ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Οι σχέσεις εξουσίας διαμορφώνουν τον δημόσιο χώρο και στην Τέχνη

Στην «Κ» μίλησαν τέσσερις γυναίκες των εικαστικών για το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης

Η τέχνη πάντα ήταν ένας καθρέπτης της κοινωνίας, προβάλλοντας διάφορα ζητήματα, καυτηριάζοντας κοινωνικές συμπεριφορές, θέτοντας την κοινωνία ενώπιος ενωπίω με τα κακώς έχοντα. Αμέσως, μου ήλθε στο μυαλό η έκθεση με τίτλο «Ρώγες», που έγινε στη Λευκωσία τον Οκτώβριο του 2019 στην οποία οι συμμετέχουσες εικαστικοί έθιξαν το θέμα της γυναικείας ρώγας στη σημερινή καπιταλιστική κοινωνία, όπως έγραφαν στο δελτίο Τύπου τους. «Η γυναικεία ρώγα στη σημερινή καπιταλιστική κοινωνία είναι προϊόν κατανάλωσης, του οποίου η αξία πρέπει να διαφυλαχτεί», σημείωναν. Μεταξύ άλλων στην έκθεση μέσω των έργων έγινε και αναφορά στο πώς το κυρίαρχο αφήγημα «διαφοροποιεί το αντρικό από το γυναικείο στήθος και αναδείχθηκαν πτυχές περί της γυναικείας σεξουαλικότητας. Με αφορμή την πρόσφατη αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου για τη σεξουαλική κακοποίηση που δέχτηκε, η «Κ» μίλησε με 4 γυναίκες από τον χώρο των εικαστικών. Η σεξουαλική κακοποίηση, οπωσδήποτε δεν έχει φύλο, ωστόσο όλες οι τοποθετήσεις που ακολουθούν αναδεικνύουν τη μεγάλη εικόνα της σεξουαλικής παρενόχλησης, που αφορούν κατά κύριο λόγο τις γυναίκες. Η καθεμία και ο καθένας από εμάς πρέπει να αντιληφθεί πως οι διακρίσεις και η κατάχρηση μιας θέσης εξουσίας δεν πρέπει να γίνεται αποδεκτά.

Guerrilla Girls, Do Women Have To Be Naked To Get Into the Met. Museum? 1989, Tate Modern

Κατερίνα Παρτσαλίδου, επιμελήτρια τέχνης -Χρειάζονται ριζικές αλλαγές

«Το θύμα δεν ‘προκαλεί’ τη σεξουαλική παρενόχληση λόγω ένδυσης ή συμπεριφοράς, ένοχος είναι ο θύτης και μόνο αυτός».

H επιμελήτρια τέχνης Κατερίνα Παρτσαλίδου ανάφερε στην «Κ»: «Οι τέχνες γενικά έχουν τη δύναμη να ρίξουν φως σε σημαντικά θέματα, όπως η σεξουαλική παρενόχληση. Έχουν την ικανότητα να συμβάλουν στην ενσυναίσθηση και κατανόηση της εμπειρίας άλλων. Ένα παράδειγμα είναι το έκθεμα τέχνης ‘Τι φορούσες?’ στο πανεπιστήμιο του Κάνσας το 2014, όπου επαναδημιούργησαν ρούχα γυναικών που δέχτηκαν επίθεση. Σκοπός του εκθέματος είναι να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους ότι τα ρούχα δεν προκαλούν τη σεξουαλική παρενόχληση. Με αυτό τον τρόπο, η τέχνη βοηθάει να δούμε τα πράγματα από μια άλλη οπτική γωνία, μαθαίνοντας να μην επικρίνουμε τα θύματα αλλά να καταδικάζουμε αδικαιολόγητες συμπεριφορές. Η δική μου άποψη είναι πως πρέπει να υπάρξει ριζική αλλαγή στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τέτοια θέματα. Με θλίβει να βλέπω άλλους και ιδιαίτερα γυναίκες να κατηγορούν οποιοδήποτε θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης, λέγοντας πως αυτοί δεν το πέρασαν γιατί δεν ‘’προκαλούν’’. Το θύμα δεν ‘προκαλεί’ τη σεξουαλική παρενόχληση λόγω ένδυσης ή συμπεριφοράς, αλλά ένοχος είναι ο θύτης και μόνο. Tο κίνημα #Metoo σίγουρα μας έκανε όλους πιο ενήμερους και σε σχέση με παλιότερα, περισσότεροι βρίσκουν το θάρρος να μιλήσουν. Ακόμη και σήμερα στον κόσμο της τέχνης, γνωστοί συλλέκτες, υψηλά στελέχη και καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν κατηγορίες σεξουαλικής παρενόχλησης. Στους πολιτιστικούς οργανισμούς αυτό που μένει είναι να δημιουργήσουμε χώρους εργασίας που να προάγουν τον πραγματικό αμοιβαίο σεβασμό. Εν τέλει, πρέπει όλοι μας να συμβάλουμε στην ευρύτερη κοινωνική ευαισθητοποίηση».

