Του Απόστολου Κουρουπάκη
Το RISE ITICA Group, ανταποκρινόμενο στην πρόσκληση του διεθνούς Φεστιβάλ Ars Electronica, με τίτλο «In Kepler's Gardens», προσκάλεσε ντόπιους καλλιτέχνες να «καλλιεργήσουν» τον ψηφιακό χώρο, εμπνευσμένοι από μια τεχνική που προέρχεται από την καλλιέργεια φυτών: το μπόλιασμα. Οι επιμελητές Δημήτρης Σιαμμάς, Κωνσταντίνος Μιλτιάδης, Emiddio Vasquez, Μυρτώ Αριστείδου και ο συντονιστής της ομάδας RISE-ΙTICA Κλεάνθης Νεοκλέους μιλούν στην «Κ» για την επερχόμενη δράση.
–Κατ’ αρχάς να πούμε δυο λόγια για το Φεστιβάλ Ars Electronica…
–Το Φεστιβάλ Ars Electronica ξεκίνησε το 1979 ως μια εκδήλωση για την προβολή ψηφιακής τέχνης, στην πόλη Λιντς της Αυστρίας, και σήμερα είναι ίσως το μεγαλύτερο φεστιβάλ media arts στην Ευρώπη. Θεωρείται πλέον ως ένας δημιουργικός πυρήνας με παγκόσμια απήχηση, που λειτουργεί και δημιουργεί στο μεταίχμιο τέχνης, τεχνολογίας και κοινωνίας. Οι φετινοί περιορισμοί διακίνησης, ανάγκασαν ή καλύτερα έδωσαν την ευκαιρία στο φεστιβάλ να μετεξελιχθεί σε μια μορφή απόλυτα σχετική με τη φύση του. Η έδρα του φεστιβάλ στο Λιντς ήταν ανοιχτή για περιορισμένο αριθμό κοινού και είχε κυρίως συντονιστικό ρόλο, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του φεστιβάλ έλαβε χώρα στον ψηφιακό χώρο. Το εγχείρημα είναι άξιο αναφοράς όχι μόνο για τεχνικούς λόγους, αλλά και για το γεγονός ότι για πρώτη φορά το μεγαλύτερο μέρος των συμμετοχών, καθώς και των επισκέψεων του κοινού ενός τόσο μεγάλου διεθνούς πολιτιστικού δρώμενου έγιναν μέσω διαδικτύου. Πρόσφατα, με τη βοήθεια και συμβολή της Αυστριακής Πρεσβείας στην Κύπρο χτίστηκε μια πολλά υποσχόμενη συνεργασία μεταξύ του κέντρου Ars Electronica και της ερευνητικής ομάδας ITICA από το νεοσύστατο κέντρο αριστείας RISE. Μέσα λοιπόν από αυτή τη συνεργασία ήρθε και η πρόσκληση για τη συμμετοχή στο Ars Electronica Festival 2020. Με τη θεματική «In Kepler’s Gardens» το φεστιβάλ προσκάλεσε τους συμμετέχοντες να παρουσιάσουν τις προτάσεις τους σε ψηφιακά προσβάσιμη μορφή, δημιουργώντας «ένα ταξίδι σε όλο τον κόσμο», μέσω της ψηφιακής συμμετοχής ομάδων από 120 χώρες, μεταξύ των οποίων και η ομάδα RISE ITICA Group με το project WADS.
