Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η Ομάδα Συγγραφέων «Διαβάσεις», προγραμματίζει την τρίτη, από σειρά τριών συναντήσεων, με συγγραφείς από συγκεκριμένο κάθε φορά ελληνικό εκδοτικό οίκο. Αυτή τη φορά η εκδήλωση έχει τίτλο: «Η Λογοτεχνικότητα των Συγκυριών». Θα φιλοξενηθούν οι συγγραφείς Χρίστος Κυθρεώτης και Γιάννης Γορανίτης, των εκδόσεων «Πατάκης» και μαζί τους θα συνομιλήσει η Κωνσταντία Σωτηρίου, υπό τον συντονισμό του Χρίστου Ρ. Τσιαήλη και της Νάσιας Διονυσίου. Μιλήσαμε με τους δύο συγγραφείς για τα βιβλία τους και τη θεματική της βραδιάς, καθώς και με την Κωνσταντία Σωτηρίου, μία εκ των τριών διοργανωτών της δράσης «Διαβάσεις».
Δράσεις «Διαβάσεις»
Η πρώτη εκδήλωση, στην οποία φιλοξενήθηκαν συγγραφείς των εκδόσεων Το Ροδακιό, πραγματοποιήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2018 και κινήθηκε γύρω από τη θεματική «Λογοτεχνικότητα της καθημερινότητας» και η δεύτερη, στην οποία φιλοξενήθηκαν συγγραφείς των εκδόσεων «Γκοβόστης», είχε θέμα «Λογοτεχνικότητα του τραύματος» στις 15 Φεβρουαρίου 2019. Αυτές οι συναντήσεις αποσκοπούν στη συζήτηση ζητημάτων που αφορούν στη διαδικασία της γραφής, της έκδοσης και της ευρύτερης λογοτεχνικής διαδικασίας, καθώς και στην παρουσίαση του προσωπικού έργου των συμμετεχόντων δημιουργών σε σχέση με το ειδικό θέμα συζήτησης της βραδιάς. Οι συναντήσεις απευθύνονται σε πρόσωπα που επιθυμούν να έρθουν σε άμεση επαφή με τη σύγχρονη λογοτεχνική δραστηριότητα σε Ελλάδα και Κύπρο, γνωρίζοντας νέους συγγραφείς και ανακαλύπτοντας τη φυσιογνωμία σημαντικών εκδοτικών οίκων. Ταυτόχρονα, απευθύνονται σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για τη σύγχρονη κυπριακή λογοτεχνία και τους τρόπους με τους οποίους αυτή συνυπάρχει ισότιμα και δημιουργικά στα πλαίσια της ελληνικής λογοτεχνικής πραγματικότητας.
Γιάννης Γορανίτης
«Οι τυχαίες διασταυρώσεις και τα απρόβλεπτα περιστατικά καθορίζουν και την εξέλιξη των διηγημάτων. Αλλά κάπως έτσι δεν γίνεται και με τη ζωή;», λέει ο Γιάννης Γορανίτης για τη συλλογή διηγημάτων του «24» από τις Εκδόσεις Πατάκη. Η συλλογή κέρδισε το βραβείο «Πρωτοεμφανιζόμενος στην Πεζογραφία» του περιοδικού «Ο Αναγνώστης», και συμπεριλήφθηκε στη βραχεία λίστα για το βραβείο «Μένης Κουμανταρέας» της Εταιρείας Συγγραφέων.
–«24» στάσεις, θα μπορούσες να αναδιατάξεις τις ιστορίες με τους σταθμούς;
–Κάθε ιστορία της συλλογής εκκινεί ή εξελίσσεται σε έναν σταθμό του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου της Αθήνας, οπότε είναι άρρηκτα δεμένη τόσο με τη γεωγραφία, όσο και με την ανθρωπολογία της εκάστοτε περιοχής. Γιατί όσο περίεργο και αν ακούγεται, ο συρμός που διασχίζει όλη την ελληνική πρωτεύουσα, αναδεικνύει μέσω της μυθοπλασίας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε γειτονιάς. Γι’ αυτό και θα ήμουν διστακτικός να αλλάξω τη ροή των διηγημάτων. Ορισμένες δε από τις ιστορίες συνεχίζονται σε επόμενους σταθμούς, οπότε μια αναδιάταξη των διηγημάτων πιθανώς να λειτουργούσε αποπροσανατολιστικά – αν και τώρα που το ξανασκέφτομαι, θα μπορούσε να εξελιχθεί απολύτως δημιουργικά, ειδικά αν το επιλέξει ο αναγνώστης.
–Η συγκυρία ίσως φέρει την ιδέα, τα υπόλοιπα είναι θέμα συγκυριών;
–Οι ποικίλες συγκυρίες επηρεάζουν τη συγγραφική διαδικασία σε όλα τα στάδιά της. Από τη βραχεία συγγραφική εμπειρία μου, θεωρώ ότι η αρχική ιδέα, που εν πολλοίς συνδέεται με συγκυρίες, είναι ιδιαίτερα σημαντική αλλά προφανώς δεν αρκεί. Προκειμένου να ολοκληρωθεί ένα βιβλίο, απαιτείται σκληρή, επίμονη και συστηματική δουλειά. Δουλειά που επηρεάζεται μεν από τις συγκυρίες, αλλά εξαρτάται κυρίως από τη αφοσίωση του συγγραφέα.
