Του Γιάννη Ιωάννου
Η εικόνα παιδιών να διαδηλώνουν, επειδή οι γονείς τους τα έβαλαν εκεί, κατά της μάσκας στα σχολεία, έρχεται να συνοψίσει τα δύο χρόνια της πανδημίας του Covid-19 στην Κύπρο. Πέραν του φαινομένου των αρνητών του ιού, που στο παρελθόν αναλύσαμε ως προς την κοινωνιολογική και γνωσιακή/αναπτυξιακή τους προέλευση, κατά τη διάρκεια της πανδημίας στην Κύπρο έγιναν πολλά λάθη και παραλείψεις. Ως προς την υιοθέτηση μέτρων, ως προς την επιτήρησή τους και ως προς τις επιμέρους πολιτικές προκειμένου να καταπολεμηθεί η εξάπλωση του κορωνοϊού (π.χ. ο εμβολιασμός). Εκείνο που οφείλουμε ωστόσο να σημειώσουμε, με αστερίσκο, είναι πως ακριβώς επειδή η πανδημία είναι παγκόσμιο φαινόμενο –πρωτοφανές και πρωτόγνωρο ως προς την επέλασή της – στην Κύπρο, για ακόμη μία φορά, δεν μάθαμε. Δεν διδαχτήκαμε από τις παραλείψεις μας και δεν φροντίσαμε να κάνουμε τα όποια λάθη έγιναν, τις εν δυνάμει λύσεις για την επόμενη ημέρα.
Δεν είναι μόνο ο Covid-19 που χρειαζόταν για να αντιληφθεί κανείς πως στην Κύπρο υπάρχει ένα σοβαρό ζήτημα ως προς το να προσαρμόζεσαι αποτελεσματικά στα νέα δεδομένα. Να γίνεσαι πιο ευέλικτος ως προς το delivery και να χτίζεις κάτι στη βάση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής, με τον σχεδιασμό πέραν της πρόληψης να ενσωματώνει γρήγορα τα όποια συμπεράσματα προέκυψαν καθ’ οδόν. Και το πρόβλημα αυτό δεν αφορά μόνον εξειδικευμένες πολιτικές για τη δημόσια υγεία, χαρισματικές τομές για την εξάλειψη της διαφθοράς ή τη μείωση της ανεργίας, και των τροχαίων. Συζητάμε για grandeur αναβαθμίσεις στην εξωτερική πολιτική μας ή τα εξοπλιστικά και ξεχνάμε, συχνά, το τι χρειάζεται στην Κύπρο για να κατασκευάσεις έναν αυτοκινητόδρομο. Ακόμη πιο έντονα, κούρεψαν τις καταθέσεις του κόσμου ή ακούμε συνεχώς για σκάνδαλα και ελάχιστοι βγήκαν να διαδηλώσουν. Αλλά για την μάσκα στα μωρά οι γονείς έκλεισαν δρόμους. Ποιο είναι το πρόβλημα; Η κοινή λογική.
Στην Κύπρο συχνά η αντίληψη περί κοινής λογικής χάνεται. Το KISS (Keep It Silly Simple) του αγγλοσαξονικού κόσμου απουσιάζει από την κουλτούρα της καθημερινής μας σκέψης αλλά και των decision makers. Πόσο μάλλον στο επίπεδο του policy making/implementation. Σε αυτό έρχεται φυσικά να προστεθεί η συμπεριφορική υπεραξία του νεο-κυπριακού αστικού (ή λούμπεν) κωλοπαιδισμού. Και μέσω του τελευταίου καταλήγουμε, σχεδόν δύο χρόνια μετά την έλευση της πανδημίας, να συζητάμε τα αυτονόητα. Εξάλλου, από την αρχή της πανδημίας αυτό που ξεχώρισε –στην Κύπρο και στο εξωτερικό– ήταν η δημόσια συζήτηση για την ατομική και τη συλλογική ευθύνη: Το κλασικό παλιό δίπολο των δικαιωμάτων vs των υποχρεώσεων του σύγχρονου δυτικού κόσμου. Πώς όμως κατορθώνει ο αστικός (ή λούμπεν) κωλοπαιδισμός να υπερέχει έναντι της κοινής λογικής; Κατ’ επέκταση, πώς γίνεται γονείς να απειλούν δασκάλους επειδή οι ίδιοι επιθυμούν τα παιδιά τους να μη φορούν μάσκες στο δημοτικό; Αναλογιστήκαμε ποτέ αν η κοινή λογική επικρατεί σε κάθε έκφανση της καθημερινότητάς μας; Κι αν όχι, έχουμε την αυτογνωσία να ρωτήσουμε με ειλικρίνεια «γιατί;». Γιατί θα βλάψει το παιδί του δημοτικού να φοράει μάσκα; To θέσαμε;
Σε πιο προηγμένες κοινωνίες από την Κύπρο από τον μικρόκοσμο μιας φυλακής μέχρι τα ανώτερα δώματα της εξουσίας η κοινή λογική επικράτησε όχι ως διαφορετική εθνοθρησκευτική ή ιστορική εμπειρία αλλά ως αποτέλεσμα δημιουργίας θεσμών συλλογικότητας. Ένα κέντρο νεότητας σε ένα καντούνι της Αγγλίας είναι χώρος εκπαίδευσης, δημιουργίας και καλλιέργειας. Δεν είναι ένα πεταμένο καφενείο με μια τηλεόραση και δυο τραπέζια πινγκ-πονγκ. Και η κοινή λογική έρχεται να «κόψει οριζόντια» τα προβλήματα που προκαλούνται από συνθήκες στις οποίες βασικό ρόλο διαδραματίζει η συλλογική (και η ατομική) ευθύνη. Η κοινή λογική είναι αδιαμφισβήτητη. Κοινώς αποδεκτή. Κτήμα της κοινότητας, μετά του τοπικού συμβουλίου, στη συνέχεια του Δήμου και του Νομού και της Πολιτείας και, τέλος, του κράτους. Το να διδάξεις σε ένα παιδί να μην τρώει, όταν οδηγάς στο αυτοκίνητο, λόγω του κινδύνου από πνιγμό, ήταν κάτι που έδειχναν τα βίντεο των Βρετανών αποικιοκρατών στα γυμνάσια της χώρας στη δεκαετία του ’50. Το 2021, το να πείσεις έναν γονιό ότι το παιδί του θα προστατευθεί αν φοράει μάσκα στο σχολείο έχει αναχθεί στη σύγχρονη Κύπρο σε πυρηνική επιστήμη.
Αν επιστρέψουμε γρήγορα στην κοινή λογική όχι μόνο θα ξεπεράσουμε γρηγορότερα την πανδημία, αλλά θα επιλύσουμε πολλά διαχρονικά προβλήματα που μας ταλανίζουν στην Κύπρο. Ωστόσο, δύο χρόνια μετά την έλευση της πανδημίας, κάποιοι δεν φοράνε καν σωστά τη μάσκα τους. Κι από κοινή λογική... σκίζουνε.
