Του Απόστολου Κουρουπάκη
Το Σατιρικό Θέατρο παρουσιάζει το έργο «Η Φωλιά του Κούκου» του Ντέιλ Βάσερμαν, σε σκηνοθεσία Νεοκλή Νεοκλέους και στην «Κ» για την παράσταση μίλησαν ο Νεοκλής Νεοκλέους, ο Βασίλης Μιχαήλ και ο Παναγιώτης Κυριάκου. Οι τρεις ηθοποιοί λένε πως το έργο είναι μια αντανάκλαση της κοινωνίας μας σήμερα, και παραμένει διαχρονικό, αφού υπακούμε τυφλά σε οδηγίες και διατάγματα, αποδεχόμαστε σιωπηλά τους περιορισμούς, τον ασφυκτικό έλεγχο, τις έκτακτες εξουσίες, ανεχόμαστε τις διακρίσεις και τον στιγματισμό όσων έχουν διαφορετική άποψη.
ΝΕΟΚΛΗΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ
Θεσμοί και αξίες αμφισβητούνται
–Σκηνοθετείς και παίζεις σε ένα έργο αντιεξουσιαστικό, πολιτικό... πώς έγινε η επιλογή και γιατί;
–Είμαι αντιεξουσιαστικό αλλά ταυτόχρονα και πολιτικά σκεπτόμενο άτομο. Άτομο το οποίο αναζητώ διέξοδο πάντα προς την ελευθερία είτε αυτή είναι πνευματική, είτε ψυχική, είτε σωματική. Πόσο στ’ αλήθεια θα με βρεις αντίθετο στην κυριαρχία των θεσμών, όταν αυτοί δεν προέρχονται από τον λαό για τον λαό, δηλαδή όταν η δημοκρατία υποσκάπτεται και υπονομεύεται. Είναι η πιο σωστή χρονική στιγμή για μια τέτοια επιλογή έργου, αφού ζούμε σε μια περίοδο όπου ελέγχονται όλες οι πλευρές της ζωής μας, κάνοντάς μας να υποκύψουμε σε διατάγματα και εντολές. Θεσμοί και αξίες αμφισβητούνται, και όμως οι πολίτες υποχρεώνονται να ακολουθήσουν ένα νομικό και θεσμικό πλαίσιο, το οποίο εξυπηρετεί τους λίγους και προνομιούχους. Οι πολίτες είναι αυτοί που πρέπει να έχουν τον έλεγχο των θεσμών, μόνο τότε θα έχουμε πραγματική δημοκρατία και ελευθερία.
–Έχουν γίνει προσπάθειες φυλάκισης του πνεύματος πολλές, τελικά είναι κάτι το ακατόρθωτο ή μπορεί να έρθει υποδόρια, εκ των έσω...;
–Όταν οι θεσμοί που επιβάλλονται σε κατευθύνουν στο πώς να πράξεις, να σκεφτείς και να αισθανθείς, σιγά-σιγά υποδόρια, εκ των έσω έρχεται η μεταμόρφωση και η υποδούλωση. Ολοκληρωτικά καθεστώτα καμουφλαρισμένα με τη μάσκα της δημοκρατίας. Για παράδειγμα σήμερα εδώ, στη μικρή μας πατρίδα, δουλειά χωρίς τη σωστή ανταμοιβή, χωρίς δικαιώματα και με την απειλή ότι περιμένουν και άλλοι στην σειρά. Αυτό και αν είναι ανέντιμο. Όμως είναι ή δεν είναι η καθημερινότητά μας την οποία έχουμε δεχτεί; Έχουμε συμμορφωθεί με τις επιταγές των θεσμών υπό τον φόβο της τιμωρίας τους, δηλαδή τον κίνδυνο να μην μπορούμε να επιβιώσουμε. Το πνεύμα φυλακίζεται, η φαντασία εξαλείφεται αφού ο άνθρωπος εξασθενεί από την καταπίεση και τον εκφοβισμό, τότε παραδίδεται χωρίς αντιστάσεις και γίνεται έρμαιο των θεσμών χωρίς να έχει καθαρή εικόνα σε αυτό που του συμβαίνει. Ακόμα πιο αδύναμος υποτάσσεται στη βούληση των θεσμών. Αυτό είναι απάνθρωπο, κάνοντάς μας και εμάς το ίδιο απάνθρωπους αφού δεχτούμε αυτό τον τρόπο ζωής.
