυναίκες αρχιτέκτονες με δράση στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, που συνέβαλαν στον εκσυγχρονισμό του αστικού τοπίου από τον Μεσοπόλεμο έως τα μεγάλα κύματα του μοντερνισμού μετά τον πόλεμο.

Η αρχιτέκτων Εθελ Κυδωνιάτη-Πραντούνα (Αθήνα, 1914-1970).

Η έρευνα που έγινε με πρωτοβουλία του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ (Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών) φέρνει στο προσκήνιο τις περιπτώσεις 76 γυναικών αρχιτεκτόνων (1923-1981). Είναι η πρώτη φάση του Ψηφιακού Αρχείου Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων, που μπορεί κανείς να βρει στο . «Η φάση αυτή του αρχείου υπήρξε καρπός εθελοντικής και επίπονης δουλειάς μιας 15μελούς επιστημονικής ομάδας η οποία ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2020, εναρκτήριο μήνα του πρώτου επιδημικού κύματος του κορωνοϊού. Προτεραιότητα δόθηκε σε γυναίκες αρχιτέκτονες με αδημοσίευτο ή ελάχιστα δημοσιευμένο έργο, οι οποίες άσκησαν το ελεύθερο επάγγελμα και διακρίθηκαν στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα», λέει η ιστορικός της αρχιτεκτονικής και ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, με τεράστιο ερευνητικό έργο η ίδια. Στο έργο αυτό της ψηφιακής καταγραφής των Ελληνίδων διπλωματούχων αρχιτεκτόνων, η Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ είχε την επιστημονική επιμέλεια, ενώ συντονίστρια του έργου εν συνόλω ήταν η Αντωνία Πάνου, αρχιτέκτων με υπερδεκαετή εμπειρία αρχειονομίας.

Καμπάνες στον Μικρό Αστέρα Βουλιαγμένης, 1960-61. Αρχιτέκτων Αναστασία Τζάκου (1928-2016).

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΑΔΑΣ, από το 1923 έως το 1949 αποφοίτησαν μόνο 26 γυναίκες αρχιτέκτονες. Εως το 1965 είχαν αποφοιτήσει συνολικά 165, «και μετά… έρχεται η έκρηξη». Τα πολλά κοινωνικά στερεότυπα που επικρατούσαν πριν και μετά τον πόλεμο αντανακλούσαν και στον περιορισμένο αριθμό των γυναικών διπλωματούχων από το Πολυτεχνείο. Ωστόσο, όπως διαφαίνεται από το ψηφιακό αρχείο, η πορεία πολλών γυναικών αρχιτεκτόνων ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Μέσα στο κλίμα που γεννά ο διεθνής διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες, την κοινωνικότητα βάσει φύλου και άλλων χαρακτηριστικών, όπως και για τον χρόνο που χρειάστηκαν οι κοινωνίες για να αφήσουν δημόσιο χώρο στις γυναίκες, το ψηφιακό αρχείο για τις Ελληνίδες αρχιτέκτονες έχει βαρύνουσα σημασία. Επιτρέπει επίσης την εκ νέου ανάγνωση του αστικού τοπίου με γνώμονα το αποτύπωμα που άφησαν αρχιτέκτονες (γυναίκες αλλά και άνδρες), το οποίο για διάφορους λόγους αγνοήθηκε ή υποτιμήθηκε. Η πρωτοβουλία αυτή αντανακλά επίσης την πρόοδο που έχει γίνει στη χώρα μας στον τομέα των αρχείων. Η ψηφιακή οργάνωση του έργου έγινε από τον προγραμματιστή Αλέξανδρο Μπινόπουλο και η γραφιστική επιμέλεια της αρχικής σελίδας του αρχείου από τον web designer Δημήτρη Μητσόπουλο.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Εικαστικά: Τελευταία Ενημέρωση

Στο Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στα Πλατανίσκια θα παρουσιαστούν χαρακτικές εικονογραφήσεις μιας περιόδου 46 χρόνων, από το ...
Του Απόστολου Κουρουπάκη
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Το κοινό προσκαλείται να παρακολουθήσει τη δημιουργική διαδικασία του καλλιτέχνη από τις 28 Φεβρουαρίου, ενώ η μεγάλη τελετή ...
Kathimerini.com.cy
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
X