Του Παναγιώτη Καπαρή
Η ψυχή ταράζεται και το σώμα αγανακτεί, στη δύσμοιρη τουριστική Καππαδοκία, στην πάλαι ποτέ κοιτίδα του ορθόδοξου μοναχισμού, εκεί όπου «εν όρεσι και σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης», έλαμψαν μεγάλοι πατέρες και άγιοι της Εκκλησίας. Περιπλανώμενοι πριν από μερικές μέρες, περισσότερο ως προσκυνητές και λιγότερο ως τουρίστες, ανάμεσα στα απομεινάρια της πάλαι ποτέ λαμπρής μοναστικής πολιτείας και τις ορδές των τουριστικών καραβανιών, βιώσαμε νοερά τη μυστική ευωδία των Αγίων Τόπων. Αποσείσαμε, μετά δυσκολίας, από το μυαλό μας, τα «άνοστα» μουσειακά κατασκευάσματα, την εμπορευματοποίηση του χώρου και την «αναίδεια» τουριστική βιασύνη. Ο χώρος επιβλητικός στην ταπείνωσή του και μυστηριακός στην όψη του. Οι προσευχές και οι δεήσεις αναδύονταν μυστικά από τις ψυχές όλων των προσκυνητών, ακόμη και όταν οι ορδές των «ξετσίπωτων», πολύβουων και πολύχρωμων τουριστών, ανέτρεπαν τη σιωπηλή ομορφιά του χώρου.
Στο μυαλό μοιραία ερχόταν ο διαχρονικός «Εφιάλτης της Περσεφόνης» σε στίχους του Νίκου Γκάτσου και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. «Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες / ευλαβικά πριν μπουν στο τελεστήριο / τώρα πετάνε τ’ αποτσίγαρα οι τουρίστες… Κοιμήσου Περσεφόνη / στην αγκαλιά της γης / στου κόσμου το μπαλκόνι / ποτέ μην ξαναβγείς.» Ωστόσο, όπως ο Φοίνιξ, το μυθολογικό πτηνό, αναγεννιέται από τις στάχτες του, μετά τον θάνατό του, έτσι κάποτε –μόνο ο Θεός ξέρει– θα αναβιώσει και η μοναστική πολιτεία της Καππαδοκίας και ο Θεός θα αναδείξει και νέους αγίους, από τη φύτρα της τραχιάς, ηφαιστειογενούς γης, της πάλαι ποτέ κεντρικής Μικράς Ασίας.
Η ισχυρότερη ακτίδα ελπίδας εκπέμπεται από την εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, η οποία από το 1924 είναι τέμενος. Ο ναός στο μικρό χωριό Καρβάλη, δεν είναι τουριστικός προορισμός και γι’ αυτό λίγοι προσκυνητές επισκέπτονται τον χώρο. Ωστόσο, οι μουσουλμάνοι διατηρούν, εντός του τεμένους, το περίτεχνο τέμπλο, δώρο του Τσάρου Νικόλαου του Α΄ και τον επιβλητικό άμβωνα του ναού. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι οι μουσουλμάνοι δεν πείραξαν το αγίασμα, έξω από τον ναό, στο οποίο υπάρχει επιγραφή με τη λέξη «αγίασμα», με λατινικούς χαρακτήρες. Φύλακας του τεμένους, ένας καλοκάγαθος νεαρός μουφτής, ο οποίος αφού καλωσόρισε την ομάδα από την Κύπρο, αποδέχτηκε το αίτημα και έψαλε στίχους από τη «Γένεση», το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης. Μάλιστα, μάς αποκάλυψε ότι γνωρίζει απ’ έξω όλο το Κοράνι.
Στο μικρό χωριό Προκόπι της Καππαδοκίας, μακριά από τις ορδές των τουριστών, βρίσκεται και το αρχοντικό του Τούρκου αξιωματικού, στο οποίο αγίασε, ως δούλος, στην υπόγεια μάντρα με τα ζώα, ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσος. Ο χώρος είναι συγκλονιστικός, αφού αναδύεται η χάρη του Αγίου. Μια προσευχή, μια δέηση, ένα άνοιγμα ψυχής, μπροστά από την εικόνα του Αγίου Ιωάννη, στην υπόσκαφη μάνδρα και αποκαλύπτεται μια αδιόρατη πνευματική χαρά. Δίπλα η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, λαξευμένη και αυτή σε βράχο, όπου ετάφη κάτω από την Αγία Τράπεζα ο Άγιος Ιωάννης, μέχρι τη μεταφορά του στην Εύβοια, μετά την καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών.
Η μοναξιά της αφιλόξενης τότε Καππαδοκίας, αποτέλεσε ιδανικό μέρος, για τους πρώτους ασκητές. Στην περιοχή, σύμφωνα με την παράδοση, δίδαξαν οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος. Από τον πρώτο αιώνα μ.Χ. χιλιάδες μοναχοί, χωμένοι σε κελιά, σε τρύπες βράχων και σε υπόσκαφους ναούς, δημιούργησαν ουσιαστικά την πρώτη μοναστική πολιτεία. Ο μαλακός ηφαιστειακός βράχος, αποτελούσε μια σχετικά εύκολη λύση, για λάξευση κελιών και εκκλησιών, πολλές από τις οποίες διαθέτουν περίπλοκους τρούλους, θολωτές οροφές και περίτεχνες αψίδες. Τοιχογραφίες και ψηφιδωτά κοσμούν πολλούς τοίχους εκκλησιών, ενώ εντυπωσιάζουν και οι τάφοι, οι οποίοι λαξεύονταν στο πάτωμα των ναών. Τον τέταρτο αιώνα, έχουμε τη χρυσή εποχή του Χριστιανισμού, αφού αναδείχθηκαν οι μεγάλοι Καππαδόκες Πατέρες, οι οποίοι θεμελίωσαν τα χριστιανικά δόγματα. Μέγας Βασίλειος, Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, Άγιος Γρηγόριος Ναζιανζηνός και πολλοί άλλοι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας.
Η καλή παρέα από την Κύπρο, ξεκίνησε τη μακρινή πορεία για το προσκύνημα στην Καππαδοκία, από τη μαρτυρική Σμύρνη. Στη μικρή εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, η οποία παραχωρήθηκε στους Ορθόδοξους, από τους Ρωμαιοκαθολικούς, η ομάδα έζησε μια ξεχωριστή εμπειρία. Θεία Λειτουργία, με έναν παπά να ψάλλει ελληνικά, έναν ψάλτη να ψάλλει στα τούρκικα και μια πιστή με μαντίλι στο κεφάλι, μάλλον Ρωσίδα, να συμμετέχει στα τελούμενα. Απλά, ταπεινά, σιγανά, αλλά και με τόση μυστική λάμψη, στο μικρό γοτθικό παρεκκλήσι. Τα λόγια του Χριστού: «Όπου γαρ εισί δύο ή τρεις συνηγμένοι εις το εμόν όνομα, εκεί ειμί εν μέσω αυτών…» Και ο Θεός αποκαλύπτεται…
kaparispan@yahoo.gr