Έφη Κυπριανίδου καθηγήτρια στη Σχολή Κάλων Τεχνών του ΤΕΠΑΚ - Ηθική συμπεριφορών

«Η τέχνη δεν αλλάζει, εξάλλου, τον κόσμο. Όμως μπορεί να δώσει φωνή σε όσα μοιάζουν ανείπωτα. Κι αυτό, από μόνο του, είναι αρκετό»

Η κα Έφη Κυπριανίδου καθηγήτρια στη Σχολή Κάλων Τεχνών του ΤΕΠΑΚ τόνισε στην «Κ» ότι η τέχνη αποτέλεσε διαχρονικά τόπο διακρίσεων, «Το 2017 σε μια ανοιχτή επιστολή με τίτλο “Δεν μας προκαλεί έκπληξη”, περισσότερες από 2000 γυναίκες και μη δυαδικά άτομα από τον χώρο της τέχνης, μεταξύ των οποίων οι καλλιτέχνιδες Jenny Holzer, Barbara Kruger και Cindy Sherman δήλωσαν ότι “έχουμε καταπατηθεί, υπονομευθεί, μας έχουν παρενοχλήσει, έχουμε φυλακιστεί, προσβληθεί, απειληθεί και εκφοβιστεί από εκείνους που κατέχουν θέσεις εξουσίας, που ελέγχουν την πρόσβαση σε πόρους και ευκαιρίες”. Η τέχνη αποτέλεσε διαχρονικά τόπο διακρίσεων, πεδίο άσκησης εξουσίας και ιδεολογικών συγκρούσεων. Εξάλλου, η έννοια του ιδιοφυούς καλλιτέχνη, μέχρι και τα πρώτα φεμινιστικά κινήματα στην ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα, αφορούσε αποκλειστικά άντρες. Εκείνοι είχαν το εκ φύσεως ταλέντο, εκείνοι συγκροτούσαν την κυρίαρχη οπτική επί του περιεχομένου της τέχνης και αποτιμούσαν την καλλιτεχνική αξία ενός έργου. Η γυναίκα ήταν απλώς το γυμνό σώμα, η “μούσα”, η ερωμένη, το υποκείμενο μιας εν πολλοίς ηδονοβλεπτικής και εξουσιαστικής θέασης των πραγμάτων, ενώ η βία επί των γυναικών –συγκεκαλυμμένη ή μη– υπήρξε το θέμα αρκετών μεγάλων έργων τέχνης. Στη σύγχρονη εποχή γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι το πρόβλημα δεν είναι απλώς η έξωθεν επιβολή ενός πλαισίου καταστολής, αλλά ότι αυτές οι κυριαρχικές δομές λειτουργούν συγκροτητικά: με άλλα λόγια, οι σχέσεις εξουσίας και οι επιβαλλόμενες δομές έχουν ήδη διαμορφώσει τον δημόσιο χώρο και έχουν εσωτερικευθεί από τα υποκείμενα. Που σημαίνει ότι η γυναίκα είτε εντός είτε εκτός του χώρου της τέχνης περιορίζεται στην έκφραση, στις δράσεις και στις αντιδράσεις της από μη συνειδητές συνθήκες που καθορίζουν όσα μπορεί να σκεφθεί ή να πράξει. Πώς βγαίνει κανείς από μια καταπιεστική και εσωτερικευμένη συνθήκη; Πώς επερωτά την ηθική συμπεριφορών που μοιάζουν πολλές φορές αναμενόμενες ή –σχεδόν– φυσιολογικές; Πώς βρίσκει τη δύναμη να συγκρουστεί με κατεστημένες δομές και μηχανισμούς ελέγχου; Οι γυναίκες καλλιτέχνιδες υπήρξαν πρωτοπόρες: Το 1971 οι Suzanne Lacy και Judy Chicago δημιούργησαν μία συνθήκη στην οποία το κοινό άκουγε ηχογραφημένες αφηγήσεις γυναικών θυμάτων σεξουαλικής βίας. Το 1977, κατά την περίοδο όπου ένας κατά συρροή δολοφόνος γυναικών δρούσε στο Λος Άντζελες, μαυροφορούσες γυναίκες πραγματοποίησαν μια επιτελεστική δράση έξω από το Δημαρχείο, κρατώντας πινακίδες που έγραφαν “Στη μνήμη των αδελφών μας, αντιστεκόμαστε”. Ίσως αυτές οι δράσεις φαίνονται απλές. Η τέχνη δεν αλλάζει, εξάλλου, τον κόσμο. Όμως μπορεί να δώσει φωνή σε όσα μοιάζουν ανείπωτα. Κι αυτό, από μόνο του, είναι αρκετό».

