Στην παρούσα φάση, βρίσκεται σε εξέλιξη η συζήτηση αναφορικά με το πλαίσιο του προϋπολογισμού της Ε.Ε. για την περίοδο 2028-2034. Το θέμα θα αποτελέσει βασική προτεραιότητα τους επόμενους μήνες, οι οποίοι συμπίπτουν με την Κυπριακή Προεδρία (Ιανουάριος - Ιούνιος 2026), με στόχο την αντιμετώπιση πολλαπλών προκλήσεων.
Οι βασικές προκλήσεις περιλαμβάνουν: (α) θέματα ασφάλειας, δεδομένων των συνεχιζόμενων πολέμων στην Ουκρανία και το Ισραήλ, (β) τον εντεινόμενο εμπορικό πόλεμο που επηρεάζει ανοικτές οικονομίες, όπως την Ε.Ε., (γ) την περιορισμένη πρόοδο στο μείζον ζήτημα της δημοσιονομικής ένωσης, (δ) θέματα ανταγωνιστικότητας και, ειδικότερα, την υστέρηση στο τεχνολογικό πεδίο έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας, (ε) τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, (στ) έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και κοινωνική ενσωμάτωση των αλλοδαπών που διαμένουν νόμιμα στην Ε.Ε., και (ζ) θέματα επέκτασης του ρόλου της Ε.Ε. προς την Ουκρανία και τα Βαλκάνια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, κατέθεσε προσχέδιο με συνολικό προϋπολογισμό ύψους €2 τρισ. ή 1,26% του ΑΕΠ, που είναι ουσιαστικά υψηλότερος σε σύγκριση με προηγούμενες περιόδους. Βασικό νέο στοιχείο είναι η δημιουργία ειδικού ταμείου ανταγωνιστικότητας, με στόχο την υλοποίηση των πορισμάτων της έκθεσης Ντράγκι για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας σε τομείς αιχμής, κυρίως μέσω κατακόρυφης αύξησης δημόσιων δαπανών και παροχής κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις.
Αυξημένες δαπάνες προβλέπονται για ενίσχυση της άμυνας, καθώς και για την προστασία των εξωτερικών συνόρων, με στόχο τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης. Ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο θέμα αποτελούν οι δαπάνες για καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, με αριθμό χωρών και πολιτικών κομμάτων να απαιτούν την υιοθέτηση λιγότερο φιλόδοξων στόχων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει την αναγκαιότητα δυναμικής ενίσχυσης των χρηματοδοτικών της πόρων και, προς τον σκοπό αυτό, προτείνει μια σειρά νέων πόρων, για τους οποίους οι συζητήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναμένονται να είναι δύσκολες. Παράλληλα, επιδιώκει την απλοποίηση των διαδικασιών προς υλοποίηση του φιλόδοξου προγράμματός της.
Κατά το πρότυπο της αποκεντρωμένης προσέγγισης στα πλαίσια της χρηματοδότησης των προγραμμάτων Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης για αντιμετώπιση της πανδημίας, το προσχέδιο προβλέπει τη διαμόρφωση προϋπολογισμών για κάλυψη των αναγκών περιφερειακής και κοινωνικής ανάπτυξης για κάθε χώρα μέλος της Ε.Ε. ξεχωριστά. Οι χρηματοδοτήσεις θα παραχωρούνται με βάση την επίτευξη προκαθορισμένων ποσοτικών κριτηρίων, διαδικασία που συνιστά απλοποίηση σε σύγκριση με τις υφιστάμενες διαδικασίες αξιολόγησης.
Οι αντιδράσεις στο προσχέδιο του προϋπολογισμού είναι ανάμικτες, με αριθμό χωρών, π.χ. τη Γερμανία, να διατυπώνουν αντιρρήσεις, κυρίως σε ό,τι αφορά το αυξημένο μέγεθος του προϋπολογισμού. Η εξεύρεση χρυσής τομής αποτελεί πρόκληση και η Κυπριακή Προεδρία οφείλει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για επίτευξη κοινά αποδεκτής λύσης.
Μια πιθανή συμβιβαστική πρόταση θα μπορούσε να είναι η μικρότερη, σε σύγκριση με την προτεινόμενη, αύξηση του προϋπολογισμού, με ταυτόχρονη αναδιάρθρωση και επικέντρωση των δαπανών στην ενίσχυση της ασφάλειας και της τεχνολογίας. Πρόσθετο προβληματισμό προκαλούν και οι προβλεπόμενες αυξημένες δαπάνες για διεύρυνση της Ε.Ε. προς Ουκρανία και βαλκανικές χώρες.
Ο Ανδρέας Χαραλάμπους και ο Ομηρος Πισσαρίδης είναι οικονομολόγοι και οι απόψεις που εκφράζουν είναι προσωπικές.
