Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, γνωστή ως «COP 30», που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Βραζιλία, υπήρξε σημαδιακή. Ήταν η δέκατη μετά τη Διάσκεψη του Παρισιού, στο πλαίσιο της οποίας επιτεύχθηκε η δεσμευτική συμφωνία για περιορισμό της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας κάτω από 2 βαθμούς, και ήταν η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ απουσίαζαν.
Η πρόοδος στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι περιορισμένη. Αφενός, η διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) υπήρξε θεαματική: οι τιμές, ιδιαίτερα της ηλιακής ενέργειας, μειώθηκαν κατακόρυφα, ενώ σημειώθηκε ουσιαστική πρόοδος στην αποθήκευση ενέργειας, ζήτημα καίριας σημασίας για την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Αφετέρου, το πολιτικό περιβάλλον έχει καταστεί λιγότερο υποστηρικτικό. Σημαντικές χώρες, με προεξάρχουσα τις ΗΠΑ, εγκατέλειψαν τη Συμφωνία του Παρισιού, ενώ στο πλαίσιο της Ε.Ε. οι δεσμεύσεις για μείωση των ρύπων και η απαγόρευση από το 2035 της πώλησης νέων αυτοκινήτων με κινητήρες καύσης έχουν καταστεί λιγότερο αισιόδοξες.
Συγκεκριμένα, για τον στόχο μείωσης εκπομπών το 2040, όπου η μείωση κατά 90% παραμένει σταθερή, προστέθηκαν μηχανισμοί ευελιξίας που καθιστούν τον στόχο λιγότερο φιλόδοξο. Παράλληλα, αναμένεται λήψη απόφασης από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δεν θα προνοεί πλήρη κατάργηση της πώλησης νέων αυτοκινήτων, εξέλιξη που θα οδηγήσει σε επιβράδυνση της προσαρμογής της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Γενικά, υφίσταται δίλημμα μεταξύ των υψηλών επενδύσεων και του μεταβατικού κόστους για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, και των μακροχρόνιων ωφελημάτων που συνεπάγεται η πράσινη μετάβαση, περιλαμβανομένης της διασφάλισης επαρκούς ενέργειας σε χαμηλές τιμές.
Τα αποτελέσματα της Διάσκεψης κρίνονται πενιχρά. Οι βασικοί στόχοι που τέθηκαν –ο περιορισμός της ανόδου της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς και η διασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης της μετάβασης προς κλιματική ουδετερότητα– δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα και η υλοποίησή τους είναι αβέβαιη. Συναφώς, τονίζεται ότι ακόμη και εάν υλοποιηθούν οι υφιστάμενες δεσμεύσεις, η άνοδος της θερμοκρασίας θα υπερβεί σημαντικά τον στόχο.
Οι επιπτώσεις της οπισθοδρόμησης θα είναι καταστροφικές, όπως προειδοποιεί η συντριπτική πλειονότητα των επιστημόνων, και είναι ήδη ορατές με τα ακραία καιρικά φαινόμενα να πληθαίνουν.
Η αντιμετώπιση του διλήμματος μεταξύ κόστους μετάβασης και μακροχρόνιων ωφελημάτων προϋποθέτει την υλοποίηση εθνικών σχεδίων δράσης με συγκεκριμένους στόχους σε σειρά πεδίων, όπως την τιμολογιακή πολιτική, επενδύσεις με μακροχρόνιο ορίζοντα σε έρευνα και υποδομές, και ενίσχυση της χρηματοδότησης ευάλωτων ομάδων και λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, η ενίσχυση των ευάλωτων ομάδων είναι ορθολογικό να προωθηθεί μέσω στοχευμένων κρατικών δαπανών αντί επιδοτήσεων στις τιμές ενέργειας, οι οποίες αποθαρρύνουν την εξοικονόμηση και δυσχεραίνουν την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας.
Εξίσου σημαντικό είναι να επισημανθεί πως η μετάβαση πρέπει να στηριχθεί σε γνωστές βιώσιμες τεχνολογίες. Νέες τεχνολογίες, όπως η παραγωγή ΑΠΕ μέσω υδρογόνου και η απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, ενδεχομένως να καταστούν βιώσιμες στο μέλλον, αλλά σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες δεν αναμένεται να έχουν άμεση συνεισφορά στην πράσινη μετάβαση.
Για την Ε.Ε., περιλαμβανομένης και της Κύπρου, η πράσινη μετάβαση είναι σημαντική για έναν επιπρόσθετο λόγο: αποτελεί μονόδρομο για την επιδιωκόμενη απεξάρτηση από ασταθείς πηγές ενέργειας.
Ο Ανδρέας Χαραλάμπους και ο Όμηρος Πισσαρίδης είναι οικονομολόγοι και οι απόψεις που εκφράζουν είναι προσωπικές.