–Τι σημαίνει τελικά συγκυρία; Τυχαιότητα ή υπομονή και άρπαγμα της ευκαιρίας;
–Συνδυασμός αμφοτέρων. Οι συγκυρίες συγκροτούν τον πυρήνα κάθε καλλιτεχνικού έργου, και κατ’ επέκταση τον πυρήνα της ίδιας της ζωής. Όλοι μας άλλωστε είμαστε καρποί μιας συγκυρίας. Επειδή όπως προείπαμε, βέβαια, η συγκυρία δεν είναι αρκετή, προκειμένου να προχωρήσουμε –τόσο στη ζωή, όσο και στην τέχνη– είναι απαραίτητο να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.
Τυχαίες διασταυρώσεις και απρόβλεπτα περιστατικά
Το πρώτο μου βιβλίο οφείλει την ύπαρξή του σε μια συγκυρία. Η ακούσια ακρόαση μιας ιδιωτικής συνομιλίας μέσα στο τρένο ήταν η αφορμή για να γεννηθεί η αρχική ιδέα ενός διηγήματος. Η ιδέα αυτή ζυμώθηκε με πολλές ακόμη και κάπως έτσι, προφανώς και μετά από πολλή δουλειά, μετουσιώθηκε στη σπονδυλωτή συλλογή διηγημάτων «24». Η τυχαιότητα διατρέχει σχεδόν όλα τα διηγήματα και σηματοδοτεί τις ιστορίες των ηρώων. Μια, αρκετά βολική ομολογουμένως, συγκυρία φέρνει εκείνη τη ζεστή καλοκαιρινή μέρα ετερόκλητους ανθρώπους στα ίδια βαγόνια και στις ίδιες αποβάθρες: η απεργία των ταξί συμπίπτει με την πολυήμερη απεργία των βενζινάδων. Έτσι, πολλοί από τους ήρωες που υπό κανονικές συνθήκες δεν θα επιβιβάζονταν στο τρένο, συνωστίζονται στους συρμούς με τακτικούς επιβάτες. Οι τυχαίες διασταυρώσεις και τα απρόβλεπτα περιστατικά καθορίζουν και την εξέλιξη των διηγημάτων. Αλλά κάπως έτσι δεν γίνεται και με τη ζωή;
Χρίστος Κυθρεώτης
«Νομίζω, όμως, πως σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό κάθε λογοτεχνικός ήρωας βγαίνει μέσα από την εποχή του, αλλά και στενότερα από την κοινωνική συγκυρία που τον δεσμεύει», λέει ο συγγραφέας Χρίστος Κυθρεώτης της σειράς διηγημάτων «Μια χαρά» από τις Εκδόσεις Πατάκη, ο οποίος συμμετέχει στην Τρίτη δράση των «Διαβάσεων».
–Ποιο είναι το συγκυριακό στοιχείο στο «Μια χαρά»;
–Οι ήρωες του «Μια χαρά» κινούνται όλοι στο αθηναϊκό περιβάλλον της προηγούμενης δεκαετίας, της περιόδου δηλαδή στην οποία τώρα αναφερόμαστε συνήθως ως «πριν από την κρίση». Έχω την αίσθηση πως από αυτή την άποψη είναι στενά δεμένοι με την εποχή τους, με το διανοητικό κλίμα της και τη γενικότερη περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Νομίζω, όμως, πως σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό κάθε λογοτεχνικός ήρωας βγαίνει μέσα από την εποχή του, αλλά και στενότερα από την κοινωνική συγκυρία που τον δεσμεύει.
–Είναι η έμπνευση συγκυρία για έναν λογοτέχνη;
–Δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει έμπνευση, και σίγουρα είναι αντιπαραγωγικό να κάθεσαι και να την περιμένεις. Υπάρχουν βέβαια εκείνες οι στιγμές που ένας συγγραφέας συνδέεται υποσυνείδητα με αφηγηματικά κοιτάσματα που πάνε πέρα από αυτό που θα περίμενε και ο ίδιος ή που είχε σχεδιάσει. Νομίζω, όμως, ότι και αυτές οι στιγμές είναι αποτέλεσμα συσσωρευμένης δουλειάς που αποδίδει καρπούς εκεί που δεν το περιμένεις ή σε κατεύθυνση διαφορετική από αυτή που περίμενες.
–Τι σημαίνει τελικά συγκυρία; Τυχαιότητα ή υπομονή και άρπαγμα της ευκαιρίας;
–Υπάρχουν διαφορετικές σημασίες της συγκυρίας – η ευρύτερη νομίζω πως αναφέρεται σε όλα εκείνα τα πράγματα που δεν έχουμε διαλέξει, και προσπαθούμε εκ των υστέρων να επηρεάσουμε, ή έστω να καταλάβουμε.