–Τι είναι ακριβώς το RISE ITICA Group και το WADS πώς προέκυψε ως ιδέα;
–Η ομάδα ITICA-RISE ασχολείται κυρίως με αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως η εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα, με ένα από τους βασικούς της στόχους να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της τοπικής κουλτούρας ψηφιακής τέχνης υποστηρίζοντας συνέργειες μεταξύ επιστημονικών ερευνητών, μηχανικών και καλλιτεχνών. Οι δραστηριότητες αυτές συνάδουν απόλυτα με αυτές του Ars Electronica, επομένως μια τέτοια συνεργασία είναι εξαιρετικής σημασίας όχι μόνο για τo ITICA group, αλλά κατ’ επέκταση και για την Κύπρο και την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Με την πρόταση για συμμετοχή στο φεστιβάλ συστάθηκε μια τετραμελής επιμελητική ομάδα, που απηύθυνε πρόσκληση σε 21 ντόπιους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν έργα στον ψηφιακό χώρο, εμπνευσμένοι από μια τεχνική που προέρχεται από την καλλιέργεια φυτών: το μπόλιασμα. Το WADS, αποτέλεσμα αυτής της πρόσκλησης, πραγματώνεται σαν ένας κοινός ψηφιακός «κήπος», αμάλγαμα επιμέρους και αυτοτελών χώρων-περιβαλλόντων. Σαν διαδικασία, ο καθένας από αυτούς τους χώρους καλλιεργείται συνεργατικά από ετερόκλητους καλλιτέχνες, με τον κάθε καλλιτέχνη να έχει μια διαφορετική σχέση με το ψηφιακό, ως χώρο και ως εργαλείο. Σαν καρπός, κάθε χωροχρονικό περιβάλλον δημιουργείται στη σύνθεση διαφόρων εκφάνσεων ψηφιακού υλικού (τρισδιάστατα μοντέλα, ήχος, χωρικός ήχος, video, animation κ.λπ.), προσεγγίζοντας ποικίλα θέματα, σχετικά τόσο με τη φετινή θεματική του φεστιβάλ όσο και με τον κυπριακό χώρο συγκεκριμένα.
–Να εξηγήσουμε τι σημαίνει καλλιέργεια/δημιουργία στον ψηφιακό χώρο, σε τι διαφέρει από την «κανονική» δημιουργία;
–Είναι δύσκολο, ίσως και ακατόρθωτο, να διαχωριστεί πια το ψηφιακό και το πραγματικό, αφού το ψηφιακό σε όλες του τις εκφάνσεις (μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέσα ψηφιακής επικοινωνίας και τηλεδιάσκεψης, παιχνίδια κ.λπ.) είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Μιλώντας για κανονικότητα, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια ετεροχρονισμένη αντίληψη για το τι είναι «κανονικό» σήμερα, είτε στις τέχνες είτε αλλού. Στην ουσία, η δημιουργική εργασία στον ψηφιακό χώρο απαιτεί όπως κάθε άλλη καλλιτεχνική εφαρμογή, κάποια τεχνική κατάρτιση στο μέσο αυτό. Ανάλογα, λοιπόν, με τον τρόπο και το βαθμό στον οποίο ο καθένας επιλέγει να εμβαθύνει ή να αντιμετωπίσει τα ψηφιακά αυτά μέσα, προκύπτουν έργα συγγενικά αλλά και ετερόκλητα, όπως άλλωστε και σε κάθε μορφή τέχνης.
–Μπορεί να «μπολιαστεί» η τέχνη από ψηφιακά μοσχεύματα;
–Στο περιβόλι ή στον κήπο, η επέμβαση του μπολιάσματος δημιουργεί νέους οργανισμούς, που συγκεντρώνουν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά από περισσότερα είδη. Στις τέχνες, το βλέπουμε στη μετα-διαδικτυακή τέχνη, όπου οι επιρροές του διαδικτύου ενημερώνουν ή καλύτερα “μπολιάζουν” πιο παραδοσιακές μορφές. Στη δική μας περίπτωση, η συμβίωση αυτή εμφανίζεται τόσο στο επίπεδο της συνεργασίας των ατόμων όσο και της συναρμογής των διαφορετικών έργων στο τελικό ψηφιακό συνονθύλευμα. Όπως αναφέραμε και πριν, δεν βλέπουμε την ψηφιακή τέχνη ως ξένη σε οποιαδήποτε θεώρηση της τέχνης. Παρότι μιλάμε για ψηφιακά περιβάλλοντα και έργα, ολες αυτές οι διαδικασίες είναι αμιγώς πραγματικές, όπως επίσης και η αισθητική εμπειρία του συνολικού έργου.
