Του Γιάννη Ιωάννου
Από τη διακήρυξη του Καΐρου τον Νοέμβριο του 2014 μέχρι την σημερινή, 9η αισίως, Τριμερή Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου στην Αθήνα, οι σχέσεις Κύπρου-Αιγύπτου δείχνουν να περνούν σε μια ώριμη φάση ενδεικτική του διπλωματικού κεφαλαίου που η Λευκωσία επενδύει –μέσω των τριμερών σχημάτων- στη συνεργασία των κρατών στην ανατολική Μεσόγειο. Μια σχέση με ξεχωριστό ενδιαφέρον ως προς την διάσταση της ενεργειακής συνεργασίας αλλά και μια περιπτωσιολογία για το πως οι σχέσεις Καΐρου-Λευκωσίας οδηγήθηκαν από το ναδίρ –στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και για σημαντικό διάστημα στα 80’s στην πλήρη ομαλοποίηση –επιστέγασμα της οποίας ήταν η οριοθέτηση ΑΟΖ Κύπρου-Αιγύπτου το 2003, συμφωνία που άντεξε παρά την δύσκολη περίοδο, εσωτερικά, που πέρασε η Αίγυπτος την περίοδο 2010-2014.
Τρεις άξονες
Πέραν της ενεργειακής διάστασης (σ.σ. η Αίγυπτος αποτελεί ενεργειακό κόμβο στην περιοχή και μια χώρα με παράδοση εξαγωγών ενέργειας προς την Ευρώπη και το Ισραήλ για δεκαετίες) που επισφραγίστηκε πρόσφατα και με την διασύνδεση στο κομμάτι του ηλεκτρισμού, τρεις άξονες δείχνουν να επικαθορίζουν τις σχέσεις Κύπρου-Αιγύπτου –με προοπτική εμβάνθυσης κατά την τρέχουσα αυτή περίοδο των οκτώ ετών (2014-2021):
• H συνεργασία στο κομμάτι της περιφερειακής ασφάλειας κι άμυνας, πτυχή που δεν περιορίζεται μόνον στις κοινές αεροναυτικές ασκήσεις αλλά και στο επίπεδο της αμυντικής διπλωματίας και της ενεργούς διαμεσολάβησης. Η Αίγυπτος ως «κράτος-κλειδί» για την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Μέση Ανατολή και στον ευρύτερο αραβομουσουλμανικό κόσμο έχει ενεργητικό διπλωματικό αποτύπωμα στις κρίσεις της Λιβύης, του Μεσανατολικού (ιδίως σε σχέση με την διάσταση της ανθρωπιστικής διαχείρισης κρίσεων που προκύπτουν κάθε φορά στην Γάζα) και σε επιμέρους ζητήματα (Σουδάν, Τυνησία, κοκ). Πραγματικότητες που δίνουν την ευκαιρία στην Λευκωσία να ενεργοποιηθεί διπλωματικά, να κερδίσει διπλωματικά οφέλη (αλλά και know-how) και να επεκτείνει τυχόν οικονομικά οφέλη που θα προκύψουν
• Στο Συριακό. Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, η Αίγυπτος όχι μόνον πρωταγωνιστεί σε μια προσπάθεια ομαλοποίησης της μεταπολεμικής Συρίας κι επανένταξης του καθεστώτος Άσαντ στην νομιμοποιημένη αποδοχή στον αραβομουσουλμανικό κόσμο αλλά και στο κομμάτι της ένταξη της πολύπαθης χώρας σε μια μελλοντική ενεργειακή όδευση –με πολλαπλά οφέλη για τα κράτη της περιοχής και την μεταπολεμική ανάπτυξη (post-conflict development) και
• Στην διάσταση της εξομάλυνσης των σχέσεων Καΐρου-Βρυξελλών δεδομένου του γεγονότος πως ο Σίσι αποτελεί για την Λευκωσία έναν προνομιακό συνομιλητή παρά το γεγονός πως ο ίδιος συχνά γίνεται αποδέκτης, σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, σκληρής κριτικής για τυχόν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πολιτών στην Αίγυπτο. Η εν λόγω διάσταση προσφέρει στην Κύπρο ακόμη ένα πεδίο εκδήλωσης στοχευμένων διπλωματικών ενεργειών που θα μπορούσαν να αποκομίσουν πολλαπλά οφέλη
Τι να αναμένουμε
Χωρίς την απαξίωση του διπλωματικού σχήματος των Τριμερών αλλά και χωρίς την υπερβολή του projection συμμαχιών έναντι της Τουρκίας, οι σχέσεις Κύπρου-Αιγύπτου περνούν μέσα από μια σταθερή και ποιοτικά αναβαθμισμένη πορεία η οποία θα μπορούσε να επισφραγιστεί και στο κομμάτι του εξωτερικού εμπορίου και της απευθείας τουριστικής σύνδεσης (Πάφος-Σαρμ ελ Σέιχ).
Πέραν όμως τούτου και παρακολουθώντας κανείς προσεκτικότερα τις εξελίξεις γύρω από την κρίση στον Νείλο, στον άξονα αντιπαράθεσης Αιγύπτου-Αιθιοπίας, και την ρευστή κατάσταση στην Λιβύη, αντιλαμβάνεται κανείς πως οι τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις παραμένουν σε φάση επανακαθορισμού –χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει κάτι για τις άριστες σχέσεις Αιγύπτου-Κύπρου αλλά και χωρίς να περνάει απαρατήρητο για τα όρια των Τριμερών ως προς τον περιφερισμό και την συνεργασία. Στις αρχές Οκτωβρίου, ο Αιγύπτιος ΥΠΕΞ, Sameh Shoukry παραδέχτηκε, στο δημοφιλές talk show του Amr Adib, «El-Hekaya», στην αιγυπτιακή τηλεόραση πως έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος στις τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις –ιδίως μετά από δύο γύρους διερευνητικών επαφών στο επίπεδο των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών. Πάντως σε εμπορικό επίπεδο, για το 2020, οι συναλλαγές Αιγύπτου-Τουρκίας κινήθηκαν στα 4.85 δις δολάρια. Στον δυναμικό αυτό άξονα πάντως μια εξέλιξη αξίζει κανείς να παρακολουθήσει. Το πως η Αίγυπτος εντάσσει την μείωση της επιρροής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας –ιδίως στην Λιβύη και στο Σουδάν- ως απαραίτητη προϋπόθεση για την πλήρη ομαλοποίηση των σχέσεών της με το Κάιρο. Επί τούτου, δύο σενάρια είναι κυρίαρχα:
• Mια πλήρης αποκατάσταση των σχέσεων (ανταλλαγή πρέσβεων) εντός του 2022 που θα συνεπάγεται με πιθανή έκδοση μελών της ΜΑ, που έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία, στην Αίγυπτο
• Μια φόρμουλα αποκατάστασης των σχέσεων που θα βρει τρόπο να παρακάμψει το ως άνω σενάριο
Σε κάθε περίπτωση το επίπεδο των σχέσεων Κύπρου-Αιγύπτου παραμένει εξαιρετικό υπενθυμίζοντας ωστόσο στην Λευκωσία πως το αναδυόμενο περιβάλλον της ανατολικής Μεσογείου παραμένει ρευστό.
