ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ένα έργο που εκπροσωπεί κάθε κοινωνία

Ο σκηνοθέτης Νεοκλής Νεοκλέους μιλάει στην «Κ» για την παράσταση «Ο θάνατος του εμποράκου» που ανεβαίνει στον ΘΟΚ

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Ο ΘΟΚ ανεβάζει το αριστούργημα του Άρθουρ Μίλερ «Ο θάνατος του εμποράκου», σε σκηνοθεσία Νεοκλή Νεοκλέους, ενός σκηνοθέτη που διακατέχεται από μια σπάνια ευαισθησία, η οποία του επιτρέπει να βλέπει σκηνοθετικά λίγο περισσότερο πίσω από τις λέξεις του κάθε κειμένου που καλείται να δουλέψει. Ο Νεοκλής Νεοκλέους, μιλώντας στην «Κ» για την παράσταση που σκηνοθετεί, λέει ότι το έργο του Μίλερ εκπροσωπεί κάθε κοινωνία που έχει βυθιστεί στις ψευδαισθήσεις και παλεύει να τη λυτρώσει. Εκπροσωπεί ακόμη κάθε άνθρωπο που έχει χάσει τον εαυτό του μέσα στο χρήμα, την καταξίωση, τη φήμη και καθετί παροδικό και φευγαλέο και τονίζει «Ο Εμποράκος παρασύρεται από μία πλάνη βασισμένη σε υλικά αγαθά και εντυπωσιασμούς, και σας ρωτώ, δεν είναι αυτό που ταλανίζει τους ανθρώπους της πατρίδας μας;». Ο Νεοκλής κλείνει την κουβέντα μας με τα λόγια του ίδιου του Μίλερ: «Η τρομοκρατία σήμερα δεν άλλαξε και πολύ. Το έργο μου είναι επίκαιρο όσο άλλοτε». Η παράσταση ανεβαίνει με μία πολύ δυνατή διανομή και γερούς συνεργάτες.

–Εξακολουθεί να είναι επίκαιρος ο εμποράκος… τι δεν έμαθε η ανθρωπότητα;

–Τα έργα του Άρθουρ Μίλερ διακρίνονται από μια αξιοθαύμαστη κοινωνική ευαισθησία. Ακόμη κι από ένα είδος πικρής συμπόνιας προς τον άνθρωπο που καταπιέζεται και μοχθεί στη θέα ενός άπιαστου ονείρου, «του αμερικανικού ονείρου». Ενός ονείρου για το οποίο φυσικά καμία κυβέρνηση και καμία εξουσία δεν θα μπορούσε ποτέ να εγγυηθεί. Ενός ονείρου που έχει τη βάση του στο ψέμα και στην πλάνη, οδηγώντας τους ανθρώπους σε λάθος αξίες. Χάρη στην ειλικρινή προσέγγιση του Μίλερ, ο θεατής αναγνωρίζει διαχρονικά πάνω στη σκηνή δικές του σκέψεις που τον έχουν τυραννήσει, βλέπει τη ζωή του πάνω στη σκηνή και τρομάζει με αυτά που δεν τολμούσε να παραδεχτεί για τον εαυτό του. Καλείται, λοιπόν, μαζί με τους ήρωες να κρίνει το κατά πόσο αυτές οι σκέψεις, αυτός ο τρόπος ζωής, πατούν στη γη και να ζυγίσει τις συνέπειες όταν η φούσκα του ονείρου θα έχει πια εξαφανιστεί. Καλείται να αντικρύσει τον εαυτό του ως θύμα ενός βάναυσου καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό είναι που μετατρέπει και τον Μίλερ σε κάτι περισσότερο από δραματουργό μιας μόνο εποχής. Με το έργο του εκπροσωπεί κάθε κοινωνία που έχει βυθιστεί στις ψευδαισθήσεις και παλεύει να τη λυτρώσει. Εκπροσωπεί ακόμη κάθε άνθρωπο που έχει χάσει τον εαυτό του μέσα στο χρήμα, την καταξίωση, τη φήμη και καθετί παροδικό και φευγαλέο. Αυτό είναι που δεν έμαθε η ανθρωπότητα, να σταματήσει επιτέλους να χειραγωγείται από τα μεγάλα ψέματα των εκμεταλλευτών της.

–Η σημερινή μεσαία τάξη, όση απέμεινε, είναι ο Ουίλλυ Λόμαν του Μίλλερ;

