Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΝΤΙΝΟΥ ΣΙΩΤΗ
Μέσα σε διάστημα λιγότερο των δύο μηνών στην Ελλάδα πέθαναν τρεις μεγάλοι ποιητές μας – για την ακρίβεια ένας ποιητής και δύο ποιήτριες. Σχεδόν πλήρεις ημερών και έργου. Λέω «πέθαναν» και όχι «έφυγαν» ή ότι τους «χάσαμε», διότι ο Χάρος δεν εξευμενίζεται: όταν λέμε κάποιος «έφυγε» υπάρχει η ελπίδα να επιστρέψει κι όταν λέμε «χάθηκε» υπάρχει η ελπίδα να βρεθεί, οπότε γιατί να λέμε «έφυγε» ή «χάθηκε», αφού από τον θάνατο δεν υπάρχει επιστροφή; Τρεις θάνατοι, τρεις κηδείες, τρία κατευόδια, τρεις οικογένειες βυθισμένες στο πένθος. Οχι όμως μόνο τρεις οικογένειες βυθισμένες στο πένθος αλλά όλη η μικρή κοινωνία των ποιητών και όλοι όσοι εκτιμούν την καλή ποίηση και βλέπουν ότι λιγοστεύουν οι καλοί ποιητές που, ως άλλα μοναχικά τηλεγραφόξυλα, μας καθοδηγούν στα στενοσόκακα της ζωής. Κι όσοι ποιητές μένουν, δείχνουν με το δάχτυλο τον ολοένα εναλλασσόμενο επόμενο «τελευταίο των Μοϊκανών».
Τρεις ποιητές, τρία νεκροταφεία, τρία τελετουργικά. Με άλλα λόγια, πες μου τι ποίηση γράφεις να σου πω τι κηδεία θα έχεις. Πήγα και στις τρεις κηδείες όχι διότι είμαι κηδειομανής, αλλά επειδή έχω μάθει να τιμώ τους σπουδαίους ποιητές, ειδικά αν έχω πάρει κάτι από το έργο τους. Τρεις κηδείες για τους τρεις ποιητές μας σε τρία διαφορετικά κοιμητήρια, στην Αίγινα, στην Αθήνα και στην Καισαριανή, με τον δικό της συμβολισμό η κάθε μία. Αν είχαν αρχιτεκτονικό ρυθμό θα έλεγα ότι η κηδεία του Γιάννη Δάλλα (1924-2020) ήταν δωρική, της Κικής Δημουλά (1931-2020) κορινθιακή και της Κατερίνας Αγγελάκη Ρουκ (1939-2020) ιωνική.
O δωρικός ρυθμός διακρίνεται για τη λιτότητα, την αυστηρότητα και την αφαίρεση, σε σύγκριση με τον διακοσμητικό ιωνικό ρυθμό και τον πολυδαίδαλο κορινθιακό. Η κηδεία του Δάλλα ήταν δωρική, έτσι ήταν και η ποίησή του, ως θα άρμοζε σε έναν Ηπειρώτη που «δεν τυφλώθηκε κοιτάζοντας μες στα μάτια ένα αστέρι χωρίς να καεί», αλλά «του άνοιξε τα φυλλοκάρδια». Αν μία κηδεία απ’ τις τρεις ήταν αριστερή, αυτή ήταν του Δάλλα: ήταν πολιτική κηδεία, όχι θρησκευτική, και αριστερός ο ίδιος μια ζωή, σού έδινε την αίσθηση της αριστερής πληρότητας, ενώ πολιτικά πρόσωπα της ευρύτερης Αριστεράς εκφώνησαν επικήδειους και τον κατευόδωσαν.
Η κηδεία της Δημουλά θα έλεγα ότι ήταν κορινθιακού ρυθμού, που είναι ο πιο διακοσμητικός των τριών ρυθμών της ελληνικής αρχαιότητος και ταυτόχρονα παρουσιάζει την πλουσιότερη έκφραση αρχιτεκτονικής τελειότητας. Είναι ωραιότερος των άλλων δύο ρυθμών: Διατίθεται ἀπόγνωσις / εἰς ἀρίστην κατάστασιν, / καὶ εὐρύχωρον ἀδιέξοδον. / Σὲ τιμὲς εὐκαιρίας γράφει η Δημουλά. Εδώ είχαμε μία κηδεία δημοσία δαπάνη, με όλα τα χαρακτηριστικά μιας εθνικής ποιήτριας, καθότι το «παρών» έδωσαν τόσο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο πρωθυπουργός της χώρας, όσο και υπουργοί, ακαδημαϊκοί, προσωπικότητες των Γραμμάτων και των Τεχνών συμπεριλαμβανομένου του πρώην δημάρχου Μαραθώνα Ηλία Ψινάκη. Και φυσικά μέγα πλήθος απλών και ανώνυμων. Αν και η εκπροσώπηση της συντηρητικής παράταξης ήταν ευρεία, δεν θα έλεγα ότι ήταν μια κηδεία δεξιά, διότι η ποίηση της Δημουλά δεν διέτρεξε μια ιδεολογική τροχιά.
Ιωνικού ρυθμού θα έλεγα ότι ήταν η κηδεία της Αγγελάκη-Ρουκ, όχι τόσο για την καταγωγή της από τη μικρασιατική Ιωνία, αλλά διότι, όπως και ο αρχιτεκτονικός ρυθμός, παρουσιάζει μια δική της ξεχωριστή ιδιομορφία, δηλαδή μια ελευθερία που της επιτρέπει να αναπτύξει το δικό της ποιητικό στυλ. Ποίηση που σε σύγκριση με τη δωρικού ρυθμού είναι λεπτότερη, πιο προσωπική και «στενεύει» ελαφρώς χωρίς περιττές κατακόρυφες αυλακιές. Στην κηδεία της μόνο φίλοι και γνωστοί της (πολλοί είχαμε έρθει από την Αθήνα) και όσοι την ήξεραν καλά και την αγαπούσαν. Λίγοι, επώνυμοι και μη, αλλά καλοί. Σε μια ηλιόλουστη Αίγινα ήταν μια κηδεία λιτή και απέριττη, ως θα άρμοζε στην Κατερίνα που ήξερε να ρουφάει το μεδούλι της ζωής και να το μεταπλάθει σε ατόφια ποίηση.
Τρεις κηδείες αλλά μία μεγάλη απώλεια για τα εν γένει ελληνικά γράμματα και όχι μόνο για την ποίηση. Οι σπουδαίοι ποιητές υπηρετούν μια ποίηση πρωτίστως ανθρωποκεντρική, διακρίνουν την αλήθεια απ’ το ψέμα, δίνουν ύπαρξη στα αφανή και μας καθιστούν οικείο το ανοίκειο. Η μεγάλη απώλεια είναι ότι μένουμε ορφανοί στο κοσμικό χάος που μας περιβάλλει…
* Ο κ. Ντίνος Σιώτης είναι ποιητής - εκδότης του περιοδικού «Δέκατα».
