Η άμεση δημοκρατία εφαρμόστηκε σε άλλους καιρούς και τόπους, με άλλες θεσμικές μορφές, εξυπηρετώντας άλλες πολιτικές, πολιτισμικές, ταυτοτικές, υπαρξιακές σχεδόν διεργασίες, με περιορισμούς και προβλήματα. Στην αρχαία Αθήνα, ειδικά του 4ου αιώνα π.Χ., με ομιλητές ικανούς να πείσουν –να συγκινήσουν, να παρακινήσουν, να αποτρέψουν, να εμπνεύσουν– οι πολίτες ανέβαιναν στον λόφο της Πνύκας για την περίφημη «Εκκλησία του Δήμου» (συνέλευση του λαού) και συζητούσαν διεξοδικά, προτού διαμορφώσουν με την ψήφο τους τις αποφάσεις της πόλης-κράτους. Ο Περικλής περιγράφει (διά γραφίδας Θουκυδίδη) πόσο άρρηκτα συνδεμένη ήταν η θεσμική αυτή «τελετουργία» με τον χαρακτήρα των Αθηναίων, όχι απλώς με το πολίτευμα και τη θεσμική δόμηση της πόλης. Διαφερόντως γαρ δη και τόδε έχομεν ώστε τολμάν τε οι αυτοί μάλιστα και περί ων επιχειρήσομεν εκλογίζεσθαι. «Γιατί υπερέχουμε βέβαια και ως προς τούτο, ώστε εμείς οι ίδιοι και να τολμούμε πάρα πολύ και να υπολογίζουμε εξαντλητικά ό,τι θα επιχειρήσουμε». Η άμεση δημοκρατία, στην ιδεατή της μορφή τουλάχιστον, είναι συνώνυμη με τον λόγο και τον ορθο-λογισμό.
Εμείς στην Κύπρο δεν μπορούμε δυστυχώς να ισχυριστούμε ότι υπερέχουμε στον λόγο και τον ορθό λογισμό. Μιλάς, διατυπώνεις μια άποψη, αιχμηρή ενίοτε αν το επιβάλλουν τα γεγονότα και τα πρόσωπα, και σπεύδουν κομματάνθρωποι και οπαδίσκοι να σε απαξιώσουν με όλων των ειδών τις σοφιστείες. Δεν τους φταίει μόνο η άποψή σου. Φταις εσύ ο ίδιος. Θέλουν να πάψεις να μιλάς. Διαφημίζουν την αξιοκρατία, καταλήγεις να συμπορεύεσαι με την «κολλητοκρατία» και την οικογενειοκρατία. Ζητάς λογική στην πολιτική και, με σχεδόν λατρευτικούς όρους, φτιάχνουν το είδωλο του σωτήρα σου και απαιτούν να... προσκυνήσεις. Θες ή όχι, θα σε «σώσουν»! Μόνο αυτοί μπορούν να κάνουν τη διαφ(θ)ορά! Α, κι η άποψή σου δεν έχει καμιά σημασία. Σημασία έχει μόνο η ψήφος σου.
Αυτή είναι η κατάσταση. Επομένως, άμεση δημοκρατία –την ιδέα και το ιδανικό– ούτε την έχουμε ούτε μπορούμε βάσιμα να ελπίζουμε ότι θα την αποκτήσουμε ποτέ. Ξενίζει δε το γεγονός ότι την Άμεση Δημοκρατία –τον κομματικό φορέα– την έχουν σκεφτεί (;) και προτείνει όσοι δεν έχουν καταθέσει μέχρι τώρα αξιόλογη πολιτική πρόταση και δεν έχουν να παρουσιάσουν ουσιαστικό πολιτικό έργο. Ευνοιοκρατία, κακοδιαχείριση, μηδαμινό έργο, ανέξοδη πρόκληση (κατά φαντασίαν influencer), αλλοπρόσαλλες ιδέες. Ά(ά)μεση Δ(δ)ημοκρατία δεν είναι να πληρώνεσαι εσύ πλουσιοπάροχα και να χρησιμοποιείς προνόμια, αλλά να μεταθέτεις την ευθύνη της απόφασης σε πολίτες που δεν έχουν πρόσβαση σε κρίσιμες πληροφορίες και δεν έχουν μάθει να τις επεξεργάζονται, για να καταλήγουν σε αποφάσεις για σοβαρά θέματα. Ά(ά)μεση Δ(δ)ημοκρατία δεν είναι το «ξεκινάμε κι όπου βγει».
Γιατί όμως αυτό το εγχείρημα του «κοκκινομύτη» δυνητικού κομματάρχη φαίνεται να συζητείται, τουλάχιστον στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης; Δύο λόγους σκέφτομαι. Πρώτον, οι «άλλοι» αναγνωρίζουν τον «κοκκινομύτη» ως απειλή. Και επειδή ο κυπριακός λαός τα έχει δικαίως με τους «άλλους» στηρίζει αυτόν που δυνητικά τους βλάπτει. Αυτοί οι «άλλοι» έχουν πολιτικό πρόσωπο. Είναι όσοι φτωχοποιούν τον λαό, τον χρεώνουν με κόστος σκανδάλων, τον ρεζιλεύουν, τον περιπαίζουν και τσαλαπατούν κάθε ημέρα τις ελπίδες του για αξιοκρατία, δικαιοσύνη και ουσιαστική αλλαγή στη χώρα. Δεύτερον, γιατί αυτοί οι «άλλοι» αποδεδειγμένα δεν σέβονται τη δημοκρατία, δηλαδή τον δήμο, τον λαό. Αυτοί οι «άλλοι» κατάφεραν να προαποκλείσουν υποψήφιο λόγω της σεξουαλικότητάς του. Το καταλαβαίνετε; Λες και βρισκόμαστε στον Μεσαίωνα. Αυτοί οι «άλλοι» έχουν να κάνουν εκλογές για πρόεδρο στο κόμμα τους εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες. Αυτοί οι «άλλοι» δεν καταδέχονται τις κάλπες, αλλά επιλέγουν υποψήφιους βουλευτές «κεντρικά», επικαλούμενοι μια κομματική δομή που στηρίζεται σε ανέλεγκτα και δημοκρατικώς ανομιμοποίητα όργανα.
Αυτοί οι «άλλοι» –του παλιού που ψυχορραγεί και του νέου που γέρασε– ξεχνούν ότι ο λαός ζητάει ν’ ακούγεται. Δεν ζήτησε κανείς από τους πολίτες να ενημερώνεται προσωπικά. Δεν είναι θέμα γοήτρου, ειδικών προνομίων ή υπεροχής ενός προσώπου έναντι άλλων η δημοκρατία. Είναι η φωνή του λαού. Είναι η συλλογικότητα. Στα συνέδρια των κομμάτων, για παράδειγμα, τα μέλη τους να μην είναι χειροκροτητές. Να ψηφίζουν την ηγεσία, να επικυρώνουν τα ψηφοδέλτια, να εγκρίνουν ή να απορρίπτουν πολιτικές. Τα υποσχέθηκαν. Τα ξέχασαν. Τα προτείνουμε. Μας αγνοούν.
Αν επικρατήσουν «καρναβαλικές» θεωρήσεις της άμεσης δημοκρατίας θα είναι γιατί αυτοί οι «άλλοι» απέτυχαν να προασπίσουν τις ουσιώδεις.
Ο κ. Ανδρέας Σεραφείμ είναι πανεπιστημιακός.
