Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στο πλαίσιο του φεστιβάλ «» παρουσιάζεται η εγκατάσταση πολυμέσων / ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων για τις γαστρονομικές και χειροτεχνικές παραδόσεις Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων «To Your Hands» από την Κύπρια-Αμερικανίδα καλλιτέχνη Ana Mouyis και τον Fox Schwach. Πρόκειται για μία συνεργασία Buffer Fringe και Animafest Cyprus, που δείχνει τις κοινές κινήσεις των ανθρώπων και από τις δύο πλευρές του νησιού για να φτιαχτεί το ίδιο προϊόν. Στην «Κ» από τη Λουϊζιάνα μίλησε η Ana Mouyis για τις δυσκολίες και τις προκλήσεις αυτού του πρότζεκτ, αλλά και για τη σύγχρονη τέχνη. Η Ana μού είπε ότι με αυτό το πρότζεκτ δούλεψε μέσα της πολλές προκαταλήψεις, για τη διαίρεση του νησιού. «Εξαρτάται από τον θεατή να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα και ίσως να αντιμετωπίσει τις προκαταλήψεις του, αφού δεν είναι πάντα ξεκάθαρο ποιος εκτελεί την εργασία, ένας ελληνόφωνος ή ένας τουρκόφωνος» λέει στην «Κ» η Ana Mouyis.
–Οι γαστρονομικές παραδόσεις είναι πιστεύω αρκετά δυνατές για να μας κάνουν να θυμόμαστε, έχουν ωστόσο τη δύναμη να ισχυροποιήσουν την ειρήνη ή να οδηγήσουν τα πράγματα προς την αλληλοκατανόηση;
–Νομίζω, ναι! Πιστεύω ότι υπάρχει ένας ισχυρός δεσμός με τους ανθρώπους που μοιραζόμαστε παραδόσεις. Οι αναμνήσεις που σχετίζονται με το φαγητό και εν γένει την παράδοση μπορούν να είναι πάρα πολύ παρηγορητικές και όταν συναντάς ανθρώπους με παρόμοιο πολιτιστικό υπόβαθρο δημιουργείται ένας αναπόφευκτος δεσμός. Νομίζω ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Κύπρο είναι η έλλειψη αντίληψης/γνώσης και επαφής με τους Κύπριους της άλλης πλευράς και ελπίζω ότι όσο περισσότερο οι άνθρωποι συνδέονται και μαθαίνουν ο ένας τον άλλο, μπορούμε να βρίσκουμε τρόπους επαφής και να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον.
–Πόσο εύκολα, πιστεύεις, το κοινό, αν θες τραύμα, του πολέμου και της απώλειας και για τις δύο μεγαλύτερες κοινότητες στην Κύπρο μπορεί να επουλωθεί μέσω της τέχνης; Μήπως είναι μια ουτοπία;
–Δεν νομίζω πως το τραύμα για τους Κύπριους θα επουλωθεί εύκολα και με κάθε τρόπο. Υπάρχουν ακόμα πολλοί άνθρωποι που είναι αντίθετοι με την επανένωση και τη σύνδεση με την άλλη πλευρά, και αυτό το κατανοώ πλήρως. Η τέχνη έχει τον τρόπο της να συνδέει σε βαθύτερα επίπεδα, μπορεί να μην έχει το ίδιο αποτέλεσμα πάνω στον καθένα που βλέπει κάποιο έργο τέχνης, αλλά ακόμα και αν έχει αντίκτυπο σε ένα άτομο και βοηθάει στο πώς αντιλαμβάνεται κάποια πράγματα, τότε πιστεύω ότι είναι χρήσιμη.