Από την έκθεση «Ρώγες» στην Κύπρο, Οκτώβρης 2019

Σιμόνη Συμεωνίδου, καλλιτέχνιδα - Χωρίς λογοκρισία

«Εύχομαι μόνο και οι “μη επώνυμοι” να τυγχάνουν αντίστοιχης υποστηρικτικής αντιμετώπισης από τον νόμο, τα μέσα και την κοινωνία»

Η καλλιτέχνιδα Σιμόνη Συμεωνίδου μίλησε στην «Κ» τονίζοντας ότι η τέχνη καλλιεργεί το πνεύμα και έτσι αυτό βοηθά στην αίσθηση του δίκαιου, «Πρωτίστως η τέχνη καλλιεργεί το πνεύμα, τόσο αυτών που την παρακολουθούν όσο και αυτών που την εφαρμόζουν. Η καλλιέργεια πνεύματος περιλαμβάνει ανάμεσα σε πολλά άλλα και την αίσθηση του δικαίου και του σεβασμού προς τον συνάνθρωπο. Αυτό λοιπόν είναι ένα κομμάτι στο οποίο θεωρώ ότι η τέχνη βοηθά στη μη ύπαρξη σεξουαλικών ή άλλων παρενοχλήσεων. Επιπρόσθετα, η τέχνη σε οποιαδήποτε μορφή της έχει τη δύναμη να μεταφέρει μηνύματα εμπειρικά, μέσα από συναισθήματα που προκαλεί. Κι αυτό που προέρχεται μέσα από το συναίσθημα αφομοιώνεται από το είναι μας και χαράσσεται στο μυαλό μας πολύ βαθύτερα από όσο μέσα από μία ενημερωτική πληροφορία που λαμβάνουμε. Θίγοντας, λοιπόν, οι καλλιτέχνες το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης έχουν τη δύναμη να μεταφέρουν έντονα το μήνυμά τους και να δώσουν λύσεις. Χρειάζεται βέβαια να υπάρξει και η απαραίτητη προβολή των έργων αυτών στο ευρύ κοινό, χωρίς λογοκρισία. Αυτό θα μπορούσε να γίνει τόσο μέσα από τη συλλογική προσπάθεια αλλά και με την υποστήριξη των ΜΜΕ. Όχι απλώς ως γυναίκα και άτομο του πολιτισμού αλλά και ως καθαρά σκεπτόμενο άτομο έχω την απόλυτη άποψη ότι κάθε τύπου παρενόχληση είναι απαράδεκτη και καταδικαστέα. Η διαφορά σήμερα σε σχέση με παλαιότερα είναι το ότι πλέον τα άτομα που έχουν παρενοχληθεί βρίσκουν πιο εύκολα το θάρρος να μιλήσουν γι’ αυτό που τους έχει συμβεί. Ένας ακόμη σημαντικότερος παράγοντας όμως είναι ότι μπορούν να αναγνωρίσουν μία πράξη ως παρενόχληση σήμερα, ενώ παλαιότερα να τη θεωρούσαν αποδεκτή με τις δικαιολογίες “ίσως και να έφταιγε η προκλητική μου εμφάνιση τελικά” ή “είναι άντρας, έχει ορμές” ή και “θα το υποστώ για να μη χάσω τη δουλειά μου”. Αυτά πλέον θέλω να πιστεύω πως δεν υφίστανται. Το γεγονός ότι πλέον βλέπουμε συχνά “επώνυμα” άτομα να μιλούν δημοσίως για παρενόχληση που έχουν δεχθεί, πιθανόν να δίνει θάρρος στους υπόλοιπους να εκφραστούν πιο εύκολα. Εύχομαι μόνο και οι “μη επώνυμοι” να τυγχάνουν αντίστοιχης υποστηρικτικής αντιμετώπισης από τον νόμο, τα μέσα και την κοινωνία».