Διάφορες οπτικές για τον ρόλο των συγκυριών
Υπάρχουν διάφορες οπτικές από τις οποίες μπορούμε να προσεγγίσουμε το θέμα «Λογοτεχνικότητα των συγκυριών». Από τον ρόλο που παίζει η συγκυρία στη δημιουργία του λογοτεχνικού έργου, μέχρι τη σημασία της στην ανάγνωση ή στην πρόσληψή του, και από τον βαθμό στον οποίο το έργο καταπιάνεται με την αναπαράσταση των συγκυριών, μέχρι την προσπάθεια να τις ερμηνεύσει ή να τις φανταστεί απούσες. Σε όλα αυτά, η θέση του συγγραφέα διαμορφώνεται άλλοτε συνειδητά και άλλοτε υποσυνείδητα, δεν πρέπει όμως ποτέ να εμφανίζεται η ίδια ως προϊόν συγκυρίας.
Κωνσταντία Σωτηρίου
«Έχει επιτευχθεί είναι ο στόχος που είχαμε θέσει ως ‘Διαβάσεις’, όταν δημιουργούσαμε την ομάδα, να φέρουμε δηλαδή κοντά συγγραφείς από την Κύπρο και την Ελλάδα και να ανακαλύψουμε τους κοινούς λογοτεχνικούς άξονες που μας συνδέουν», λέει η Κωνσταντία Σωτηρίου, μία από τους τρεις συγγραφείς, υπεύθυνους της δράσης «Διαβάσεις».
–Κωνσταντία, αυτή είναι η τρίτη διοργάνωση, μετά τη λογοτεχνικότητα της καθημερινότητας και του τραύματος, αυτή των συγκυριών, τι έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα;
–Αυτό που έχει επιτευχθεί είναι ο στόχος που είχαμε θέσει ως «Διαβάσεις» όταν δημιουργούσαμε την ομάδα, να φέρουμε δηλαδή κοντά συγγραφείς από την Κύπρο και την Ελλάδα, που στεγάζονται σε κοινούς εκδοτικούς οίκους και να ανακαλύψουμε τους κοινούς λογοτεχνικούς άξονες που μας συνδέουν. Νομίζω καταφέραμε να συστήσουμε νέους συγγραφείς και δυνατά βιβλία και να συνομιλήσουμε για θέμα που απασχολούν όσους διαβάζουν και όσους γράφουν. Η ανταπόκριση που είχαμε στις συναντήσεις μας ήταν μεγάλη και συγκινητική και οι συζητήσεις που κάναμε στις παρουσιάσεις ήταν ουσιαστικές με τη συμμετοχή τόσο των συγγραφέων μας όσο και των ανθρώπων που τις παρακολούθησαν. Τόσο εγώ, όσο και Νάσια (Διονυσίου) και ο Χρίστος (Τσιαήλης) που αποτελούν τις Διαβάσεις νιώθουμε πως το αποτέλεσμα δικαίωσε τις προσπάθειές μας.
–Πώς επιλέγει η ομάδα τις θεματικές κάθε εκδήλωσης;
–Η επιλογή γίνεται κάθε φορά με βάση τη θεματική των βιβλίων και τους συγγραφείς που θα παρουσιάσουμε. Στην πρώτη μας εκδήλωση με τους συγγραφείς από «Το Ροδακιό», τόσο η Εύα Μαθουδιάκη όσο και ο Δημήτρης Χριστόπουλος κοιτάζουν τα μικρά θαύματα της καθημερινότητας που συνιστούν λογοτεχνία. Η Μάχη Τζαβέλα και η Τζούλια Γκανάσου από τον «Γκοβόστη» μετουσιώνουν το τραύμα στη λογοτεχνία. Για την τρίτη μας συνάντηση με τις εκδόσεις «Πατάκη» ο Χρίστος Κυθερώτης και ο Γιάννης Γορανίτης καταπιάνονται με τις συγκυρίες που τραντάζουν τον κόσμο μας και μας κάνουν να γράφουμε.
–Η σύγχρονη ε/κ λογοτεχνία συνομιλεί με την ελλαδική;
–Ασφαλώς και συνομιλεί. Μπορεί να μη συνομιλεί πάντα θεματικά, αφού στα δικά μας τα κείμενα δεσπόζει αναπόφευκτα το Κυπριακό, ωστόσο συνομιλεί διαφορετικά: Με τους κοινούς κώδικες ανάγνωσης και γραφής, με τις κοινές ευαισθησίες και αγωνίες. Πιστεύω πως σήμερα καταφέραμε πλέον να συνομιλούμε καλύτερα από ποτέ και θέλω να πιστεύω πως έχουμε ακόμα πολλά να πούμε.
Πληροφορίες
«Η Λογοτεχνικότητα των Συγκυριών», Παρασκευή 17 Μαΐου, ώρα 7:00 μ.μ. στην αίθουσα συνεδρίων και διαλέξεων Διαλεκτική, (πρώην Πολιτιστικό Κέντρο Αγλαντζιάς - παλιά πλατεία Αγλαντζιάς. Είσοδος ελεύθερη