–Μπορεί ένας τέτοιος κήπος να είναι επισκέψιμος από το ευρύ κοινό;
–Ο κήπος WADS είναι προσβάσιμος μέσω υπολογιστών, κινητών και συσκευών εικονικής πραγματικότητας στη διεύθυνση https://hubs.mozilla.com/UbTzCec/wads-garden. Δεδομένου ότι η έκθεση έχει δημιουργηθεί στο διαδίκτυο, παραμένει προσβάσιμη επ’ αόριστον, ή τουλάχιστον όσο η ανοιχτή πλατφόρμα Mozilla Hubs στην οποία έχει κτιστεί παραμένει λειτουργήσιμη.
Ο media artist είναι εν γένει «παραδοσιακός»
–Μπαίνει στο λεξιλόγιό μας ένας νέος όρος, ο media artist, είναι διαφορετικός από τον παραδοσιακό καλλιτέχνη;
–Υπάρχουν αρκετές συζητήσεις για τη θέση των νέων μέσων στην τέχνη και για τους καλλιτέχνες που δημιουργούν με αυτά. Πάντως, ο κάθε καλλιτέχνης «παραδοσιακά» εξερευνούσε και εξερευνά τα όρια των υλικών που έχει στη διάθεσή του –μέσα στα υλικά περιλαμβάνονται πέρα από τα απτά, φυσικά υλικά, και τα άυλα, όπως είναι οι ιδέες, οι έννοιες και τα παράγωγά τους, αλλά και αυτό που ονομάζουμε ψηφιακό. Το ψηφιακό δε, το οποίο είναι πλέον θεμέλιος λίθος σε κάθε νέο μέσο που γεννιέται, εμπεριέχει πληθώρα ιδιοτήτων. Γίνεται πρώτη ύλη, χώρος, δίοδος, εικόνα, ήχος, γλώσσα, ιδέα. Ο media artist είναι λοιπόν εν γένει «παραδοσιακός», κοιτάζει τον κόσμο του, αντιδρά και δημιουργεί με όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή του.
–Η ρίζα νομίζω ότι είναι βασικό συστατικό της έκθεσης, σε ένα τόπο που μοιάζει να την έχει ξεχάσει, πώς σχολιάζετε;
–Η εντοπιότητα είναι μάλλον περισσότερο υπό διαπραγμάτευση παρά οι ίδιες οι ρίζες. Οι τέχνες, ο πολιτισμός, οι ταυτότητες, έχουν την εγγενή ιδιότητα να ριζώνουν στο έδαφος που υπάρχει διαθέσιμο την εκάστοτε στιγμή. Αυτό που ίσως εμποδίζει τις ρίζες να στηρίζουν και να πλάθουν τον χώρο τους, φυσικό και μη, είναι η ταχύτητα με την οποία μεταβάλλονται τα πάντα. Στο WADS θα δείτε έργα οικουμενικά αλλά και υπερτοπικά, που προσφέρουν ιδιαίτερο σχολιασμό σε θέματα του τοπικού και ατοπικού, του πραγματικού και ψηφιακού, του πολιτικού και του παραδόξου, έργα που αναπαράγονται μέσα από την κατανάλωσή τους.
–Νερό, αέρας, χώμα, ήλιος… πώς αυτά τα φυσικά υλικά μπορούν να γίνουν ψηφίδες;
–Το νερό, ο αέρας, το χώμα και ο ήλιος προκύπτουν σαν ιδέες συμπληρωματικές . To όνομα WADS προκύπτει από τα πλήκτρα που χρησιμοποιεί κανείς πάνω στο πληκτρολόγιο για να κινηθεί σε ένα ψηφιακό χώρο, κάτι που όσοι παίζουν ψηφιακά παιχνίδια γνωρίζουν καλά. Τα γράμματα αυτά επίσης αποτελούν το ακρωνύμιο των λέξεων water, air, dirt και sun - νερό, αέρας, χώμα, ήλιος—κύρια ζωτικά συστατικά για κάθε κήπο.