Από την έκθεση «Ρώγες» στην Κύπρο, Οκτώβρης 2019

Κυριακή Κώστα, εικαστικός - Να φανερώσουμε τις φωνές μας

«Στον τομέα μας δεν πρόκειται για σεξ, αλλά για εξουσία και σεξουαλική τρομοκρατία»

Η εικαστικός Κυριακή Κώστα είπε στην «Κ», «Εμείς οι άνθρωποι στον κόσμο της τέχνης θέλουμε να πιστεύουμε ότι εξελισσόμαστε και επιτυγχάνουμε ισοτιμία, να όμως που τα μαθηματικά και τα στατιστικά στοιχεία είναι ξεκάθαρα και μας δείχνουν την έκταση του πεδίου του προβλήματος. Γι’ αυτό τον λόγο θα πρέπει να διαχειριστούμε την τέχνη μας με τέτοιο τρόπο, ώστε αφενός να φανερώσουμε τις φωνές μας, να τις μοιραστούμε με τον κόσμο, και αφετέρου να γνωστοποιήσουμε το ζήτημα της κακοποίησης και ανισότητας. Αρχικά, θα πρέπει να ανοίξουμε το μυαλό μας και να δούμε το πρόβλημα σοβαρά. Όπως και παντού, έτσι και στην τέχνη η σεξουαλική παρενόχληση, αλλά και ανισότητα ανάμεσα στα φύλα, είναι αληθινή. Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα. Η αλήθεια είναι ότι οι γυναίκες δεν έχουν ίση μεταχείριση στον κόσμο της τέχνης, και ακόμα και σήμερα που θα περίμενε κανείς η ισότητα να είναι πιο έκδηλη, υποεκπροσωπούνται και υποτιμούνται σε μουσεία, γκαλερί και πλειστηριασμούς. Τα μεγαλύτερα ποσοστά έργων τέχνης σε μουσεία ανά τον κόσμο ανήκουν σε άντρες, επίσης, ενώ υπάρχουν πολλές γυναίκες που σπουδάζουν τέχνες και παράγουν άξιο αναφοράς υλικό, και πάλι δεν αναδεικνύονται ούτε κατά διάνοια στο ίδιο επίπεδο με τους άντρες. Όλα τα παραπάνω είναι απτή απόδειξη αυτού που συζητάμε. Στον τομέα μας δεν πρόκειται για σεξ, αλλά για εξουσία και σεξουαλική τρομοκρατία. Το δικαίωμα αυτονομίας διαχείρισης του σώματος της γυναίκας και της αναπαραγωγικής της ικανότητας δυστυχώς αποτελούν απόρροια σεξισμού, κακοποίησης και μισογυνισμού. Και ο τρόπος που εκδηλώνεται στις τέχνες; Μέσω μιας εκλεπτυσμένης και αδιόρατης μορφής βίας που προσέρχεται από όλη την ποικιλομορφία των φύλων και ομάδων. Φυσικά, πάντοτε και παντού υπάρχουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις που δημιουργούν ένα όμορφο και θετικό μωσαϊκό στον χώρο των τεχνών».

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Εικαστικά: Τελευταία Ενημέρωση

Στο Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στα Πλατανίσκια θα παρουσιαστούν χαρακτικές εικονογραφήσεις μιας περιόδου 46 χρόνων, από το ...
Του Απόστολου Κουρουπάκη
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Το κοινό προσκαλείται να παρακολουθήσει τη δημιουργική διαδικασία του καλλιτέχνη από τις 28 Φεβρουαρίου, ενώ η μεγάλη τελετή ...
Kathimerini.com.cy
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
X