Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ως αφθονωτάτη παντός αγαθού περιγράφεται η Κύπρος από περιηγητές, χρονογράφους και μελετητές της Κύπρου. Και δεν μοιάζει ένα καθ’ υπερβολή σχήμα, αλλά μία πραγματικότητα και αυτός ήταν ο τίτλος ενός βιβλιαριδίου, που είχε κυκλοφορήσει το 2016 για λογαριασμό των Βραβείων Ποιότητας Γαστρονόμος. Φυσικά, οι καιροί έχουν αλλάξει και ίσως εν έτει 2025 με τη λέξη αγαθά να εννοούμε πολλά περισσότερα από τους καρπούς της γης. Με αφορμή τα βραβεία του «Γαστρονόμου», που από το 2014 απονέμονται σε ανθρώπους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τιμούν την κυπριακή γη και όσα αυτή προσφέρει, το 2016 είχα κάνει ένα νοερό ταξίδι στην Κύπρο, από την Καρπασία ώς τα χωριά της Πάφου, και από τη Μεσαορία, είχα ανέβει στα κρασοχώρια της Λεμεσού. Ταξίδεψα στη Σκάλα, στην Πιτσιλιά, στη Μεσαορία και στην κοιλάδα της Μαραθάσας και της Σολέας. Οδηγοί μου σε αυτό το ταξίδι ήταν οι αναφορές περιηγητών και άλλων Κυπρίων και μη, που σε περασμένα χρόνια είχαν διαπιστώσει πως όντως η Κύπρος ήταν τόπος πλούσιος και της γης της τα γεννήματα πολλά.
Σε αυτό το νοερό ταξίδι μου συνάντησα μία Κύπρο που παρήγαγε πολλά και διάφορα, που σήμερα φαίνεται αδιανόητο. Αισθανόμουν ότι είχα εικόνα για την Κύπρο του μόχθου, για τους ανθρώπους που από το χάραμα του φου ώς το λιοβούτημα, με το ησιόδειο άροτρο, αλλά και με τα κομπάι αργότερα, άφηναν ιδρώτα πολύ στο χώμα και αυτό κάρπιζε, ως αντίδωρο…
Πρόσφατα, ωστόσο, έπεσε στα χέρια μου η ποιητική συλλογή του Νεόφυτου Χ. Μαυρίδη, «Τζιυπριώτικα Τραούδκια. Ο φιλόσοφος ρεσπέρης», τ. Δ΄ 1961. Ο Μαυρίδης ήταν ένας λαϊκός ποιητής από τον Γαϊδουρά της Μεσαορίας (Νέα Σπάρτη), ο οποίος γεννήθηκε στον πυρόχρωμο κάμπο της Μεσαρκάς το 1912 και πέθανε στο χωριό του το 1967, σε ηλικία 55 ετών, έχοντας προλάβει όμως να αφήσει ένα πολύ ενδιαφέρον ποιητικό έργο. Το έργο του ακουμπά, μεταξύ άλλων, την αγροτική ζωή της εποχής του. Ξεφυλλίζοντας τη συλλογή, εντύπωση μου έκαναν οι εικόνες που εξέπεμπαν οι λέξεις του Μαυρίδη, λέξεις ανόθευτες, ανεπιτήδευτες, εκ στόματος ενός γεωργού… ενός ανθρώπου που τις λέξεις της βοσκικής και της γεωργίας τις γνώριζε πάρα πολύ καλά. Από περιέργεια για τον φιλόσοφο ρεσπέρη συνάντησα τον γιο του Χριστόφορο Μαυρίδη, ο οποίος, έχοντάς μου μιλήσει για τον πατέρα του, μού χάρισε τα «Ποιητικά Άπαντα» του Νεόφυτου Μαυρίδη, που εξέδωσε το Προσφυγικό Σωματείο Άγιος Μάμας Γαϊδουρά, το 2003.
