Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η Θεατρική Στέγη Κύπρου, με έδρα της τη Λάρνακα, πριν από λίγο καιρό ανέβασε σε μορφή σκηνοθετημένου αναλογίου το παπαδιαμαντικό διήγημα «Η Νοσταλγός», φέρνοντας επί σκηνής τον ιδιαίτερο λόγο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Η επόμενη κίνηση της ομάδας αυτής της Λάρνακας είναι να φέρει στην Κύπρο την «Ασκητική – Salvatores Dei» του Νίκου Καζαντζάκη, σε θεατρική διασκευή και ερμηνεία του Βασίλη Βασιλάκη. Πρόκειται για ένα φιλοσοφικό κείμενο του μεγάλου διανοητή και συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη, στο οποίο καταθέτει υπαρξιακά ερωτήματα, αλλά και ζητήματα ηθικής προσωπικής τάξης, και της θέωσης του Ανθρώπου, μέσω της αναζήτησης του δικού του θεού.
Για την παράσταση αυτή μίλησα με τον Βασίλη Βασιλάκη, ο οποίος από το 2008 έως και το 2018 παρουσίαζε την «Ασκητική» στην Ελλάδα και πρώτη μου ερώτηση είναι πώς γίνεται να διασκευάσει κάποιος ένα τόσο απαιτητικό κείμενο, «στέκεσαι σε κάποιο στοιχείο της “Ασκητικής” συγκεκριμένα ή διαχειρίζεσαι εν συνόλω το κείμενο;» τον ρωτώ: «Είναι αδύνατο να σταθεί κάποιος σε κάποιο συγκεκριμένο στοιχείο του κειμένου. Ίσως αυτός ο τρόπος να έκανε πολύ πιο εύκολη τη δουλειά, ωστόσο σε αυτή την περίπτωση υπήρξε συνολική διαχείριση του έργου του Νίκου Καζαντζάκη». Υποθέτω, αν και είμαι σχεδόν βέβαιος πως αντιμετώπισε δυσκολίες στην επεξεργασία του κειμένου… «ισχύει και ποιες ήταν αυτές» τον ρωτώ; «Είναι αλήθεια αυτό. Είναι πραγματικά δύσκολο να αποφασίσεις σε ένα τέτοιο κείμενο πυκνότητας και ουσίας τι θα αφήσεις απ’ έξω. Διαβάζοντας όμως πιο προσεκτικά διαπιστώνεις τον μινιμαλιστικό, κατά κάποιο τρόπο, χαρακτήρα, την επανάληψη του ιδίου θέματος με μικρές παραλλαγές. Οπότε αυτό λειτούργησε σαν σωσίβιο και βοήθησε στις τελικές επιλογές του κειμένου, δηλαδή στο θα συμπεριλάβουμε και τι θα αφαιρέσουμε». Τελικά, πόσο εύκολο είναι να γίνει θεατρική πράξη μία φιλοσοφική και υπαρξιακή διαδρομή, Βασίλη; «Κατ’ αρχάς στο θέατρο τίποτε δεν είναι εύκολο. Ο βαθμός δυσκολίας όμως αυξάνεται όταν αντί για ένα θεατρικό κείμενο αντιμετωπίζουμε ένα φιλοσοφικό δοκίμιο. Με πολλή δουλειά όμως και πίστη όλα γίνονται».
«Ο βαθμός δυσκολίας όμως αυξάνεται όταν αντί για ένα θεατρικό κείμενο αντιμετωπίζουμε ένα φιλοσοφικό δοκίμιο. Με πολλή δουλειά όμως και πίστη όλα γίνονται», λέει ηθοποιός Βασίλης Βασιλάκης, ο οποίος βρίσκεται επί σκηνής και έχει κάνει τη θεατρική διασκευή της «Ασκητικής – Salvatores Dei» του Νίκου Καζαντζάκη.