–Μπορεί μια έκθεση όπως αυτή να υποκαταστήσει τη φυσική έκθεση; Ο θεατής έχει την ίδια αίσθηση θέασης;
–Οι φυσικές και εικονικές/ψηφιακές εκθέσεις δεν υποκαθιστούν η μία την άλλη. Η κάθε μορφή έκθεσης υπόκειται σε διαφορετικές ελευθερίες, περιορισμούς, και ποιοτικές διαφορές, τόσο για τους καλλιτέχνες όσο και για το κοινό. Σαφώς και ο θεατής δεν έχει την ίδια εμπειρία θέασης γιατί πρόκειται κατά βάση για διαφορετικές εμπειρίες. Μια ψηφιακή έκθεση δεν φιλοδοξεί να αντικαταστήσει μια φυσική έκθεση, αλλά να είναι ειλικρινής στη φύση της. Στη δική μας περίπτωση, τα έργα παράχθηκαν ειδικά για να εκτεθούν και να βιωθούν στον ψηφιακό χώρο. Η ‘φυσική’ μετάφραση αυτής της προσπάθειας θα γίνει στις 15 Οκτωβρίου στο Rise Makerspace, όπου καλλιτέχνες, επιμελητές και κοινό θα συναντηθούν από κοντά, θα συζητήσουν για την εμπειρία του έργου, και θα περιηγηθούν στον κήπο του WADS χρησιμοποιώντας VR headsets και υπολογιστές.
–Τέλος, τι φυτεύτηκε στους κήπους του Κέπλερ;
–Στους κήπους του Κέπλερ λοιπόν θα βρεί κανείς πληθώρα προσεγγίσεων, ιδεών και διαλόγων γύρω από τα θέματα που αποφάσισε να αγγίξει το φετινό φεστιβάλ, θέματα αυτονομίας, δημοκρατίας, οικολογίας, τεχνολογίας, και της αβεβαιότητας που καθορίζει το σήμερα. Θα βρεί επιστήμονες κάθε εξειδίκευσής να συνεργάζονται με καλλιτέχνες και δημιουργούς, να σχολιάζουν το σήμερα και να φαντάζονται το αύριο μέσα από καινοτόμες προσεγγίσεις. Ανάμεσά τους θα βρεθεί και ο δικός μας κήπος.
Οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες
Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο WADS είναι οι: Ραΐσα Αγγελή, Μαρία Ανδρέου, Μαρίνα Ασσιώτη, Παντελής Διαμαντίδης, Αναστασία Dolitsay, Peter Eramian, Ibrahim Latif Ince, Στέλιος Ilchouk, Μαρίνα Κασσιανίδου, Ειρήνη Khenkin, Αγγελική Κουτσοδημητροπούλου, Μαρίνος Κουτσομιχάλης, Μαριέττα Μαυροκορδάτου, Παναγιώτης Μηνά, Faysal Mroueh, Λίνα Πρωτοπαπά, Δώρος Πολυδώρου, Δέσποινα Ράνγκου, Κλεάνθης Ρούσος, Έλενα Σαββίδου, Νίκος Στέφου.
WADS irl: 15 και 16 Οκτωβρίου 2020 @ RISE Makerspace - Πλατεία Δημαρχίας, οδός Αλκιβιάδη 14, Λευκωσία.
Πέμπτη, 15 Οκτωβρίου (18:30 - 22:00)
Έναρξη έκθεσης και ανοιχτή συζήτηση: Grafting in the Digital @20:00μμ
Παρασκευή, 16 Οκτωβρίου (10:30 - 13:30 και 16:00-20:00) Προβολή εικονικής έκθεσης
