Kathimerini.gr
Αμέσως μετά τη σεξουαλική επαφή, η Βίβιαν άρχισε να νιώθει έναν πονοκέφαλο τόσο έντονο, που πήγε σε τμήμα επειγόντων περιστατικών. Ο γιατρός, ωστόσο, την έστειλε κατευθείαν σπίτι της, λέγοντάς της ότι οι κεφαλαλγίες μετά από σεξουαλική επαφή είναι φυσιολογικές για τις γυναίκες μέσης ηλικίας. «Είναι μέρος της περιεμμηνόπαυσης», δήλωσε στη Βίβιαν.
Ωστόσο, ο πόνος συνεχιζόταν και έγινε ακόμη πιο έντονος την επόμενη ημέρα, προκαλώντας της εμετό. Θορυβημένη, η Βίβιαν αποφάσισε να πάει στο νοσοκομείο, όπου οι απεικονιστικές εξετάσεις αποκάλυψαν τον πραγματικό ένοχο: τρία ανευρύσματα στον εγκέφαλό της, δηλαδή διογκώσεις (διατάσεις) στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, σε σημεία που αυτά είχαν αδυνατίσει, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε απειλητική για τη ζωή αιμορραγία. Οι γιατροί προγραμμάτισαν αμέσως τη Βίβιαν για χειρουργική επέμβαση.
«Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της στάσης “δεν κάνω καμία εξέταση και δεν το ψάχνω περισσότερο” και τελικά αποδεικνύεται ότι το πρόβλημα ήταν πολύ σοβαρό», σχολιάζει η Samantha Meints, ψυχολόγος ειδικευμένη σε θέματα πόνου στο Τμήμα Αναισθησιολογίας, Περιεγχειρητικής Ιατρικής και Ιατρικής του Πόνου στο Brigham and Women’s Hospital, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. Πρόκειται επίσης για ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνότερα στις γυναίκες, των οποίων ο πόνος συχνά υποτιμάται, αγνοείται ή αντιμετωπίζεται ανεπαρκώς από το ιατρικό προσωπικό, όπως δείχνει πρόσφατη μελέτη.
Η διεθνής αυτή ανάλυση, η οποία δημοσιεύθηκε στις 13 Αυγούστου 2024 στο PNAS, έδειξε ότι οι κλινικοί γιατροί αντιμετωπίζουν διαφορετικά τις γυναίκες και τους άνδρες όταν προσέρχονται σε ένα νοσοκομείο παραπονούμενοι για πόνο. Οι γυναίκες περιμένουμε κατά μέσον όρο 30 λεπτά περισσότερο έως ότου μας δει γιατρός. Επίσης, έχουμε λιγότερες πιθανότητες να μας δώσουν αναλγητικά για τις ίδιες ενοχλήσεις.
Τα εντυπωσιακά αυτά ευρήματα δεν εκπλήσσουν τη Meints. «Βλέπω πολλές γυναίκες που έχουν πολύ παρόμοιες εμπειρίες», δηλώνει. «Τους λένε ότι αυτό που έχουν είναι φυσιολογικό, είναι μέρος της γήρανσης, οφείλεται στην περιεμμηνόπαυση ή στη μετεμμηνόπαυση. Ολα απορρίπτονται με τη λογική “Εχεις μήτρα και κόλπο, οφείλεις να αποδεχτείς τον πόνο σου και να τον καταπιείς”».
Σκληρή πραγματικότητα
Υπάρχει μακρόχρονο ιστορικό υποτίμησης του γυναικείου πόνου. Η λέξη «υστερία» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «υστέρα», που σημαίνει «μήτρα». Ο όρος «υστερία» αναφερόταν αρχικά σε μια νευρωτική πάθηση που αφορούσε ειδικά τις γυναίκες.
Ακόμη και οι σύγχρονες έρευνες, όμως, ενισχύουν αυτή τη νοοτροπία. Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2023 στο Journal of Experimental Social Psychology υπογραμμίζει το γεγονός ότι υπάρχει μια «προκατάληψη για υπερβολές στην αναφορά του πόνου με βάση το φύλο», η οποία οδηγεί ορισμένα άτομα να θεωρήσουν ότι οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να υπερβάλλουν ή να δραματοποιούν την κατάσταση όταν περιγράφουν τον πόνο που νιώθουν, σε σύγκριση με τους άνδρες.
