Kathimerini.gr
Αιμίλιος Χαρμπής
Από το απόγευμα της Τετάρτης, οπότε και έγιναν γνωστές οι υποψηφιότητες για τις φετινές Χρυσές Σφαίρες, ολόκληρος ο κινηματογραφικός κόσμος μιλάει για ιστορική στιγμή. Και είναι πράγματι τέτοια, υπό μία έννοια. Μέχρι πρότινος ήταν πέντε όλες κι όλες οι γυναίκες που είχαν προταθεί για το σχετικό βραβείο σκηνοθεσίας: η Σοφία Κόπολα, η Τζέιν Κάμπιον, η Εϊβα Ντουβερνέ, η Κάθριν Μπίγκελοου και η Μπάρμπρα Στρέιζαντ. Πλέον, στη λίστα προστέθηκαν άλλες τρεις, ξεπερνώντας τους άνδρες, σε μια πεντάδα όπου οι τελευταίοι παραδοσιακά κυριαρχούν καθ’ όλη την ιστορία του σινεμά.
Όσοι σχολιάζουν τη συγκεκριμένη εξέλιξη μιλούν για «μήνυμα» και «στροφή» της κινηματογραφικής βιομηχανίας προς μια πολιτική που προκρίνει την ισότητα. Και πράγματι, έτσι είναι. Από την άλλη, διαβάζουμε επίσης, στις «αδικίες» που πάντα επισημαίνονται σε τέτοιες περιστάσεις, να συγκαταλέγεται πρώτη από όλες η απουσία του τηλεοπτικού «I may destroy you» από τις υποψηφιότητες. Η σειρά του HBO, με δημιουργό και πρωταγωνίστρια την ταλαντούχα Αφροβρετανή Μικέλα Κολ, περιστρέφεται γύρω από τα θέματα της σεξουαλικής παρενόχλησης, των σύγχρονων σχέσεων, της συγκατάθεσης κ.ο.κ. και θεωρήθηκε δεδομένο πως θα έπρεπε να βρίσκεται ανάμεσα στις υποψηφιότητες. Η απουσία της προκάλεσε, κυριολεκτικά, οργή σε αρκετούς σχολιαστές.
Ανάλογη οργή είχε προκληθεί και πριν από την περυσινή τελετή των Οσκαρ, με το σκεπτικό ότι ανάμεσα στους δέκα άνδρες υποψηφίους για τις κατηγορίες των ρόλων δεν υπήρχε κανένας μη λευκός. Αντίστοιχα, στη σκηνοθεσία δεν υπήρχε καμία γυναικεία υποψηφιότητα, ενώ στην καλύτερη ταινία εμφανίζονταν μόνο «Οι μικρές κυρίες» της Γκρέτα Γκέργουικ. Κάπως έτσι, πολλοί έφθασαν στο σημείο να χαρακτηρίσουν απροκάλυπτα ρατσιστική την τελετή απονομής του 2020, στην οποία σημειώνεται πως θριάμβευσε (δικαιότατα) ο Κορεάτης Μπονγκ Τζουν-Χο, γράφοντας ιστορία με τα «Παράσιτα».
Από τα παραπάνω παραδείγματα και τις συνακόλουθες αντιδράσεις προκύπτει το εξής ερώτημα: είναι απαραίτητο η επιβράβευση ενός καλλιτεχνικού έργου να παίρνει τον χαρακτήρα «μηνύματος» ή να εμπεριέχει κάποιου είδους συμβολισμό; Αλλά και το αντίστροφο: αν μια ταινία έχει τέτοια συμβολική φόρτιση, αποκτά αυτομάτως πλεονέκτημα έναντι του ανταγωνισμού; Από τις τρεις σκηνοθέτιδες που απέσπασαν υποψηφιότητες για Χρυσή Σφαίρα, εκτός της Κλόε Ζάο –παρεμπιπτόντως, έχει κάνει απίθανη δουλειά στο «Nomadland»–, οι άλλες δύο είναι πρωτοεμφανιζόμενες.
Για την ακρίβεια, πρόκειται για ηθοποιούς που περνούν πίσω από την κάμερα. Η Εμεραλντ Φενέλ, την οποία είδαμε πρόσφατα στο «The Crown», υπογράφει σενάριο και σκηνοθεσία στο «Promising young woman», ένα φιλμ που έλαβε μεγάλη δημοσιότητα πρόσφατα λόγω της δημόσιας καταγγελίας της πρωταγωνίστριας, Κάρεϊ Μάλιγκαν, για το σεξιστικό σχόλιο ενός κριτικού του Variety. Η βραβευμένη με Οσκαρ Ρεγκίνα Κινγκ («Αν η οδός Μπιλ μπορούσε να μιλήσει»), με τη σειρά της, σκηνοθέτησε το «One night in Miami», μια φανταστική συνάντηση μεταξύ Μοχάμεντ Αλι, Μάλκολμ Χ, Σαμ Κουκ και Τζιμ Μπράουν, όλοι τους πρωτοπόροι του κινήματος για φυλετική ισότητα.
Οι φορτίσεις που λέγαμε είναι προφανείς, ανεξαρτήτως καλλιτεχνικού αποτελέσματος, το οποίο, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν είναι και επιπέδου… Κιούμπρικ. Από την άλλη, κάποιες τέτοιες συμβολικές κινήσεις είναι ίσως και απαραίτητες προκειμένου να ταράξει κανείς για τα καλά τα επί δεκαετίες λιμνάζοντα ύδατα και να επιταχύνει τις απαραίτητες κοινωνικές αλλαγές (και) στο σινεμά. Αρκεί ο κατά τα άλλα δίκαιος αγώνας για ισότητα να μην καταντήσει «συνταγή επιτυχίας».