Η Μεσαρκά
Διαβάζοντας τα ποιήματά του έφτασα στο «Η αξία της Μεσαρκάς». Ξεκινάει το ποίημα: «Πότ’ εν ν’ αδκειάσεις βρε Γιαννή που την πολλήν γουλειάν | τζιαι να τραβήσουμεν τζιοι δκυο πάνω στην Πιτσιλλιάν;» και συνεχίζει το ποίημα με έναν ιδιαίτερο διάλογο μεταξύ φίλων, οι οποίοι επισκέπτονται, έχοντας ξεκινήσει –υποθέτω– από τον Γαϊδουρά της Μεσαορίας, την Πιτσιλιά και από εκεί όλη την Κύπρο και διαβάζουμε: «για κροόματα οι Πίτσιλοι κκιοφτέρκα βάλλουσιν τζιαι για στειασιές στα σπίτκια καττιμέρκα», αλλά και τα κρασιά της Πιτσιλιάς λέει ο ποιητής πως «σηκώννουν πεθαμμένον». Μετά πηγαίνουν στα Κοκκινοχώρια, όπου «κάμνουσιν όρη τζιαι βουνά τ’ αδρά τους πομηλόρκα». Έπειτα μιλάνε για τους τόπους του Καρπασιού «που μ’ έναν μάππον δύναται να βκάλει κολοκάσι να φα η Μαβκά σαν βρίσκεται ούλη τζιαι να χορτάσει». Μα θαυμάζουν και την κτηνοτροφία της περιοχής, αφού όταν έσφαξαν ένα «αδρό τραούλλιν έθρεψε την Ριζόπαφον, Σκάλαν τζιαι Χώραν ούλλην». Ένας άλλος από την ποιητικήν παρέα του Μαυρίδη τους ανακαλεί στην τάξη: «Επκιάσετε κατήφορον φίλοι μου τζιαι βουράτε μαν να χαθεί η γλώσσα σας στην Πάφου όντας πάτε» τους λέει, «τζιαι δείτε τζιείντα δροσινά τα τόσα της ξιστέρκα, τες τερατσιές της τες πολλές πο ’σσιει τα σσιοιρομέρκα». Πολλά τα ελέη της Πάφου, «που τα κρίατα μιλλωσιές είμαστην ποχτισμένοι τζι ένι με τα λουκάνικα τζι οι σσιύλλοι μας δημμένοι».
Μα βέρος ή καλύτερα άσιλα της Μεσαρκάς ο Μαυρίδης απαντά: «[…] ίντα γιωρκά ο τόπος μου τζι εμέναν αρωτάτε. Εν τζιαι βκάλλει του Καρπασιού τραούλλους μήτε λάϊν, ούτε κρασιά της Πιτσιλιάς στάξιν κουτσίν σημάϊν», κάπως με το παράπονο. Ωστόσο, «Πάντα να πέψ’ ο Πλάστης μου την μιάλην του την χάριν τζιαι να γιωρκήσει η Μεσαρκά τ’ απόκοφτον σιτάριν. Τρώσιν μανάες τζιαι παιδκιά τζι όσοι εν πεινασμένοι τζιαι βρίσκουσι παρηορκάν τζιαι τζιείνοι πον θαμμένοι». Ο Μαυρίδης κλείνει το ποίημά του ευχόμενος σε όλους τους τόπους της Κύπρου να χαίρονται τα προϊόντα τους.
Κάπως έτσι έκανα και εγώ το ταξίδι μου στην Κύπρο, το 2016 και μετά από δέκα χρόνια, τα Βραβεία του «Γαστρονόμου» συνεχίζουν με συνέπεια και προσήλωση στον στόχο που τέθηκε από την πρώτη χρονιά που διοργανώθηκαν, να τιμούν τους άνδρες και τις γυναίκες που μοχθούν, που ιδρώνουν, που έχουν ταχθεί να υπηρετούν τη γη και τους καρπού της, αυτούς όλους που έχουν αποφασίσει, όπως έγραψε και ο Μαυρίδης «οι κόποι <τους> να πκιερωθούν ούλλοι τους μιαν ημέραν».
*Οι περικοπές από τα ποιήματα του Ν.Χ. Μαυρίδη έχουν αντιγραφεί όπως είναι στις πρωτότυπες εκδόσεις.
Πληροφορίες
Βραβεία Ποιότητας «Γαστρονόμος», Τετάρτη 2 Ιουλίου, ώρα 8:00 μ.μ., «Πολιτιστικό Κέντρο Στροβόλου», Αρχιεπισκόπου Κυπριανού 34, Στρόβολος.