–Πόσο κωμικό μπορεί να είναι το τραγικό, κ. Νεοκλέους;
–Ακριβώς όπως και στη ζωή έτσι και στη σκηνή υπάρχουν στιγμές που το κωμικό μπορεί να είναι ταυτόχρονα και τραγικό. Οι καταστάσεις είναι αυτές που ορίζουν τα όρια του κωμικού από το τραγικό. Κάποιες φορές οι καταστάσεις και οι συμπεριφορές των ανθρώπων μπορούν να ενώσουν τις δύο έννοιες φτιάχνοντας το κωμικοτραγικό. Δεν είναι καθόλου μακριά το γέλιο από το κλάμα ή λύπη από τη χαρά.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
Υπάρχει πάντα μια ακτίδα φωτός
–Είναι το περιβάλλον που κινείται το έργο η ίδια μας η κοινωνία εν τέλει σήμερα;
–Είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας μας. Ειδικά τον τελευταίο καιρό που η ανθρωπότητα έχει βιώσει πρωτοφανείς συνθήκες εγκλεισμού και στέρησης ελευθεριών και βασικών δικαιωμάτων. Υπακούμε τυφλά σε οδηγίες και διατάγματα, αποδεχόμαστε σιωπηλά τους περιορισμούς, τον ασφυκτικό έλεγχο, τις έκτακτες εξουσίες, ανεχόμαστε τις διακρίσεις και τον στιγματισμό όσων έχουν διαφορετική άποψη. Ο κόσμος ζει υπό το κράτος του φόβου και της τιμωρίας. Όμως, όπως και στο έργο μας, υπάρχει πάντα μια ακτίδα φωτός, η οποία γεννιέται από την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη, τη φιλία και την αντίσταση κάποιων «ελεύθερων πνευμάτων».
–Θα περίμενε κανείς ότι σήμερα ένα παρόμοιο έργο θα ήταν εκτός χρόνου... δεν είναι όμως, τι το κάνει ακόμα επίκαιρο;
–Πολλά θα περιμέναμε από το σήμερα, αλλά δυστυχώς το χθες δεν μας δίδαξε. Θα ήταν ευχής έργο να ήταν εκτός χρόνου και τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται να ήταν απλώς αναμνήσεις μιας άλλης εποχής, κλεισμένης σ’ ένα χρονοντούλαπο. Να μας θύμιζε απλώς όλα αυτά τα οποία δεν πρέπει να κάνουμε, τα λάθη που δεν πρέπει να επαναλάβουμε ποτέ. Όμως πώς να μην είναι το έργο επίκαιρο, όταν αποτελεί μια κραυγή ενάντια σε κάθε μορφή βίας και καταπίεσης. Πώς να μην είναι διαχρονικό όταν εν έτει 2021 ο άνθρωπος εξακολουθεί να μετατρέπεται σε αντικείμενο και να βιώνει τον παραλογισμό και την αδιαλλαξία της εξουσίας, τον κάθε μορφής ρατσισμό, τον εξευτελισμό, την ταπείνωση και την προσπάθεια ευνουχισμού της προσωπικότητάς του.
–Μπορεί όντως ο άνθρωπος με τη δύναμη της θέλησής του να φέρει την επανάσταση;
–Πιστεύω πως ο άνθρωπος με τη δύναμη της θέλησης μπορεί να μετακινήσει βουνά. Αν βάλει στόχους και είναι διατεθειμένος να χρησιμοποιήσει την ψυχική και πνευματική του ενέργεια μπορεί να φέρει την επανάσταση. Η θέληση δεν είναι κάτι που κουβαλάς από τη γέννησή σου. Πρέπει να ψάξεις μέσα σου για να βρεις τη δύναμή της. Να μη φυλακίσεις το πνεύμα σου, το είναι σου, τη μοναδικότητά σου. Να είσαι πρόθυμος να παλέψεις για ένα καλύτερο αύριο. Έτσι ακόμα και μέσα από τις ήττες σου θα έχεις κερδίσει κάτι. Και πού ξέρεις, ίσως αυτή σου η προσπάθεια εμπνεύσει και άλλους. Ο Μακ Μέρφι λέει στο έργο: «Εγώ τουλάχιστον προσπάθησα… Προσπάθησα…».
