Του Γιάννου Σταυρινίδη
Ο αναπτυξιακός προϋπολογισμός θα έπρεπε να αποτελεί για την Κύπρο, εργαλείο για να ξεπεραστούν οι προκλήσεις που έχουν να κάνουν με τη γεωπολιτική αστάθεια και την εξάρτηση στις υπηρεσίες. Το γεγονός ότι, όλα αυτά τα χρόνια, καμία πρόοδος δεν έχει σημειωθεί σε αυτά τα ζητήματα, αποδεικνύει ότι τον λέμε αναπτυξιακό επειδή περιλαμβάνει αναπτυξιακές δαπάνες και όχι επειδή προκαλεί την ανάπτυξη.
Ακούμε συχνά από τον υπουργό Οικονομικών ότι ο προϋπολογισμός είναι αναπτυξιακός και αμέσως μια ικανοποίηση γεμίζει τα αυτιά μας. Αναπτυξιακός είναι ο προϋπολογισμός που γίνεται εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης, δίνοντας έμφαση στις επενδύσεις που παράγουν καινοτομία και θέσεις εργασίας. Αναπτυξιακός είναι ο προϋπολογισμός που δημιουργείται μέσα από στρατηγικές ανάγκες και στοχεύει να απαντήσει σε πραγματικά ερωτήματα, όπως περιφερειακή κρίση, κοινοτική υποχρέωση, εξασφάλιση πόρων από ευρωπαϊκά ταμεία, ενίσχυση συγκεκριμένου τομέα της οικονομίας.
Στη δημοσιονομική πράξη αναπτυξιακός είναι ο προϋπολογισμός που περιλαμβάνει πόρους και δαπάνες που θα κατευθυνθούν σε υποδομές, επενδύσεις, επιχειρηματικά κίνητρα και δράσεις για μεγέθυνση του ΑΕΠ. Αναπτυξιακό είναι το μέρος του προϋπολογισμού που αφορά σε συγκεκριμένο προγραμματισμό πόρων καλύπτοντας ένα σκοπό.
Στην Κύπρο, αναπτυξιακός προϋπολογισμός σημαίνει κάτι άλλο. Περισσότερο αφορά σε μια περιγραφή του χαρακτήρα και της κατεύθυνσης του κειμένου. Συνήθως ακούμε για πλεονασματικό και αναπτυξιακό προϋπολογισμό εναλλάξ, υπονοώντας το ίδιο πράγμα, ότι δηλαδή του χρόνου θα πάμε καλά. Η πλατφόρμα ετοιμασίας του προϋπολογισμού συνδυάζει τη δημοσιονομική πειθαρχία μαζί με τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και κοινωνική ευημερία, μέχρι του σημείου που εξυπηρετείται ο στόχος για πλεόνασμα.
Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός κυπριακού αναπτυξιακού προϋπολογισμού περιλαμβάνουν επενδύσεις στις υποδομές με έμφαση στους δρόμους, τους κυκλικούς κόμβους και τα γεφύρια. Τα τελευταία χρόνια ο αναπτυξιακός προϋπολογισμός απέκτησε μια νέα διάσταση λόγω των πόρων του ταμείου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και των ταμείων συνοχής. Ακόμα και έτσι, αρκετά έργα που χαρακτηρίζονται ως αναπτυξιακά πάσχουν από έλλειψη στόχευσης, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις είναι χρονικά ξεπερασμένα.
Συχνά ακούμε πως ο προϋπολογισμός είναι αναπτυξιακός με κοινωνικό πρόσημο. Αυτό σημαίνει πως περιλαμβάνονται δαπάνες για την παιδεία, την υγεία και την κοινωνική πρόνοια. Με εξαίρεση κάποια προγράμματα κατάρτισης εργαζομένων, δύσκολα μπορεί να εντοπιστεί κάποια αναπτυξιακή διάσταση σε αυτή την περίπτωση.
Η συζήτηση για τον προϋπολογισμό, αρχίζει και τελειώνει στα πλεονάσματα που ευτυχώς την τελευταία δεκαετία σταθεροποιούνται και μεγεθύνονται χάρη σε υψηλά έσοδα από φόρους και υπηρεσίες. Ο προϋπολογισμός όμως δεν εξαντλείται στη λογιστική αποτύπωση. Δεν αρκεί να πληρώνουμε τον θηριώδη δημόσιο τομέα και να πανηγυρίζουμε ότι έχουμε και περίσσευμα.
Ο προϋπολογισμός ενός κράτους, εφόσον χαρακτηρίζεται ως αναπτυξιακός, στην Κύπρο πάντα αφού αποτελεί έθιμο, πάει να πει πως καταρτίστηκε με γνώμονα τον οικονομικό προγραμματισμό των πόρων. Και ως τέτοιος θα έπρεπε να «κυνηγά» συγκεκριμένους στόχους, θέτοντας τα όρια της επιτυχίας εκ των προτέρων. Θα έπρεπε με άλλα λόγια να αποτυπώνει το όραμα και τη φιλοδοξία της κυβέρνησης για νέες θέσεις εργασίας και περισσότερη καινοτομία.
Η συζήτηση για τον προϋπολογισμό αποτελεί εδώ και χρόνια μια βαρετή διαδικασία. Απουσιάζει η οικονομική ανάλυση και κυρίως η σύγκλιση γύρω από συγκεκριμένους οικονομικούς στόχους. Κάθε φορά που η συζήτηση ξεπερνά τα τετριμμένα, όπως είναι η πορεία μεγέθυνσης του κρατικού μισθολογίου, εξαντλείται σε επικεφαλίδες και ατάκες. Μάλλον γι’ αυτό όσοι από το βήμα της Βουλής ζητούν να τοποθετηθούν κατά τη διαδικασία έγκρισης, αναπτύσσουν τις θέσεις τους για το Κυπριακό.
