Του Γιάννου Σταυρινίδη
Το υπουργείο Οικονομικών εφαρμόζοντας το πρόγραμμα διακυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη έθεσε σε δημόσια διαβούλευση έξι νομοσχέδια για τη φορολογική μεταρρύθμιση.
Η δημόσια διαβούλευση κρίνεται σημαντική σε περιπτώσεις διαχείρισης δημόσιων πόρων, θεμάτων υγείας και ασφάλειας καθώς και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διευρυμένη συμμετοχή στις διαβουλεύσεις διασφαλίζει την ισορροπία των αποφάσεων. Στη δημόσια διαβούλευση συμμετέχουν κοινωνικά σύνολα που επηρεάζονται άμεσα, όπως ειδικοί για το θέμα, εκπρόσωποι ομάδων συμφερόντων, μη κυβερνητικές οργανώσεις, τοπικές αρχές και εκπρόσωποι των μειονοτήτων.
Προς πλήρη αξιοποίηση του θεσμού, η δημόσια διαβούλευση θα πρέπει να ενεργοποιείται νωρίς, έτσι που να διασφαλίζεται ότι υπάρχει χρόνος για αλλαγές πριν τις τελικές αποφάσεις.
Στην περίπτωση της φορολογική μεταρρύθμισης το πλαίσιο έχει συν-ομολογηθεί από το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του κρατικού Πανεπιστημίου Κύπρου που «άκουσε» τα θέλω της κυβέρνησης και έφτιαξε προτάσεις.
Αν και η δημόσια διαβούλευση είναι μια συμπεριληπτική διαδικασία, τα τελευταία χρόνια προωθείται η ιδέα να αποκλείονται άτομα με σύγκρουση συμφέροντος, άσχετοι με το θέμα καθώς και άτομα που δεν αναμένεται πως θα έχουν εποικοδομητική στάση.
Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ όταν συζητούν πολιτικές για το περιβάλλον απορρίπτουν εισηγήσεις που προέρχονται από μη κάτοικους ή ομάδες που έχουν σύγκρουση συμφέροντος με το θέμα, όπως για παράδειγμα επιχειρηματίες ανάπτυξης γης.
Αδυναμία απομάκρυνσης των ακατάλληλων ατόμων από τη δημόσια διαβούλευση μπορεί να οδηγήσει σε πολυπλοκότητα, μη επιθυμητά αποτελέσματα σε σχέση με τις αρχικές επιδιώξεις και απόσυρση του νόμου.
Στον Καναδά η δημόσια διαβούλευση για την προστασία των χρηστών του διαδικτύου οδήγησε σε απόσυρση του νόμου, αφού η διαδικασία εξαντλήθηκε πίσω από κλειστές πόρτες κάνοντας συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας αφήνοντας εκτός την κοινωνία. Η απόσυρση του νόμου είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να μείνει απροστάτευτη.
Σε αρκετές περιπτώσεις η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης αποτυγχάνει όταν αυτή γίνεται διεκπεραιωτικά, όταν ο χρόνος είναι περιορισμένος, όταν ο αποκλεισμός συμμετεχόντων λειτουργεί εις βάρος της διαδικασίας και κυρίως όταν η πρόθεση είναι να εξυπηρετηθούν προειλημμένες δεσμεύσεις.
Η φορολογική μεταρρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη στηρίζεται σε συγκεκριμένη φιλοσοφία. Ετοιμάστηκε από το Πανεπιστήμιο Κύπρου και τέθηκε σε διαβούλευση στις 18 Ιουλίου του 2025. Στόχος της κυβέρνησης είναι να εφαρμοστεί το 2026 και άρα λογικά θα πρέπει να ψηφιστεί πριν το τέλος του έτους.
Όμως, η συζήτηση για τη φορολογική μεταρρύθμιση άνοιξε τον ασκό του Αιόλου και όσοι ενεπλάκησαν –συνδικαλιστές, εργοδότες, επαγγελματικοί σύνδεσμοι και εθνικοί φορείς– εντόπισαν διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες συνεννοήσεις. Οι συνδικαλιστές ανησυχούν κατά πόσο οι ρυθμίσεις που προωθούνται εντείνουν τις ανισότητες. Οι δικηγόροι μιλούν για ασαφείς διατυπώσεις που θα προκαλέσουν στρεβλώσεις. Οι εργοδότες ανησυχούν για τον αν η Κύπρος παραμένει ελκυστικός προορισμός για επενδύσεις και οι ασφαλιστές θεωρούν πως πλήττεται η αποταμίευση.
Η κυβέρνηση βρίσκεται ενώπιον μιας αποτυχίας έχοντας εφαρμόσει όλες τις κακές πρακτικές στο στάδιο της προετοιμασίας. Με τη δημόσια διαβούλευση να ολοκληρώνεται στις 10 Σεπτεμβρίου, η κατάσταση όπως εξελίσσεται θα παράξει είτε καθυστέρηση στην εφαρμογή, είτε υλοποίηση κάτι άλλου από αυτό που σχεδιάστηκε είτε ακόμα και την απόσυρση. Ήδη, ο αρμόδιος υπουργός ανέφερε ότι μεταξύ μιας κακής μεταρρύθμισης και του τίποτα, θα επιλέξει το δεύτερο.
Κάθε μεταρρύθμιση που δεν υλοποιείται είναι μια χαμένη ευκαιρία για τη χώρα. Μεταρρυθμίσεις, όμως, που καταλήγουν στα αποτελέσματα της τοπικής αυτοδιοίκησης, καλύτερα να μην υλοποιούνται.