«Αυτό είναι κάτι που πιθανότατα συμβαίνει από τις απαρχές του κόσμου», σχολιάζει η Meints. «Οι γυναίκες θεωρούνται υστερικές, συνεπώς ο πόνος και οι ανησυχίες τους για την υγεία τους συχνά παθολογικοποιούνται με ψυχιατρικό τρόπο».
«Αυτό οφείλεται εν μέρει στις κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες», προσθέτει η Meints. «Για τους άνδρες, είναι θέμα τιμής το να παραμείνουν στωικοί μπροστά στον πόνο ή στο στρες, ενώ οι γυναίκες είναι συνήθως πιο κοινωνικές και αναζητούν περισσότερο υποστήριξη. Ενας τρόπος να το κάνουν αυτό είναι να μοιραστούν τα δύσκολα βιώματά τους, συμπεριλαμβανομένου του πόνου».
Αιτίες πόνου
Ο πόνος είναι η υπ’ αριθμόν ένα αιτία που οι ενήλικοι Αμερικανοί αναζητούν ιατρική φροντίδα, σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ, και ο αριθμός των ατόμων που βιώνουν χρόνιο πόνο αυξάνεται. Σύμφωνα με τη μελέτη του PNAS το 2024, τα άτομα που αναφέρουν καθημερινό πόνο στις ΗΠΑ ανέρχονται στον εκπληκτικό αριθμό των 50 εκατομμυρίων.
Οι συχνότεροι τύποι πόνου και για τα δύο φύλα είναι η οσφυαλγία και η αυχεναλγία, οι κεφαλαλγίες, η νευροπάθεια (καυστικός, διαξιφιστικός ή σουβλερός πόνος, συνήθως λόγω διαβήτη) και η αρθρίτιδα. Ομως οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να υποφέρουν από ορισμένες παθήσεις χρόνιου πόνου, όπως ημικρανίες, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ινομυαλγία και άλλες παθήσεις που περιλαμβάνουν τις αρθρώσεις, τους μυς και τα οστά.
«Σχεδόν πάντα ο λόγος που θα αναζητήσουμε ιατρική φροντίδα είναι κάποιος πόνος ή ενόχληση, είτε πρόκειται για ένα εξάνθημα είτε για μια κεφαλαλγία ή έναν πόνο στην κοιλιά», αναφέρει η Meints. «Ο πόνος είναι το κύριο προειδοποιητικό σημάδι».
Η μεγαλύτερη επιβάρυνση των γυναικών
Ωστόσο, η επιβάρυνση των γυναικών από τον πόνο είναι μεγαλύτερη, για πολλούς λόγους. Σχεδόν το ένα τέταρτο των Αμερικανίδων ζουν με χρόνιο πόνο – ποσοστό υψηλότερο από αυτό των ανδρών, σύμφωνα με το CDC.
Η μελέτη του PNAS βρήκε επίσης ότι στους ασθενείς που αναφέρουν «μη συγκεκριμένο» πόνο (στον οποίο η αιτία δεν είναι άμεσα σαφής), οι βαθμολογίες πόνου των γυναικών –η βαθμολόγηση του πόνου από το μηδέν έως το δέκα, ανάλογα με την ένταση του πόνου– έχουν 10% λιγότερες πιθανότητες να καταγραφούν από τους νοσηλευτές σε σύγκριση με τις βαθμολογίες των ανδρών όταν φθάνουν οι ασθενείς στο νοσοκομείο.
Οι γυναίκες επίσης αντιμετωπίζουν ένα έντονο μειονέκτημα από άποψη φυσιολογίας: οι γυναίκες και οι άνδρες αντιλαμβάνονται διαφορετικά τον πόνο. «Αν ζητήσεις από ανθρώπους να βάλουν το χέρι τους μέσα σε παγωμένο νερό, το οποίο προκαλεί πόνο, οι άνδρες μπορούν να το αφήσουν για περισσότερη ώρα από ό,τι οι γυναίκες», αναφέρει η Meints.