–Ποιες ήταν οι δυσκολίες για αυτό το πρότζεκτ;
–Εντυπωσιάστηκα με τη δυσκολία του να περνάω στην άλλη πλευρά καθημερινά, όπως ήταν αναγκαίο για το πρότζεκτ μου. Δεν είχα μεγάλη εμπειρία από το βόρειο μέρος, έτσι δεν ήμουν σίγουρος τι να περιμένω... Φυσικά, όλοι ήταν ευγενικοί και ζεστοί. Ίσως οι αξιωματούχοι στα οδοφράγματα σε κάνουν να νιώθεις ότι κάνεις κάτι παράνομο. Βέβαια, μετά από λίγο έγινε πιο εύκολο, στην αρχή όμως με δυσκόλεψαν αρκετά. Αυτή η εμπειρία είναι που επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται τα βίντεο, δύο βίντεο που δείχνουν πολύ όμοιο περιεχόμενο, προς αντίθετες κατευθύνσεις ωστόσο, και είναι φυσικά αδύνατο να έχεις ολόκληρη την εικόνα, αν δεν περπατήσεις από την άλλη πλευρά της εγκατάστασης. Αυτή η φυσική διαίρεση και δυσκολία πρόσβασης ήταν ο βασικός τρόπος με τον οποίο η σύγκρουση μας παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παραγωγής του πρότζεκτ, όχι στις καρδιές και στο μυαλό των ανθρώπων που μίλησα μαζί τους.
–Η γλώσσα είναι ένα χρήσιμο εργαλείο επικοινωνίας, μπορεί να αντικατασταθεί με άλλους πολιτιστικούς δεσμούς;
–Οπωσδήποτε. Ευτυχώς ο κινηματογραφιστής με τον οποίο συνεργάστηκα, ο Fatosh Olgacher με βοήθησε στην επικοινωνία με τους τουρκόγλωσσους. Παρατήρησα δε αμέσως και πόσο όμοιες είναι οι γλώσσες μας. Ο ρυθμός του λόγου, οι ίδιες λέξεις, φράσεις. Πολιτιστικά νομίζω είμαστε πολύ πιο ίδιοι, παρά διαφορετικοί. Αυτό είναι που θέλω και να δείξω με αυτό το πρότζεκτ μου.
–Τι σε ώθησε αλήθεια σε αυτό το πρότζεκτ;
–Όταν για πρώτη φορά άρχισα να το επεξεργάζομαι στο μυαλό μου, ήθελα να επικεντρωθώ στον πατέρα μου και στη ζωή του, ως εκτοπισμένου, πρόσφυγα. Όσο έψαχνα, αμφισβήτησα την επιθυμία μου να πω απλώς μία ε/κ ιστορία για το κυπριακό πρόβλημα. Εντόπισα προκαταλήψεις, τις οποίες είχα εσωτερικεύσει, λόγω του τρόπου που είχα μάθει τα πράγματα, στο σχολείο, στην Κύπρο. Όσα περισσότερα μάθαινα μέσω της έρευνάς μου, και από τις ιστορίες που άκουγα και από τις δύο πλευρές τόσο αισθανόμουνα την ανάγκη να κάνω κάτι για τον πολιτισμό όλης της Κύπρου. Πολλή από τη δουλειά που έκανα είναι πολύ προσωπική, μεγάλο μέρος αυτού του πρότζεκτ αφορά εμένα, και πώς «ξέφυγα» από τις προκαταλήψεις μου, δίνοντας αν θες αυτό το είδος της αντι-προπαγάνδας. Η εγκατάσταση δεν έχει φωνή και υπότιτλους, μόνο ακατέργαστες εικόνες Κύπριων που κάνουν μια επαναλαμβανόμενη εργασία, που είναι απαραίτητη για τη διαιώνιση του πλούσιο πολιτισμού μας. Εξαρτάται από τον θεατή να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα και ίσως να αντιμετωπίσει τις προκαταλήψεις του, αφού δεν είναι πάντα ξεκάθαρο ποιος εκτελεί την εργασία, ένας ελληνόφωνος ή ένας τουρκόφωνος.
Όσο βρισκόμουν στη Σαλαμιού για τη δημιουργία των σκηνών που είχαμε τραβήξει, ζωγράφιζα κάθε στιγμιότυπο και τότε ένιωσα μία σύνδεση με αυτόν τον κόσμο που είχαμε κινηματογραφήσει
Έζησα μια αποκάλυψη στο Animafest στη Σαλαμιού
–Θα ήθελα να μου μιλήσεις για τα αποτελέσματα της έρευνάς σου στο Animafest της Σαλαμιού, στο οποίο συμμετείχες.