–Τι σας ψιθύρισε στο αφτί ο ρόλος σας, φοβηθήκατε τον χαρακτήρα του ΜακΜέρφι;
–Την ανάγκη και τον αγώνα του ανθρώπου για σωματική, ψυχική και πνευματική ελευθερία. Την ανάγκη και το δικαίωμα του καθενός να ονειρεύεται και να παλεύει για το φαινομενικά ακατόρθωτο. Επέλεξα να τον αγαπήσω παρά να τον φοβηθώ. Προσπάθησα να αφουγκραστώ τα θέλω του, με γοήτευσε το χιούμορ, η αμεσότητα και η ανθρωπιά του, με συγκλόνισε η αυταπάρνηση και η συνειδητή του πορεία προς το αναπόφευκτο. Δεν τον άφησα να με τρομάξει. Ελπίζω πως ούτε κι εκείνος τρόμαξε, όταν έμαθε πως θα τον ερμηνεύσω…
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ
Δεν βλέπουμε «πίσω από τις κουρτίνες»
–Είναι το περιβάλλον που κινείται το έργο η ίδια μας η κοινωνία εν τέλει σήμερα;
–Σαφέστατα. Δυστυχώς, οι κοινωνίες μας συνεχίζουν να βλέπουν με το ένα μάτι κάποια πράγματα. Αρκούμαστε, ακόμη, στο να ταυτοποιούμε απλώς κάποιες συμπεριφορές και δεν βλέπουμε «πίσω από τις κουρτίνες» που βάλαμε. Σχεδόν τρεφόμαστε από τα παθήματα των συνανθρώπων μας αντί να βελτιώνουμε την κοινωνία μας και να την κάνουμε βιώσιμη για όλους ανεξαιρέτως.
–Ως νέος άνθρωπος νιώθεις ότι πρέπει να πολεμήσεις περισσότερο για όσα πιστεύεις;
–Κάθε άνθρωπος, κατά τη γνώμη μου, δεν πρέπει να σταματήσει ποτέ να ονειρεύεται και να παλεύει. Για όλα, ανεξαιρέτως. Κυρίως, οφείλει και στον εαυτό του και κατά συνέπεια στην κοινωνία, να κλείνει τα αφτιά του στις σειρήνες που δαιμονοποιούν τον ρομαντισμό και τις ιδεολογίες. Καμία επανάσταση και κανένας αγώνας δεν ξεκίνησε από την ησυχία και την οικογενειακή θαλπωρή.
–Η νοσοκόμα Ράτσεντ σήμερα, αλλά και στο χθες ποια είναι; Η κοινωνία, ο ίδιος ο άνθρωπος που μένει αμετακίνητος;
–Έχω την εντύπωση ότι η νοσοκόμα Ράτσεντ εντάσσεται στην κατηγορία του «εφαρμογέα» αρχών και τακτικών της εκάστοτε εξουσίας. Η στειρωμένη προσέγγισή της στους ασθενείς/πολίτες, θα μπορούσε να πει κανείς ότι απαντάται στις εφαρμογές της εξουσίας στους απλούς ανθρώπους. Η ανάγκη του «διαίρει και βασίλευε», η επίκληση στο ήθος και στα συναισθήματα των ασθενών/πολιτών, εξυπηρετεί ουσιαστικά τη λειτουργία της κλινικής/κοινωνίας με μία απρόσωπη –από/προς την εξουσία– θέση.
Η πραγματικότητά μας γίνεται πολύπλοκη και απρόβλεπτη
–Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, παγκοσμιοποίηση... ζούμε σε μια εποχή «οικειοθελούς» ισοπέδωσης της προσωπικότητάς μας;
ΝΕΟΚΛΗΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ: Αν θεωρήσουμε κατεστημένο τα μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης τότε ναι ζούμε σε μια εποχή «οικειοθελούς» ισοπέδωσης της προσωπικότητάς μας. Έχουν καταφέρει να καταπιέσουν την ατομικότητά μας, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας, αφαιρώντας με αυτό τον τρόπο τις ειλικρινείς παρορμήσεις μας, την φαντασία μας, την ελεύθερη ανθρώπινη έκφραση εγκλωβίζοντάς μας σ’ έναν πλασματικό κόσμο, εμποδίζοντάς μας να δούμε την πραγματική ζωή και την ομορφιά της. Τότε η αξία μας ορίζεται από τη σχέση μας με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και έτσι καταλήγουμε να είμαστε πολύ μικρότεροι από αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛ: Ζούμε σε μια εποχή τεχνολογικού ολοκληρωτισμού, εθισμού και υποταγής στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Ενός πλασματικού κόσμου όπου επικρατεί η ασυδοσία της έκφρασης, η ρητορική μίσους και η καταπάτηση των δικαιωμάτων των συνανθρώπων μας. Έχουμε χάσει την ουσιαστική επαφή, το πραγματικό νόημα και την ομορφιά της ζωής. Η πραγματικότητά μας γίνεται πολύπλοκη και απρόβλεπτη, η κάθε μας κίνηση καταγράφεται, οι αξίες και τα δικαιώματα απειλούνται. Δεν ισοπεδώνεται μόνο η προσωπικότητά μας αλλά και η ελευθερία μας. Κι εμείς το αποδεχόμαστε γιατί γοητευόμαστε από τις αμέτρητες δυνατότητες που μας προσφέρονται, από την πρόσκαιρη ισχύ, τις εικονικές φιλίες, το θαυμασμό και την επιβεβαίωση.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ: Δεν πιστεύω ότι γίνεται οτιδήποτε χωρίς τη θέλησή μας. Θεωρώ ότι η προσωπικότητά μας είναι «εκεί» (ή τουλάχιστον, θα έπρεπε να ήταν). Από εκεί και πέρα, εμείς επιλέγουμε πως μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα προαναφερθέντα δεδομένα.