Αυτή η διαφορά στην αντίληψη του πόνου, που πιθανόν οφείλεται σε βιολογικές και ορμονικές διαφορές μεταξύ των φύλων, προκαλεί τεράστια έκπληξη σε πολλούς, λέει ο Robert Jamison, ψυχολόγος ειδικευμένος σε θέματα πόνου στο Κέντρο Διαχείρισης Πόνου στο Brigham and Women’s Hospital. «Υπάρχει πάντα αυτή η αντίληψη ότι οι γυναίκες μπορούν να υπομείνουν τον τοκετό, άρα μπορούν να αντέξουν πολύ περισσότερο τον πόνο από ό,τι οι άνδρες», λέει ο Jamison.
Παράγοντες που επηρεάζουν τη φροντίδα
Είναι πιθανό ότι στην ανεπαρκή αντιμετώπιση του πόνου στις γυναίκες συμβάλλουν και διάφοροι άλλοι παράγοντες, λένε οι ειδικοί του Χάρβαρντ.
Ελλειψη αντικειμενικού μέτρου του πόνου. Αντίθετα με πολλά άλλα ιατρικά συστήματα μέτρησης, όπως αυτά για την αρτηριακή πίεση ή την καρδιακή συχνότητα, δεν υπάρχει κάποια εξέταση που να μπορεί να μετρήσει αντικειμενικά τον πόνο. Αυτό που γίνεται είναι ότι οι ασθενείς καλούνται να βαθμολογήσουν το επίπεδο του πόνου τους από το μηδέν έως το δέκα και οι κλινικοί γιατροί θα πρέπει να βασιστούν σε αυτό που αναφέρει ο κάθε ασθενής.
«Δεν υπάρχει πονόμετρο», λέει χαρακτηριστικά ο Jamison. «Δεν υπάρχει τρόπος να αξιολογήσουμε αν ο πόνος κάποιου είναι 5, 8 ή 2. Ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο εκδηλωτικοί σε σχέση με τον πόνο τους, ενώ άλλοι είναι περισσότερο στωικοί».
Αβέβαιες διαγνώσεις. «Οι γιατροί έχουν εκπαιδευτεί να βρίσκουν ένα πρόβλημα και να το λύνουν», αναφέρει ο Jamison. «Όταν όμως δεν βρίσκουν κάποια βλάβη, τείνουν να θεωρούν ότι πρόκειται είτε για ψυχολογικό είτε για συναισθηματικό πρόβλημα και να το αγνοούν. Δεν είναι κάτι που ισχύει εκατό τοις εκατό, αλλά εξακολουθεί να συμβαίνει».
Προκαταλήψεις των κλινικών γιατρών. Η ιατρική ήταν κάποτε ένας ανδροκρατούμενος χώρος, με μια πατερναλιστική προσέγγιση που δεν κατανοούσε αποτελεσματικά τις επώδυνες παθήσεις των γυναικών, αναφέρει ο Jamison. Αλλά ακόμη και γυναίκες γιατροί είναι επιρρεπείς στις προκαταλήψεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη του 2024 στο PNAS διαπίστωσε ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζονταν ανεπαρκώς σε θέματα πόνου ανεξάρτητα από το αν το άτομο που τις εξέταζε ήταν άνδρας ή γυναίκα.
«Οι άνδρες δεν είναι οι μόνοι παραβάτες», παρατηρεί η Meints. «Πρόκειται για πολιτισμικό φαινόμενο, το οποίο είναι βαθιά ριζωμένο στην κοινωνία μας. Οσοι εργαζόμαστε στον ιατρικό τομέα θα πρέπει να τιμάμε πιο αποτελεσματικά τα βιώματα των ασθενών μας, ιδίως των γυναικών».