–Έζησα μια αποκάλυψη σε σχέση με την τέχνη και τον πολιτισμό, κινηματογραφήσαμε ανθρώπους να κατασκευάζουν χειροτεχνήματα και φαγητό. Ξεκαθάρισε τότε μέσα μου ότι μεγάλο μέρος της παράδοσής μας παραμένει ζωντανό από επαναλαμβανόμενες ενέργειες από επιδέξια χέρια και εκεί είναι που επικεντρώσαμε τις κάμερές μας. Όσο βρισκόμουν στη Σαλαμιού για τη δημιουργία των σκηνών που είχαμε τραβήξει, ζωγράφιζα κάθε στιγμιότυπο και τότε ένιωσα μία σύνδεση με αυτόν τον κόσμο που είχαμε κινηματογραφήσει. Ο ήχος επίσης έγινε από επαναλαμβανόμενα ανεπαίσθητα και ρέοντα μικρών τμημάτων από κινηματογράφηση χωραφιών, από διάφορα μέρη που πήγαμε.
–Τι πιστεύεις για τη σύγχρονη τέχνη; Είναι κοντά στον μέσο θεατή, μπορεί να τον συγκινήσει;
–Κάποια έργα ή καλλιτέχνες της σύγχρονης τέχνης μπορεί να είναι «απροσπέλαστα» και προκλητικά για τον μέσο θεατή, που δεν είναι εκπαιδευμένος ή εξοικειωμένος. Αυτό δεν σημαίνει δεν αξίζει ή ότι η Τέχνη πρέπει να αλλάξει φόρμα ή περιεχόμενο. Νομίζω ότι το να δείχνουμε στο γενικό κοινό που δεν είναι αμέσως κατανοητά, και να είμαστε γενναιόδωροι και υπομονετικοί στο να εξηγήσουμε και να βοηθήσουμε τον θεατή να το αντιληφθεί μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα. Γι’ αυτό το Animafest Cyprus είναι τόσο μοναδικό και προσφέρει μια ειδική εμπειρία. Παίρνοντας κάτι ως «σκοτεινό», ή πειραματικό animation, και αν το παρουσιάζεις σε ένα μικρό χωριό στα βουνά της Κύπρου φέρνει τον κόσμο που ποτέ πριν δεν είχε ξανακούσει για animation σε αυτή τη συνθήκη. Μίλησα με πολλούς στο χωριό, οι οποίοι παραδέχθηκαν ότι δεν είχαν ξανακούσει ποτέ πριν για animation πριν από το Animafest, μάλιστα την πρώτη φορά είδαν φιλμ που δεν τους άρεσαν. Αργότερα, και όσο έβλεπαν όλο και περισσότερο σήμερα βρίσκουν κάποια με τα οποία συνδέονται. Πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι γενικά πιο διαισθητικοί και δεκτικοί στις ενδιαφέρουσες δουλειές, από ό,τι πιστεύουμε. Απλώς θέλει χρόνο.
–Μπορεί η τέχνη να γίνει μία κοινή γλώσσα για όλους, πέρα από σύνορα, κράτη, διαφορές;
–Ναι! Πιστεύω πως ότι θαυμάζουμε τις σπηλαιογραφίες που έγιναν δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, από ανθρώπους που οι ζωές τους ήταν πολύ πιο διαφορετικές και άγριες από τις δικές μας, είναι η απόδειξη!
Πληροφορίες:
Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών Buffer Fringe, 8η διοργάνωση Buffer Fringe: 8, 9, 10 Οκτωβρίου 2021. «To Your Hands», 10:00 – 22:00 στο Σπίτι της Συνεργασίας – Λευκωσία.
www.bufferfringe.org | www.facebook.com/BufferFringe | @bufferfringe www.instagram.com/bufferfringe