–Πόσο δρόμο έχουμε ακόμα να διανύσουμε για να πούμε ότι αποδεχόμαστε το διαφορετικό, τον Άλλο, τον ξένο;
Ν.Ν.: Το θέμα είναι πρώτα να μπορέσεις να αποδεχτείς ειλικρινά και με θάρρος τον εαυτό σου και τότε ο δρόμος δεν θα είναι μακρύς που θα έχεις να διανύσεις για να αποδεχθείς το διαφορετικό, τον Άλλο, τον ξένο. Όμως αν δεν κοιτάξεις μέσα, βαθιά, να σε γνωρίσεις και να σε δεχτείς έτσι όπως είσαι στην πραγματικότητα τότε δεν θα υπάρξει ποτέ δρόμος που θα οδηγεί στην αποδοχή του διαφορετικού.
Β.Μ.: Φοβάμαι ότι ο δρόμος είναι μακρύς, ειδικά σε μια «κλειστή» κοινωνία όπως η δική μας. Δυστυχώς στην Κύπρο πληθαίνουν διαρκώς τα φαινόμενα φανατισμού, ξενοφοβίας και ρατσισμού. Η έλλειψη αρχών, ο φόβος, η αίσθηση ανωτερότητας, η αβεβαιότητα για το μέλλον, αλλά και η έλλειψη πνευματικής ωριμότητας και αυτοεκτίμησης μιας μεγάλης μερίδας του κόσμου, αυξάνουν το φόβο και το μίσος για το διαφορετικό. Για εκείνους το διαφορετικό είναι κακό! Και το τραγικό είναι ότι αυτό το αισθάνονται και το ενστερνίζονται πολλά νέα παιδιά, ακριβώς στην ηλικία που θα έπρεπε να χτίζεται η αποδοχή και ο σεβασμός. Χρειάζεται αναγνώριση του προβλήματος, παιδεία, ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και το θέατρο πρέπει να έχει πρωταρχικό ρόλο σ’ αυτή την προσπάθεια.
Π.Κ.: Με λύπη, θα σου πω, ότι πιστεύω ότι έχουμε ακόμη αρκετό δρόμο μπροστά μας. Προσωπικά, το θεωρώ αδιανόητο. Ένας λαός που έχει υποστεί τα μύρια όσα από κατακτητές και πολέμους, να αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες με “μισό μάτι”. Σχεδόν δεν μπορώ να το δεχτώ ότι ξεχνάμε ότι πάνω από όλα είμαστε άνθρωποι και δεν θα έπρεπε να μας νοιάζουν αυτά που οι παλαιότερες κοινωνίες τα θεωρούσαν «κουσούρια».
Πληροφορίες
Η Φωλιά του Κούκου» του Ντέιλ Βάσερμαν, σε σκηνοθεσία Νεοκλή Νεοκλέους. Παραστάσεις: Κάθε Σάββατο στις 8:30 μ.μ. και Κυριακή στις 6:30 μ.μ. μέχρι τις 19 Δεκεμβρίου, στην Κεντρική Σκηνή του Σατιρικού Θέατρου
Κρατήσεις: www.soldoutticketbox.com
Η παράσταση είναι αφιερωμένη στο Βλαδίμηρο Καυκαρίδη που έφυγε από τη ζωή στις 3 Νοεμβρίου 1983