Κοινωνικές αντιλήψεις. Επειδή οι γυναίκες έχουμε κάθε μήνα περίοδο, ξεκινώντας από την εφηβεία, πολλές από εμάς έχουμε ακούσει επανειλημμένα ανά τις δεκαετίες ότι είναι «φυσιολογικό» να ζεις με πόνο. Ως αποτέλεσμα, κάποιες από εμάς δεν αισθανόμαστε ότι πρέπει να μιλήσουμε και να «ενοχλήσουμε» τους άλλους όταν πονάμε. Ομως αυτή η στάση μας μπορεί να καθυστερήσει την κατάλληλη φροντίδα.
«Εχω γυναίκες ασθενείς που μου λένε πως αισθάνονται ότι πρέπει να είναι “καλές” ασθενείς και ότι, ακόμη και αν μια θεραπεία δεν λειτουργεί, αισθάνονται ότι θα πρέπει να την ξαναδοκιμάσουν», αναφέρει η Meints. «Προσπαθούν πάντα να εξισορροπήσουν το βίωμά τους με την επιθυμία να μην επιβαρύνουν, γιατί η εμπειρία τους τους λέει ότι, αν επιβαρύνουν, η φροντίδα τους θα είναι χειρότερη».
Πρωτοβουλίες για τη διασφάλιση αποτελεσματικής φροντίδας του πόνου
Πώς μπορούν οι γυναίκες να διασφαλίσουν ότι ο πόνος τους θα ληφθεί υπόψη στα σοβαρά; Οι ειδικοί του Χάρβαρντ προτείνουν στις γυναίκες τις παρακάτω μεθόδους για να μπορέσουν να λάβουν κατάλληλη ιατρική φροντίδα:
Να μιλάτε ευθέως. «Συνεργαστείτε στενά με τον γιατρό σας για να του εξηγήσετε ποιες είναι οι προσδοκίες σας και τι ελπίζετε να επιτύχετε με το ραντεβού σας», προτείνει η Samantha Meints, ψυχολόγος ειδικευμένη σε θέματα πόνου στο Brigham and Women’s Hospital. «Θέλετε απαντήσεις; Θέλετε απλώς να αισθανθείτε καλύτερα; Και τα δύο αυτά είναι σημαντικά στον τομέα της διαχείρισης του πόνου».
∆ηλώστε τι είναι αυτό που ∆ΕΝ θέλετε. Ορισμένοι κλινικοί γιατροί εξακολουθούν να βλέπουν με καχυποψία τους ασθενείς με πόνο, ανησυχώντας μήπως μεγεθύνουν τα συμπτώματα για να λάβουν οπιοειδή. Μπορείτε εύκολα να εξαλείψετε αυτή την ανησυχία. «Πείτε ρητά: “∆εν θέλω κάτι τέτοιο. Θέλω απλώς μια απάντηση στο γιατί έχω αυτόν τον πόνο”», συνιστά η Meints. «Ή πείτε: “Θέλω ένα σύνολο λύσεων που θα με βοηθήσουν να τον αντιμετωπίσω”».
Προετοιμαστείτε από το σπίτι. Αναζητήστε πιθανές αιτίες του πόνου σας σε αξιόπιστες ιστοσελίδες, όπως αυτή των Εκδόσεων Υγείας του Χάρβαρντ. Πάρτε μαζί σας αυτές τις πληροφορίες στα ιατρικά ραντεβού και κάντε ερωτήσεις με βάση αυτά που βρήκατε. «Οπως ακριβώς και με τον διαβήτη ή την υψηλή αρτηριακή πίεση ή άλλες χρόνιες νόσους, είναι σημαντικό να μάθετε όσο περισσότερα μπορείτε για το θέμα», συνιστά ο Robert Jamison, ψυχολόγος ειδικευμένος σε θέματα πόνου στο Brigham and Women’s Hospital.
Μην καθησυχάζετε. «∆εν είναι όλοι οι γιατροί ιδανικοί στην αντιμετώπιση του πόνου», αναφέρει ο Jamison. «Είναι σημαντικό να αισθάνεστε καλά με τον γιατρό με τον οποίο συνεργάζεστε. Πρέπει να έχετε την αίσθηση ότι δουλεύετε και οι δύο για τον ίδιο στόχο».
