Του Απόστολου Τομαρά
Από τις αρχές της δεκαετίας του 80, δειλά στην αρχή και πιο έντονα στη συνέχεια, ένα από τα ζητήματα που προέκυπταν ήταν η ελλειμματική συμμετοχικότητα των πολιτών στο δημόσιο διάλογο. Την εποχή εκείνη η όποια παρέμβαση των πολιτών ήταν περιορισμένη και εκδηλωνόταν μέσα από τις περιορισμένες δυνατότητες των έντυπων μέσων. Όποια κενά υπήρχαν την περίοδο εκείνη, ήλθαν να κλείσουν σταδιακά με την έκρηξη στις μέρες μας των κοινωνικών δικτύων. Η ραγδαία εξάπλωση των ανοιχτών επικοινωνιακών εργαλείων, αφενός βοήθησε να καταστεί η φωνή των πολιτών πιο δυνατή, αφετέρου προκάλεσε ένα δημόσιο προβληματισμό, κυρίως για το επίπεδο του εκφερόμενου λόγου. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου σε δύσκολες κοινωνικές καταστάσεις ο πλουραλισμός μετατρέπεται σε ασυδοσία.
Πρώτα η αδυναμία των κοινωνικών δικτύων να φιλτράρουν το γόνιμο και δημιουργικό διάλογο και μετά η ανεξέλεγκτη χρήση ισχυρών εργαλείων επικοινωνίας, εκ των πραγμάτων θέτουν στο τραπέζι ανάλογα ζητήματα με αυτά που υπήρχαν πριν τέσσερις δεκαετίες. Αν κάποιος προσπαθήσει να συγκρίνει το τότε με το τώρα, θα διαπιστώσει πως τα ελλείμματα του χθες παραμένουν με άλλον μανδύα. Και στις δυο περιπτώσεις η πραγματικότητα δεν μπορεί να προκαλεί ικανοποίηση μιας και πρόκειται για τις πλευρές του ίδιου νομίσματος.
Εκ των πραγμάτων το ερώτημα που προκύπτει αφορά τι ήταν αυτό που οδήγησε στη στρεβλή χρήση των ευεργετικών, υπό άλλες περιστάσεις, τεχνολογικών δυνατοτήτων. Μια προσπάθεια απάντησής του σίγουρα θα αποκαλύψει και ελλείμματα παιδείας. Όπως και στην περίπτωση της Πλατωνικής πολιτείας η παιδεία έχει σημαντική θέση στην θεμελίωσή της, έτσι για ένα τέτοιο εργαλείο ελεύθερης έκφρασης δεν αρκεί μόνο η δυνατότητα πρόσβασης αλλά και η ικανότητα διαχείρισης. Πως μπορεί όμως να επιτευχθεί ο αντικειμενικός σκοπός όταν η διαπιστωμένη ανάγκη περασμένων δεκαετιών για πλουραλισμό, σήμερα στην πράξη παραμορφώνεται; Η έκρηξη της τεχνολογίας στο κομμάτι επικοινωνίας, όπως συμβαίνει και σε άλλους τομείς, δεν άλλαξε όσο θα έπρεπε την ανθρώπινη δραστηριότητα. Εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης αντί να προσαρμόσουν τον χρήστη στο νέο περιβάλλον, προσαρμόσθηκαν σε ένα ξεπερασμένο περιβάλλον μετατρέποντας π.χ το καφενείο της γειτονιάς από αναλογικό σε ψηφιακό. Πίσω από την «ανωνυμία» του ψηφιακού όχλου, ο περιορισμένος αλλά δημιουργικός λόγος του χθες δέχθηκε την χαριστική βολή. Το κίνημα των αγανακτισμένων πολιτών βρήκε στέγη και βήμα έκφρασης που τις περισσότερες των περιπτώσεων αγγίζει τα όρια του εκχυδαϊσμού.
Αυτή η μορφή «δημόσιου διαλόγου» ήταν που ώθησε στον προπηλακισμό δημοσιογράφων, που εκτρέφει την συνωμοσιολογία σε σοβαρά ζητήματα δημόσια υγείας, που δεν ανέχεται οτιδήποτε διαφορετικό από αυτό που πρεσβεύει μια ψηφιακή σκιά σε μια κοινωνική πλατφόρμα. Όσο και αν κάποιους τους βολεύει να αποποιηθούν τις δικές τους ευθύνες, το κούρεμα του 2013 δεν το προκάλεσαν οι δημοσιογράφοι. Όπως επίσης δεν είναι οι δημοσιογράφοι υπεύθυνοι για τα μύρια κακά αυτού του τόπου. Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ξεκίνησαν μια προσπάθεια να θέσουν τους κανόνες ενός υγειούς ψηφιακού διαλόγου. Δεν είναι αρκετό. Το μεγαλύτερο βάρος ευθύνης πέφτει στους χρήστες, οι οποίοι με τον λόγο αλλά και τη συμπεριφορά τους, κυρίως, καλούνται να ακυρώσουν στην πράξη το κοινώς ομολογούμενο σε κάποιες περιπτώσεις «υποβόσκον, φασιστικό υπόβαθρο των κοινωνικών δικτύων».