Το αυστηρό τέμπο
Πώς όμως στέκεται ο ηθοποιός ερμηνεύοντας ένα φιλοσοφικό δοκίμιο… και τον ρωτώ ποιον δρόμο ακολούθησε ερμηνευτικά για να σταθεί στη σκηνή: «Η αλήθεια είναι πως για μεγάλο διάστημα η ερμηνευτική μου προσπάθεια οδηγείτο από την τυφλότητα. Ήταν δηλαδή τόσο μεγάλος ο όγκος των εννοιών που έπρεπε να κατανοηθούν που δεν άφηναν χώρο για να σκεφτώ το υποκριτικό κομμάτι. Την κατάλληλη στιγμή όμως ήλθε ένα σήμα από τον ίδιο τον Καζαντζάκη… και τι εννοώ. Ο Νίκος Καζαντζάκης σε μία επιστολή του προς τη Γαλάτεια, τη σύζυγό του, της ανέφερε πως τελείωσε την Ασκητική “την οποία και έγραψε σε αυστηρό τέμπο”. Αυτό αμέσως μου έδωσε ένα ερμηνευτικό τρόπο και προσέγγιση του ίδιου του κειμένου».
Το πολύ ενδιαφέρον εγχείρημα του Βασίλη Βασιλάκη να ακουστεί θεατρικά ο Νίκος Καζαντζάκης ενέχει άραγε κάποιο ρίσκο όσον αφορά το κοινό; Πώς θα ήθελες να φύγει το κοινό από την παράσταση, τον ρωτώ: «Σίγουρα όχι όπως ήλθε. Έχω την εντύπωση, μετά από δεκάδες παραστάσεις που έγιναν στην Ελλάδα ότι όντως δεν φεύγουν όπως ήλθαν. Παρατήρησα αντιδράσεις ποικίλες και πραγματικά ενδιαφέρουσες»… μα είναι ακόμα επίκαιρα τέτοια κείμενα… Βασίλη; «Αν κρίνω από τις συζητήσεις που είχα με το κοινό μετά από κάθε παράσταση, παρατηρώ πως η “Ασκητική” έχει την ικανότητα να τρυπώνει στο βαθύτερο Είναι του ανθρώπου και να επαναπροσδιορίζει τη σχέση με τον εαυτό μας, αλλά και τα θεμελιώδη αγωνιώδη υπαρξιακά ερωτήματα και αγκιστρωμένα στην ψυχή μας ζητούν απαντήσεις», και φυσικά απαντώ και εγώ, πάντοτε είναι επίκαιρα θέματα που αφορούν τον Εαυτό μας και τη δική μας θέση στην πυραμίδα του Ανθρώπου.
Κλείνοντας τη συζήτησή μας, λέω στον Βασίλη Βασιλάκη: Αναζητείς τη θέωση μέσω της θεατρικής πράξης και μού απαντά: «Η ερώτησή σου μού θύμισε την ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, που ήταν και βαφτισιμιά του Καζαντζάκη, την εποχή που έκανα πρόβες στην Αίγινα και μιλούσαμε για την “Ασκητική”, μού είχε πει, με το καταπληκτικό της χιούμορ… εσύ πας να γίνεις “θεοποιός”. Πάντως, για να σου απαντήσω, πρόθεσή μου δεν είναι να θεοποιηθώ, αλλά μέσω του θεάτρου να κάνω ένα βήμα παραπάνω, κοινό και ηθοποιός να συνδεθούμε συνειδητά και ειλικρινά, αυτό που ουσιαστικά περιέχουν ή πρέπει τουλάχιστον να περιέχουν όλες οι παραστάσεις». Τελικά κ. Βασιλάκη, ποια είναι η σχέση η δική σου με τον Θεό και τον Άνθρωπο; «Ανακαλύπτοντας τον άνθρωπο συναντήθηκα με τον δικό μου θεό» μου απαντά!
Πληροφορίες