–Στον «θάνατο του εμποράκου» δημιουργούνται σταδιακά οι τραγικές συνέπειες των χωρίς ελπίδα προσπαθειών ενός μεσόκοπου πλασιέ να καταξιωθεί και να αισθανθεί σπουδαίος. Ο Ουίλλυ Λόμαν, ήταν ένας βιοπαλαιστής, ένας μεροκαματιάρης, δυστυχισμένος έμπορος που πάλευε να μαζέψει χρήματα για να μεγαλώσει την οικογένειά του. Ήταν ο άνθρωπος που θα βρισκόταν πάντα στην τελευταία θέση, καταδικασμένος να παρακολουθεί εγκλωβισμένος στην αποτυχία του, και την επιτυχία των αφεντικών του. Ο Ουίλλυ Λόμαν, βεβαίως και είναι η σημερινή μεσαία τάξη, η οποία κυνηγά το χρήμα, την επιτυχία με τη απόκτηση υλικών αγαθών και αποξενώνεται από την ανθρώπινη ουσία του, από τον ίδιο του τον εαυτό καταστρέφοντας τη ζωή του και τη ζωή αυτών που είναι γύρω του. Ο Εμποράκος παρασύρεται από μία πλάνη βασισμένη σε υλικά αγαθά και εντυπωσιασμούς, και σας ρωτώ, δεν είναι αυτό που ταλανίζει τους ανθρώπους της πατρίδας μας;

–Δεν είναι μοιρολατρία να μιλάμε για το ατελέσφορο κυνήγι της ευτυχίας;

–Όταν οι επιθυμίες μας είναι να πετύχουμε την πολυπόθητη κοινωνική αναγνώριση μέσα από επαγγελματική ανέλιξη και οικονομική ευμάρεια, όταν καταντήσει να είναι αυτός ο σκοπός της ζωής μας και να μας προσδιορίζει ως ανθρώπους επιτυχημένους, με μαθηματική ακρίβεια αυτή η θεώρηση θα φέρει την απόλυτη αποτυχία και καταστροφή.

–Μήπως η βίωση της τραγωδίας είναι τελικά η κάθαρση, άρα η αρχή μιας ευτυχίας;

–Μόνο αν έχεις το θάρρος να αντικρίσεις τα πραγματικά αίτια της τραγωδίας, να αναθεωρήσεις τη ζωή σου και να πορευτείς μέσα στον κόσμο με φάρο την αλήθεια και την ελευθερία σου, τότε μόνο η κάθαρση μπορεί να γίνει η αρχή της ευτυχίας σου.

–Κατακτιέται η ελευθερία, πόσο είναι υψηλό το τίμημά της;

–Όχι, η απόλυτη ελευθερία δεν κατακτιέται ποτέ, όμως έχουμε χρέος συλλογικό και ατομικό να χαράξουμε και να πορευτούμε τον δρόμο προς την ελευθερία, όποιο και αν είναι το τίμημα.

Δεν θέλησα να έχω ήρωες αλλά αντιήρωες

–Θα έλεγες πως το έργο του Μίλλερ είναι πολιτικό ή απλώς μια επίφαση για να πάει σε ένα δεύτερο επίπεδο, πιο ανθρώπινο, πιο ψυχολογικό;

–Ο Άρθουρ Μίλλερ μέσα από τα έργα του (ειδικά στον «Θάνατο του Εμποράκου») την αρθρογραφία και τις δημόσιες τοποθετήσεις του ασκούσε κριτική στις εκάστοτε κυβερνήσεις και στη ματαιότητα του «Αμερικανικού ονείρου». Κατέκρινε απροκάλυπτα την αμερικανική κοινωνία σε θέματα όπως ο ρατσισμός, η κερδοσκοπία, η μισαλλοδοξία, η έλλειψη δικαιοσύνης. Στα έργα του ανάδειξε αξίες για την ανθρώπινη ύπαρξη και την εξάρτηση του ατόμου από τον κοινωνικό του περίγυρο, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ηθική, την οικογένεια και στην ατομική υπευθυνότητα. Όμως έχουμε και μια άλλη πτυχή του έργου, όπου ο Ουίλλυ Λόμαν φέρει την ιδιότητα του αρχέτυπου, εκπροσωπώντας όλα τα άτομα που αισθάνονται το ίδιο αδικημένα σε μία κοινωνία που οδηγείται από ένα καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο έχει για Θεό το χρήμα, προωθώντας λάθος αξίες. Αποζητά την αγάπη και το θαυμασμό των δύο υιών του, αλλά το κάνει με λάθος τρόπο. Από την αρχή του έργου, γίνεται φανερό ότι ο Ουίλλυ συνδέει όλη του την προσωπική αξία με μια πλασματικά επιτυχία και ευτυχία, υποβαθμίζοντας την αγάπη και την υποστήριξη της οικογένειάς του. Η πορεία της ζωής του δεν είναι προς την αυτογνωσία και για τον λόγο αυτό, το έργο είναι βαθιά ανθρώπινο και αληθινό.

–Τι ήρωες θέλησες να έχεις στη σκηνή; Τον Αμερικανό της δεκαετίας του ’40 ή τον σημερινό μεσοαστό;

–Δεν θέλησα να έχω ήρωες αλλά αντιήρωες. Ανθρώπους δηλαδή το χθες και του σήμερα, που συνθλίβονται μέσα από τις ψευδαισθήσεις και τις αυταπάτες του «αμερικανικού ονείρου». Αντιήρωες που οδεύουν προς την καταστροφή αφού έχουν γίνει θύματα της υλιστικής κοινωνίας και της βάναυσης, χωρίς ηθικές αναστολές, λειτουργίες του καπιταλιστικού συστήματος.

–Ποια είναι τα κυριότερα ερωτήματα που θέτει το έργο του Μίλλερ;

–Γιατί ο άνθρωπος να αρνείται να δει ποιος αληθινά είναι και να αποδεχτεί τον εαυτό του. Γιατί να αφήνεται ο άνθρωπος να μετατρέπεται σε υποχείριο των αφεντικών και του συστήματος. Γιατί να αφήνουμε την πλάνη και το ψεύδος να ορίζουν τις ζωές μας

–Η κατάσταση που βιώνει σήμερα ο κόσμος λόγω πανδημίας σε βοήθησε στη σκηνοθετική σου θεώρηση;

–Θα απαντήσω στο ερώτημα με μια ουσιαστική και βιωματική τοποθέτηση ως προς τον εγκλεισμό και τους περιορισμούς κατά την περίοδο της πανδημίας. Θεωρώ πως η ελευθερία έκφρασης του ανθρώπου όσο και αν κάποιοι θέλουν να την πολεμήσουν πρέπει να είναι δεδομένη και να παραμείνει δεδομένη ως φυσικό, πολιτικό και κοινωνικό δικαίωμα του. Ούτε πανδημίες, ούτε ακροδεξιές και (παρά)θρησκευτικές οργανώσεις, ούτε κανείς δεν έχει το δικαίωμα να εμποδίζει την πηγαία ανάγκη της ανθρώπινης ύπαρξης για ελεύθερη έκφραση. Το θέατρο και συγκεκριμένα οι θεατρικές παραστάσεις έχουν ως θεμέλιο λίθο τους την ελευθερία της σκέψης, των συναισθημάτων και της έκφρασης αυτών, μέσω του σώματος και της φωνής, με άμεσο δέκτη το κοινό. Αυτήν τη ζωντανή, ουσιαστική τελετουργία, ελεύθερης επικοινωνίας των ανθρώπων μέσα από τα θεατρικά έργα των μεγάλων συγγραφέων, το κράτος οφείλει να την προστατεύει, να την προωθεί με κάθε τρόπο και όχι να τη φιμώνει. Οι απαιτήσεις, οι περιορισμοί και τα συνεχόμενα ανεξέλεγκτα διατάγματα, που βιώνουμε τον τελευταίο καιρό λόγο πανδημίας, έχουν στερήσει πολλά από τον άνθρωπο. Του έχουν στερήσει την ελευθερία να εκφράζεται, να ονειρεύεται, να δημιουργεί, να γελά, να υπάρχει ως ενεργός πολίτης, να έχει γνώμη και άποψη για ότι του συμβαίνει, να μπορεί να αποφασίζει ο ίδιος για το πώς θα πορευθεί στη ζωή του. Μέσα από το θέατρο, ο άνθρωπος μπορεί να βρει αυτή την ελευθερία και την ψυχική ισορροπία του, μπορεί να αντλήσει δύναμη έτσι ώστε να αντέξει δυσκολίες και αντιξοότητες. Το θέατρο μπορεί να γίνει μια υπαρξιακή, υπερβατική εμπειρία.

–Κατά τη γνώμη σου τι κάνει τον «Θάνατο του εμποράκου» ένα θεατρικό αριστούργημα;

–Θα απαντήσω με κάτι που είπε ο ίδιος ο συγγραφέας το 1999, ακριβώς πενήντα χρόνια μετά τη συγγραφή του έργου- με αφορμή ένα νέο ανέβασμα που μάλιστα απέσπασε το Βραβείο Τόνι Καλύτερης Αναβίωσης Έργου «Η τρομοκρατία σήμερα δεν άλλαξε και πολύ. Το έργο μου είναι επίκαιρο όσο άλλοτε. Ο Εμποράκος είναι η τραγωδία ενός ανθρώπου που πίστεψε πως μόνο εκείνος δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει τα κριτήρια που έθεσαν, για όλη την ανθρωπότητα, κάποιοι φρεσκοξυρισμένοι, άκαμπτοι κύριοι που παροικούν σήμερα την κορυφή των τηλεοπτικών επιχειρήσεων και των διαφημιστικών γραφείων».

Πληροφορίες
«Ο Θάνατος του Εμποράκου» του Άρθουρ Μίλλερ, σε σκηνοθεσία: Νεοκλής Νεοκλέους. Θέατρο ΘΟΚ, Κεντρική Σκηνή, κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, ώρα 6:00 μ.μ. Παίζουν οι: Δέσποινα Βιολάρη, Νίκη Δραγούμη, Αντρέας Κουτσόφτας, Πάνος Λουκαΐδης, Λέα Μαλένη, Αλέξανδρος Μαρτίδης, Βασίλης Μιχαήλ, Μαρία Μιχαήλ, Γιώργος Μουαΐμης, Νεοκλής Νεοκλέους, Φώτης Φωτίου, Βασίλης Χαραλάμπους. Εισιτήρια στο Ταμείο Θεάτρου ΘΟΚ, τηλ. 77772717, www.thoc.org.cy

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Θέατρο-Χορός: Τελευταία Ενημέρωση

X